Operatie Rosa : Vlaams parlementslid Steve Stevaert over de vernieuwing van de SP, de kloof met Verhofstadt, rood en groen en ook het radicaal realisme van links. Een gesprek.

Op het vernieuwingscongres in Blankenberge (december 1995) hervormde de SP de partij. De baronieën van de federaties werden zonder bloedvergieten afgeschaft : de lokale afdelingen vormen voortaan de ruggengraat van de partij. Steve Stevaert was toen voorzitter van het congres. Vandaag vindt hij de operatie van destijds ingrijpend. ?Zoiets gebeurde niet bij VLD of CVP en bij de PS zou je daarvoor op zijn minst worden gevierendeeld.?

Nu werkt Stevaert (burgemeester van Hasselt en Vlaams parlementslid) aan de inhoudelijke vernieuwing van de partij. Die moet leiden tot een ander politiek personeel. De SP moet weer aantrekkelijk worden voor jongeren en er moeten veel meer vrouwen mandaten krijgen de namen van Kathleen Van Brempt en Siska Germonprez doen de ronde. Op bekende Vlamingen of politieke overlopers wordt niet in de eerste plaats gemikt.

De vernieuwing luistert naar de naam Rosa en moet de door de schandalen geplaagde partij opfrissen. Populaire Steve krijgt daarvoor de nodige armslag van voorzitter Louis Tobback. Als bestendig afgevaardigde en burgemeester liet Stevaert zich al opvallen als een adept van de no-nonsense. Die stijl zet hij over op zijn inhoudelijke vernieuwing : groen-rood, ethisch progressief, links-libertair en radicaal-democratisch.

STEVE STEVAERT : Veel mensen doen alsof alles hier slecht gaat. Maar Vlaanderen is toch geen zoutmijn waar het verschrikkelijk leven is ? Als ik in een of andere zaal een toespraak hou, dan hoor ik altijd een lange klaagzang : van dit gaat niet, en dat functioneert niet, en nog meer van dit en dat. Dat is één lange litanie van treurnis en droefenis. Dan geef ik als politicus tegengas : zijt ge dan van plan om te verhuizen misschien ? Behalve een mevrouw met rheuma die naar Spanje wilde, heb ik nog geen kandidaten gevonden. Dat betekent niet dat er niks misloopt. Maar de analyse dat het hier één kommer en kwel is, is verkeerd. Ik ben geen Blair-adept, maar we kunnen veel leren van zijn dynamisme, stijl en no-nonsense.

Iedereen is plots een fan van Blair. Zelfs Guy Verhofstadt (VLD). Dat was twintig jaar geleden onmogelijk. Zijn de marges tussen de partijen zo klein geworden ?

STEVAERT : Dat Verhofstadt voor Thatcher was, dat begreep ik volkomen. Dat hij nu ook voor Blair is, gaat er bij mij niet in. De verschillen tussen Blair en Thatcher zijn zeer groot, groter nog dan die tussen de SP en de VLD. In vergelijking met Thatcher is Blair een supersocialist. Het is niet niks om in Engeland een minimumloon in te voeren, ervan uit te gaan dat kinderen recht op onderwijs hebben ook als de ouders dat niet kunnen betalen, en zo meer. Voor ons is dat evident, ginds niet. Daarom ook dat het programma van Blair naar Vlaamse normen niet zo indrukwekkend is, wel naar Engelse.

U bent geen Blair-aanhanger, maar u kan er wel van leren.

STEVAERT : Wat wij van Blair moeten leren, is behalve zijn dynamisme, het feit dat hij geen taboes of dogma’s kent. Vlaanderen heeft absoluut nood aan een partij zonder dogma’s en taboes. Alle Vlaamse partijen staan daar bol van. De SP moet een partij zijn met principes maar zonder dogma’s en taboes. Dat is niet gemakkelijk voor een politieke partij. Als je er aan de voordeur één dogma uitzet, sluipen er langs de achterdeur drie terug binnen.

Wat is het onderscheid tussen dogma en principe ?

STEVAERT : Onze principes zijn : sociaal en voor de mensen. Zoveel mogelijk mensen moet het zo lang mogelijk zo goed mogelijk hebben. Hoe dat wordt gerealiseerd, maakt niet uit. Of de kat wit of zwart is, doet er niet toe. Als ze maar muizen vangt.

Kan de SP een ondogmatische partij worden ?

