De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Suy, de migrantenrelletjes in Anderlecht lijken weer onder controle. Maar is er iets aan het probleem gedaan ?
ERIK SUY : Het zal zeker niet de laatste uitbarsting van geweld zijn geweest. De belangrijkste vaststelling lijkt mij dat er in België geen migrantenbeleid is, en de eerste tijd ook niet verwacht moet worden. Er zijn losse initiatieven, zoals met straathoekwerkers of met het centrum voor racismebestrijding, maar telkens als er relletjes uitbreken, blijken die onvoldoende te zijn en worden er lukraak nieuwe gelanceerd. Daarbij duikt steevast de slogan op om stemrecht aan migranten toe te kennen, maar ik ben daar principieel tegen en ik ben er allerminst van overtuigd dat het de onvrede zal weg nemen. Het idee van Johan Leman om de leerplicht te verkorten, zie ik ook niet zitten. Als je die jongeren van school haalt, waar komen ze dan terecht ? Op straat ? Leman wil ze in ruil werk geven, maar wie zal dat doen ? En blijven de Belgische jongeren wel tot achttien jaar leerplichtig ? Ik vrees dat het centrum van pater Leman iets te veel met de loep naar uitingen van racisme bij de modale Belg zit te speuren, en veel minder verontwaardiging toont als allochtonen uitpakken met molotovcocktails en misdadige activiteiten.
Zijn de rellen een gevolg van stadsverwaarlozing ? De migranten worden weggestopt in getto’s.
SUY : Dat is de vraag van de kip of het ei. Wonen de migranten daar omdat het verpauperde buurten zijn, of verpauperen de buurten omdat de migranten er wonen ? De kern van de problematiek is van socio-economische aard. De enige oplossing is een doorgedreven en volgehouden proces van integratie. Dat is een werk van jaren, en niet van zo nu en dan een paar miljoenen in een project te investeren. Het vergt een echte beleidsoptie, die op parlementair niveau grondig doordacht moet worden. Nu wordt de minister van Binnenlandse Zaken even aan de tand gevoeld over het optreden van de rijkswacht, de minister van Justitie krijgt wat verwijten over het parket, en daarbij blijft het. Het Amerikaanse systeem van hearings is veel nuttiger. Het Congres hoort een brede waaier van specialisten, en op basis daarvan wordt een beleidsplan opgesteld.
De Nederlandse ING-groep neemt de Bank Brussel Lambert over. Zonder veel weerwerk.
SUY : Ik ben geen specialist in bankzaken, maar ik zie een merkwaardig verschil met een jaar of tien geleden, toen Carlo de Benedetti de Generale probeerde in te palmen. Daartegen heeft het hele land zich met hand en tand verzet, al hebben de Fransen nadien met minder heisa het bevel over de Generale overgenomen. Van een nationale reflex tegen de verkoop van de BBL, toch één van onze grootste banken, is nauwelijks sprake. Men beseft dat het nutteloos is. Deze overname illustreert hoe sterk Nederland is op financieel gebied. In de jaren zeventig had het met Johan Witteveen al een directeur van het IMF, op dit moment is Wim Duisenberg kandidaat-voorzitter van de Europese centrale bank, toen twee jaar geleden de Baringsbank overkop ging na de perikelen van Nick Leeson in Singapore, hapte ING ook toe. Ik weet wel dat er ook Belgen in internationale monetaire instellingen zetelen, maar toch missen wij de durf en de ondernemingszin van de Nederlanders. Onze bedrijven zijn niet sterk genoeg, wat Luc Van den Brande ook aan verankeringsstrategieën mag bedenken. Zelfs een reus als Janssen Pharmaceutica is een onderdeel van Johnson & Johnson. Het is een normaal gevolg van de mondialisering. Goede bedrijven worden opgeslokt door betere of grotere.
In het buitenland zijn alle ogen gericht op Irak, waar militair geweld dreigt.
SUY : De situatie van vandaag is niet te vergelijken met die van zeven jaar geleden. Toen ging het om een flagrante aanval van Irak tegen buurland Koeweit, met een onmiddellijke afwijzing door de internationale gemeenschap. Na die Golfoorlog is een soort Dictaat van Versailles opgelegd. De VN-Veiligheidsraad gebood Saddam Hoessein om zijn ABC-wapenproductie te vernietigen. Er werd een onderzoekscommissie ingesteld, die al zes jaar aan het werk is maar er nog altijd niet in geslaagd is om alle wapenfabrieken bloot te leggen en te ontmantelen. Daar klopt iets niet. Ofwel is dat inspectieteam onbekwaam, ofwel heeft Saddam een fenomenaal instrument achter de hand of onder de grond gehouden.