STEVAERT :Louis Tobback, die zogezegde conservatief, maakt de inhoudelijke en personele vernieuwing in elk geval mogelijk. Tobback bezit namelijk de gave om te luisteren naar mensen met wie hij het oneens is. Als er goede voorstellen zijn, houdt hij die niet tegen. Het is een kwestie van argumentatie. Ge moet niet zeveren, ge moet doen. Als onze operatie lukt, dan vernieuwt de SP veel sterker dan enige andere Vlaamse partij, zonder dat het schip kapseist.

Waarop slaat de vernieuwing ?

STEVAERT : Ik vertrek van een rood-groene analyse. Ecologie is de economie van de toekomst. We moeten in Vlaanderen een slimme economie en dus een groene economie uitbouwen. De SP kan dat op een sociale manier. Ik deel veel analyses van Agalev, maar de groenen zoeken te veel sociaal onverantwoorde oplossingen. Ook aan het thema rood moeten we werken. Als de SP niet oplet, wordt zij straks nog alleen met de sociale zekerheid vereenzelvigd. Wij zijn de partij van de sociale zekerheid, maar de sociale zekerheid van de toekomst zal gaan om thema’s als recht op onderwijs, op gezonde lucht, op cultuur, op mobiliteit. Daar zal blijken dat rood en groen perfect verenigbaar zijn. Onze vernieuwingsoperatie Rosa gaat over brood en rozen : de verzoening tussen het materiële en het immateriële, het zure en het zoete.

De liberalen vinden uw gratis bussen een communistisch concept.

STEVAERT : Daarmee bewijzen ze hoe dogmatisch zij wel denken. Het autoverkeer mag niet worden geremd, maar als er morgen een kind verongelukt, heet het moorddadig. Als wij een structuurplan Vlaanderen willen, zijn we regelneven. We zouden de lintbebouwing moeten steunen, meer wegen aanleggen, en tegelijk zorgen dat er geen slachtoffers zijn. Dan zullen we de wegen maar in de lucht hangen.

De vakbonden betogen voor nieuwe industrieterreinen, waar de milieubeweging tegen is.

STEVAERT : Ik begrijp de individuele zorg van sommige werknemers, maar de leiding moet dit niet begeleiden. Ook hier gelden geen taboes. Bij de CVP ligt dat anders. De bijbel zegt : heb uw vijanden lief. Paul Staes (CVP) heeft de Boerenbond zeer lief.

De SP moet ethisch progressief zijn, zegt u.

STEVAERT : Wie nu ethisch progressief zegt, denkt onmiddellijk aan drugs, homo’s, euthanasie. Dat zijn belangrijke thema’s. Maar voor mij staat ethisch progressief voor eerlijkheid. Wat is er eerlijker dan gelijke kansen ? De discussie over de Vlaamse erfenisrechten was correct : homo’s, samenwonenden en gehuwden moeten hetzelfde tarief betalen. Maar wij moeten de successierechten voor de rijken niet verlagen, ook al zijn dat homo’s. Gelijke kansen slaat op onderwijs. In vergelijking met andere landen staan we ver, maar jonge migranten met veel in hun mars kunnen niet verder studeren omdat de omgevingsfactoren er niet naar zijn. Ons systeem van ziekteverzorging is niet zo slecht. Maar de VLD wil dat verstaatsen, dat wil zeggen de interessante delen privatiseren en de miserie bij de staat houden. We moeten ons marktmechanisme ethisch en ecologisch corrigeren. De SP zou de partij van de consument moeten zijn. Wij hebben recht op een propere zee, onze kust is te klein om iedereen onbeperkt naar de zee te laten gaan, maar de zee is er ook niet alleen voor de rijken.

Economisch noemt u zich links-libertair.

STEVAERT : Wij leven in een markteconomie. De vraag is niet of we dat leuk vinden of niet. Als je ’s nachts naar de hemel kijkt, kan je alleen het zwarte zien. Of je kan je beperken tot de sterren. Het verstandigste is het om de hele hemel te zien, zowel het zwarte als de sterren. Waarom zouden we de voordelen van de markt niet gebruiken ? De SP aanbidt de markt niet, maar verafschuwt ze niet. Onze economie is dikwijls zeer dom. We betalen 21 procent BTW op het herstel van schoenen. Dat is een ecologische daad die hier werk verschaft, terwijl de schoenen veelal zijn ingevoerd. We hebben er dus ecologisch en sociaal alle belang bij om de BTW op zes procent te brengen. Meteen doen we ook iets voor de middenstand.

Is de middenstand dan niet de historische vijand van de socialisten ?