Waarom heeft Saddam het gemunt op de Amerikaanse inspecteurs ?
SUY : Bij de zowat honderdvijftig VN-inspecteurs zitten hooguit een tiental Amerikanen. Saddam beschuldigt hen van spionage, en dat kan terecht zijn. De Amerikaans-Britse troepenmacht in de Golf beschikt over kruisraketten, die naar hun doel worden geleid door een computerchip met geografische gegevens. Ten tijde van de Golfoorlog werden die verstrekt door satellieten die op minstens zeshonderd kilometer hoogte hangen. Dankzij het U-2 spionagevliegtuig, dat op twintig kilometer hoogte vliegt, zijn er veel nauwkeuriger gegevens beschikbaar om de kruisraketten te besturen. Dat U-2 vliegtuig dient in principe om het VN-inspectieteam bij zijn controle te helpen, maar de Irakezen beseffen dat de Amerikanen het hebben gebruikt om hun hele land tot op de vierkante centimeter in kaart te brengen. De Amerikanen wachten op een kans om naar eigen goeddunken een deel van de Iraakse installaties kapot te schieten. Dat zal in een paar uren tijd gebeuren, en met een veel grotere precisie en doeltreffendheid dan in de Golfoorlog. Daarover gaat het in Irak.
Des te verbazender dat Saddam Hoessein de Amerikanen provoceert, net nu het anti-Irakfront in de Veiligheidsraad aan het afbrokkelen was.
SUY : Het ziet ernaar uit dat hij een grove fout heeft gemaakt. Wat hem rest, is de keuze tussen toegeven aan de Amerikanen, of vernietigd worden. Een paar weken geleden kregen de VS en Groot-Brittannië een dreun toen een ontwerpresolutie tegen Irak, die pas zou ingaan in april volgend jaar, slechts door tien van de vijftien Veiligheidsraadleden werd goedgekeurd. Liefst drie van de vijf permanente leden onthielden zich. Over een bijna identieke resolutie, die deze keer meteen ingaat, heerst intussen unanimiteit. Dat is goed voor het Amerikaans imago, al heeft de resolutie zelf weinig gevolgen. Het gaat om een reisverbod voor Iraakse functionarissen die het VN-inspectieteam hinderen, maar er wordt een uitzondering gemaakt voor diplomatieke missies. Het is uiteraard niet Tareq Aziz die reisverbod krijgt. De grote vraag is of de Veiligheidsraad eensgezind blijft als de VS met eenzijdige militaire acties uitpakken.
De Amerikanen lijden in de Arabische wereld al een diplomatieke nederlaag met de door hen gepatroneerde economische top in Qatar, waarvoor het afzeggingen regent.
SUY : Laten we zeggen dat het geen succes is voor de Amerikanen, en een aanwijzing dat ze in het Midden-Oosten niet langer als enige de lakens uitdelen. De forfaits voor Qatar hebben te maken met de Amerikaanse politiek in Israël, maar zijn ook een waarschuwing dat ze in Irak niet zo maar hun gang kunnen gaan.
Het te grote overwicht van de Verenigde Staten liep ook als een rode draad door het bezoek van Boris Jeltsin aan China. Zo kort na de trip van Jiang Zemin in de VS.
SUY : Er is druk heen en weer gereisd de jongste maand, en al die trips staan met elkaar in verbinding. De groten der aarde gaan op het hoogste niveau vriendschappelijker met elkaar om, maar tegelijkertijd zie je pogingen om de invloed van de Verenigde Staten te beperken. Twintig jaar geleden wisten de Sovjetleiders al dat ze in Azië voor vrede en veiligheid moesten zorgen, zoals de Europeanen hebben gedaan met de Conferentie van Helsinki. Maar pas nu is men klaar om het in de praktijk te brengen. Rusland en China leggen een aloud grensconflict bij, Russen en Japanners willen het dispuut over de Koerillen afsluiten, de Chinese premier Li Peng gaat op bezoek naar Japan, enzovoort.