STEVAERT : De middenstand is onze vriend, we moeten naar haar luisteren in het centrum van Hasselt haalt de SP vijftig procent van de stemmen. Als we niet oppassen, wordt de SP de verdediger van de concerns, de grote schoenconcerns, de warenhuizen en de grootindustrie.

In de grote bedrijven staan de vakbonden sterk.

STEVAERT : Klopt, maar we moeten elk dossier fris durven bekijken. Als ik de VLD hoor pleiten voor meer overheidsinvesteringen, dan denk ik : tiens, interessant, een moderne partij zal zeker pleiten voor glasvezel, voor mobiliteit en onderwijs want mensen opleiden is werken aan de infrastructuur van morgen. Neen, de VLD pleit alleen voor meer beton. Wie heeft er dan taboes ? Ik pleit voor de kleine middenstand, maar heb je al een liberaal voor de vakbond horen pleiten ? Bovendien, de sociaal-democratie is geen wereldvreemd project, niets van een ander continent of een andere eeuw. Hier bestaat al een sociaal-ecologisch gecorrigeerde markt. We leven al in een socialistische maatschappij. Dat is het aards paradijs niet, dat is niks zweverigs.

Daar is het beeld weer van de SP als behoeder van wat verworven is, de conservatieve partij.

STEVAERT : Wij vertellen schokkende dingen. Het waren socialisten die, toevallig in Hasselt, ervoor kozen om als stad geen geld meer bij de overheidsbank te lenen. De discussie gaat niet langer over privatiseren of niet. Maar gooi de contracten bij De Lijn maar eens open, laat daar eens Europese concurrentie spelen. Dan staat de rechterzijde op haar achterste poot, dan verdedigt zij de busaannemers en de onvrijheid. Ik wil de vrije markt, en dus de correcte concurrentie, ten voordele van de overheid gebruiken. Laten we oog hebben voor de voor- en nadelen van de markt. Een samenleving zonder middenstand is een afschuwelijke maatschappij, dat is het ultrakapitalisme of het communisme en beide zijn te mijden als de pest. Zonder middenstand is er geen kleinschaligheid en zonder kleinschaligheid kan nooit een vernieuwde, slimme economie ontstaan. De SP is ook de partij van de werkgevers, want herverdeling werkt welvaart in de hand en is dus goed voor de economie. Het welvaartsstaatmodel is goed, maar we moeten er creatief mee omgaan, het durven verfrissen. De doelstellingen blijven dezelfde, maar de instrumenten kunnen in de tijd evolueren. Als socialisten moeten wij ons alleen afvragen : wat is het beste voor de mensen ?

De SP moet leren van het neo-liberale gedachtengoed ?

STEVAERT : Neen, als dat de ideeën van Thatcher zijn of van Verhofstadt die uit de maatschappij wil stappen. Daar sta ik zeer ver vandaan. Verhofstadt en de rechterzijde van de CVP zien de gelijke kansen anders dan wij. Maar wij moeten respect betonen voor creatieve werkgevers die uit zijn op winst. Daar wil ik graag mee op de foto. Er is pas een probleem als ze alleen op winst uit zijn en geen sociale, ecologische of ethische bekommernissen hebben.

U wil de democratie verfijnen.

STEVAERT : De SP moet radicaal-democratisch zijn. Politiek is een zaak van iedereen, niet van politici alleen. Daarom ben ik ook voor de opkomstplicht bij verkiezingen, maar ook voor referendums en parlementaire volksinitiatieven. De mensen zijn niet dommer dan politici, maar ook niet slimmer, slechter of beter. Een land moet door de hele gemeenschap worden bestuurd. We mogen alleen de illusie niet wekken dat met radicale democratie de werkloosheid wordt opgelost daarvoor zijn de problemen te internationaal. Maar we moeten wel radicaal realistisch zijn. Laten we de dogma’s maar overboord gooien. Zoals Blair. Die veranderde eerst de politiek, nu zijn land.

Is de SP vandaag conservatief, zoals vooral VU-voorzitter Bert Anciaux vaak beweert ?

STEVAERT : Hoor je Anciaux ooit zeggen dat een Belgische oplossing de beste aanpak is voor een of ander probleem ? Dat is een taboe voor de VU. Ik zal over de taboes van de CVP zwijgen, daarvoor is uw Knack te dun. Laten we het houden bij : een gescheiden voorzitter kan niet. Heeft de VLD al ooit gezegd dat sommige taken beter in overheidshanden zijn nochtans zijn er veel, zoals er ook veel beter niet door de overheid gedaan worden. De VLD durft niet wat de SP doet.

Zoals ?

STEVAERT : De discussie Vlaams-Belgisch herleiden wij tot : wat het beste niveau is voor de mensen, is het beste voor de SP. Als de mensen er beter van worden, mag de privé het van ons doen. Bij de SP is het thema gelovig of niet, geen punt.

Waarom moet de SP worden vernieuwd ?

STEVAERT : Het is een onrechtvaardig beeld, maar de SP komt veeleer conservatief over. Jongeren identificeren ons niet met progressief. Met onze vijf thema’s en met nieuwe mensen willen we dat beeld wijzigen. De eerste voorwaarde is dat wij voldoende vrouwen naar voren duwen. Het kan er alleen aangenamer op worden.

Zoekt de SP nog meer het centrum op ?

STEVAERT : Wij willen werken voor de grote meerderheid van de bevolking. Dat is een progressieve zoektocht. In Hasselt zijn wij een sterke partij. Wij zijn zeer links en zeer groen, echt niet centrum. Wij willen wel voluntaristisch werken. Als links of radicaal staan voor klein, dan wil ik centrum zijn. Maar het centrum kan perfect radicaal en links zijn niet dogmatisch links.

Hoe behoedt u uw partij voor het populisme, voor het altijd gelijk geven van de kiezer ?

STEVAERT : Populisten zijn niet populair…

In Antwerpen 28 procent…

STEVAERT : Het Vlaams Blok wordt niet bestreden door zelf poujadistisch te doen, wel door goed te besturen. Ik ben voor migrantenstemrecht. Dat is niet populair en ik ben toch populair. Dat heeft met geloofwaardigheid te maken. Politici moeten in de aanval gaan, aantonen dat ze nodig zijn, maar dat ze samen met de mensen aan politiek kunnen werken. Democratie is zichzelf permanent bevragen. Een veel groter probleem dan de cumul is het te lang bezetten van mandaten.

Tobback moest ook maar niet te lang als voorzitter blijven, vond u.

STEVAERT : Ik heb dat ooit op een congres gezegd, en hem met Deng vergeleken. Hij was het er nog mee eens ook.

Om even op Blair terug te komen. Hij kapte met het beeld dat progressiviteit zou overeenstemmen met permissiviteit, gebrek aan discipline op school en werk, het in de watten leggen van misdadigers,..

STEVAERT : Dat is beeldvorming, waaraan de scoialisten amper hebben meegewerkt. Emile Vandervelde, dat was Blair. Met zijn alcoholwet ging hij recht tegen de stroom in. De socialisten hebben in hun geschiedenis ook culturele offensieven ingezet. Men vergeet dat.

Johan Vande Lanotte is dat vergeten in het dossier van het Oostendse casino, waar hij de vastgoedsector verdedigt.

STEVAERT : (afwerend gebaar) Zoals Blair ben ik voor rechten en plichten. De socialisten zijn voor orde en tucht, om het populair te zeggen. Alleen moeten we bepalen wat dat betekent, en daar zouden we met veel anderen wel eens grondig van mening kunnen verschillen. In een probleemwijk helpen een voetbalveld en twee agenten. Wat niet werkt, is alleen een voetbalveld of vier agenten sturen.

Zoals Blair zegt : hard voor de criminaliteit, maar ook hard voor de oorzaken ervan.

STEVAERT : Onder Thatcher is de criminaliteit gestegen. Criminaliteit is erg en de straf kan niet streng genoeg zijn. Iemand die zijn hond op de stoep laat poepen, moet zo streng als kan worden aangepakt. Je moet je gedragen in de samenleving, we zijn met te veel. We moeten regels afspreken, de wet bevrijdt. Dat is iets heel anders dan een betuttelende conservatieve maatschappij. Maar we moeten de mensen de anderen niet laten hinderen. Op een kleine weg 180 per uur rijden, is crimineel. Maar als we dat willen aanpakken, worden we voor regelneven uitgescholden. Er bestaan geen rechtse of linkse thema’s, er bestaan ook geen rechtse of linkse oplossingen. Alleen goede.

Er is dus geen nood aan een progressieve partij.

STEVAERT : Ik heb geen probleem met de Vlaamsgezindheid van Anciaux, maar hij wellicht wel met sommige Belgische gezindheden. Als er wordt gestemd over migrantenstemrecht, volgt de VU niet. De opkomstplicht verdedigen, dat is wat moeilijk voor de zondagskinderen van Agalev. Dat is niet vlot genoeg. We moeten geen schrik hebben : de SP onderscheidt zich voldoende van de anderen en veel mensen denken zoals wij. Alleen moeten wij het beter naar buiten brengen. Onze inhoud is goed. Nu nog een goede verpakking. Dat is operatie Rosa.