Verliezen de Amerikanen hun invloed in Oost-Azië ?
SUY : Ik kan me niet inbeelden dat ze zich uit dat strategisch zo belangrijke gebied zouden terugtrekken. Of zouden dulden dat iemand anders er de plak gaat zwaaien. Maar ze zullen zich moeten weren. De Japanners nemen een sleutelpositie in. Zij zitten gewrongen tussen drie grote machten, en moeten proberen om met alle drie goed te staan. De verhoudingen in dat gebied zullen de wereldpolitiek van de komende jaren bepalen.
In Marokko wint de socialistische USFP de eerste volledig rechtstreekse parlementsverkiezingen. Of dat tot regeringsdeelname leidt, is onzeker. Brokkelt de macht van koning Hassan af ?
SUY : Dat denk ik niet. Hij heeft deze stap in de richting van meer democratie bewust gezet. Marokko wil zich oriënteren op het Westen, op West-Europa in de eerste plaats. Er zijn al jarenlang economische banden met de Europese Unie, denk maar aan de opschudding over goedkope Marokkaanse bloemen en tomaten. Marokko wil, in het kader van de Middellandse-Zeepolitiek, als eerste Maghrebland aansluiting vinden bij de EU. Met een meer op westerse leest geschoeid politiek systeem, poogt het zijn kredietwaardigheid te verhogen. Het valt af te wachten wat de koning zal doen als er inderdaad vanuit de vroegere oppositie een meerderheid en eventueel een regering wordt gevormd. Dat zou voor Marokko een totaal nieuw gegeven zijn.
Net op het moment van deze verkiezingen, stelt de VN een referendum over de Westelijke Sahara in het vooruitzicht.
SUY : Dat dossier gaat al twintig jaar mee. De Westelijke Sahara is vrij uitgestrekt maar dun bevolkt, en heeft behalve fosfaat niets te bieden. Het gebied heeft veeleer een symbolische waarde, omdat Marokko het beschouwt als een dam tegen zwart Afrika, en anderzijds tegen Algerije dat het Polissario-front steunt en infiltreert. Bij het vertrek van de Spanjaarden heeft Marokko de Westelijke Sahara met een Groene Mars ingenomen en bij manier van spreken ?gekoloniseerd?. Dat gebeurde tegen de wil van de plaatselijke bevolking, zo’n tachtigduizend zielen groot, die voor een deel is weggevlucht. Sindsdien is er binnen de VN al lang sprake van een referendum om te zien of het volk bij Marokko wil horen of niet. Maar wie mag daaraan deelnemen, wie moet beschouwd worden als de oorspronkelijke bewoners ? Van degenen die zijn weggevlucht, is er slechts een gedeelte teruggekomen, bij hen hebben zich Algerijnen gevoegd, er zijn de Marokkanen die na de Groene Mars zijn achter gebleven… Vooraleer er van een referendum sprake kan zijn, moet er een degelijke registratie plaatsvinden, en daar is men door de jaren heen nooit in geslaagd. De VN hebben de gewezen Amerikaanse buitenlandminister James Baker met de zaak belast, en die brengt er wat schot in. Maar het zou niet de eerste keer zijn dat het op een mislukking uitdraait.
In Turkije is de fundamentalistische Refah-partij van ex-premier Erbakan voor het Grondwettelijk Hof gedaagd. Misschien wordt ze verboden.
SUY : Dan zou men hetzelfde doen als wat de Algerijnse regering in 1992 heeft gedaan met het Fis, toen het de verkiezingen dreigde te winnen. Een gevaarlijke stap, maar Turkije kan zich als één van de grote Navo-bolwerken, en als kandidaat-lid van de Europese Unie, niet veroorloven om de fundamentalisten aan de macht te laten komen. Dat het leger de touwtjes in handen heeft, is voor het Westen veel minder een struikelblok. Dat klinkt ons niet democratisch in de oren, maar vrije verkiezingen zijn niet altijd even heilvol. Zoals in 1933 in Duitsland is bewezen. Als de Turkse overheid Refah verbiedt, zal ze moeten voorkomen dat de Refah-aanhang, die zo’n twintig procent van de bevolking omvat, overgaat tot gewelddadige acties, zoals de PKK of de Gia. Een delicate opgave.
Koen Meulenaere