Wie wil u aantrekken ?

STEVAERT : Geen bekende Vlamingen, geen mandatarissen van andere partijen.

U kan daar geen namen op plakken ?

STEVAERT : Het gaat niet om het gebruik van die namen, maar om de inzet en de ideeën van die mensen. Bij de verkiezingen zullen we wel met die namen uitpakken.

Het mag met minder staat.

STEVAERT : Niks is nog een doel op zich. Behalve dat de mensen het beter hebben. Nieuwe socialisten als Robert Voorhamme, Bruno Tobback of Norbert De Batselier hebben daar geen last mee. Ik ben misschien de meest flamboyante en ga het verste. Dat heeft tot gevolg dat André Denys mij een communist noemt, maar dat de Hasseltse middenstand mij een liberaal vindt. De milieuverenigingen zullen zeggen : Steve is een groene. Ben ik dan een kameleon ? Neen, een moderne mens in een mozaïeksamenleving.

Gelooft u in de nieuwe breuklijnen waarover de sociologen het hebben : de kloof tussen materieel en immaterieel, bijvoorbeeld ?

STEVAERT : Die sociologen bestuderen altijd wat gebeurd is. Daar heb ik in mijn beleid niks aan. Ze zullen nu wel bestuderen dat het logisch is dat er meer volk op de bus zit, nu die gratis is. Maar tot nu toe vonden de wetenschappers dat onbelangrijk. Ik leer meer van de mensen. Die zijn verstandiger dan gedacht. Ze ruiken wat goed en slecht is en laten zich, zoals de politici, al eens misleiden.

De maatschappij is een mozaïek, zegt u. Maar de maatschappij is ook geatomiseerd. Moet de linkerzijde het wij-gevoel weer bevorderen ? De vorige generaties bevrijdden zich, maar dat leidde tot groot individualisme.

STEVAERT : We moeten weer gemeenschapszin krijgen. Zonder sociaal weefsel creëren we onverdraagzaamheid. Onverdraagzaamheid is geen recht, verdraagzaamheid is een plicht. Vandaar ons cultureel offensief. Maar we moeten de beeldcultuur daarom niet veroordelen. MTV werkt op een eigentijdse manier de verdraagzaamheid en de multiculturaliteit in de hand. Maar er is meer dan MTV of de andere ontspanningszenders. De gratis zomerconcerten kosten Hasselt niks. Als we entreegeld vroegen, kostte het wel geld, want dan kwam er niemand en waren er geen sponsors. Ik kan van barbarij worden beschuldigd, maar behalve hoogstaande cultuur in het cultureel centrum, moet daar ook plaats zijn voor iedereen.

U wordt gedoodverfd als nieuwe SP-voorzitter.

STEVAERT : Er moeten ook mensen kritiek op de voorzitter leveren.

Die mensen bent u toch aan het rekruteren ?

STEVAERT : Ja, maar Deng mag best nog wat blijven, tot de parlementsverkiezingen van 1999. Ik vind Norbert De Batselier een ideale voorzitter. Hij is een degelijke intellectueel en wat ik nu doe, doe ik graag.

Uw politieke carrière is er een van besturen zonder de CVP. Is dat de voorafspiegeling van de nieuwe SP ?

STEVAERT : Mijn carrière is er een van er altijd bij zijn. Ik ben voor een paarse coalite. Om paars te maken, is er altijd rood nodig. Paars kan je ook met oranje en met blauw maken. Maar er is wel één probleem : wij besturen in Limburg en Hasselt niet met Verhofstadt. Op Vlaams niveau is dat wel het geval. Op veel fundamentele zaken blijft de kloof tussen SP en VLD zeer diep. Vroeger was ik het met Verhofstadt oneens, maar was ik niet tegen de figuur. Nu ben ik het nog oneens, maar ben ik ook tegen zijn onduidelijkheid. Onduidelijkheid is niet fris, en dat kan geen nieuwe politieke cultuur betekenen. Het verbaast mij dat de media het voorstellen alsof Verhofstadt veranderd is.

Peter Renard

Een maatschappij zonder middenstand is afschuwelijk, vindt Steve Stevaert.

Stevaert over Tony Blair (in beeld tussen zijn fans) : leren van zijn dynamisme en no-nonsense.