Als alles volgens plan verloopt, wordt de naam van de nieuwe Europese Commissievoorzitter op de Europese Raad eind deze week bekendgemaakt.
Het kan nog alle kanten op, maar volgens de jongste berichten in binnen- en buitenland scoort Guy Verhofstadt als kandidaat-Commissievoorzitter de laatste dagen beter dan voordien. Zoals dat hoort bij dit soort vacature heeft hij niet officieel gesolliciteerd: voor deze functie word je gevráágd. Maar achter de coulissen draait het diplomatieke overleg op volle toeren. De premier deed een of meermaals alle Europese hoofdsteden aan en belde zich suf naar alle uithoeken van de wereld.
Vooral Londen lijkt Guy Verhofstadt nog een spaak in het wiel te kunnen steken. Tijdens een bezoek aan Jacques Chirac op 9 mei onderstreepte de Britse premier Tony Blair nogmaals dat hij de kandidatuur van Verhofstadt niet zou steunen. Blair staat bekend als een obstinaat tegenstander van de premier. Maar naarmate de datum van de Europese Raad nadert, lijkt hij zijn visie bij te schaven. Op 27 mei schreven de Britse media zelfs dat Blair de premier steunt als kandidaat-voorzitter van de Commissie. Het bericht kwam er nadat Verhofstadt een discreet bezoek gebracht had aan Tony Blair. Dat volgde naar verluidt dan weer op een andere reeks van besprekingen. Hoe kon het anders dat Tony Blair zijn houding zo had bijgestuurd?
Onder meer de sultan of spin, Labour-parlementslid en oud-minister Peter Mandelson, zou hem daarin hebben beïnvloed. Mandelson wil volgens berichten uit diplomatieke kringen Europees commissaris worden op voorwaarde dat Guy Verhofstadt voorzitter wordt. Maar dat zou betekenen dat Verhofstadt bij de Britse publieke opinie geaccepteerd moet worden. De Duitse kanselier Gerhard Schröder deed tijdens zijn bezoek aan Blair half mei een poging om het pad voor Verhofstadt te effenen. Hij argumenteerde dat de premier ‘een voorstander is van de hervorming van de Europese arbeidsmarkt naar Amerikaans model’. Alvast een vreemde voorstelling van Verhofstadt, die volgens sommigen alleen maar uit het brein van Peter Mandelson zou kunnen komen.
Maar er zijn ook andere verklaringen. Door zijn toenadering zou Tony Blair ook hopen op steun van Verhofstadt en zijn bondgenoten, Chirac en Schröder, bij de laatste onderhandelingen over de grondwet – die de Brit nog op tal van punten wil afzwakken. Voor de steun die hij Verhofstadt biedt, wil hij met concessies vergoed worden.
Bovendien zou Tony Blair zich op de top niet willen isoleren. Eerder al had hij de Luxemburgse christen-democraat Jean-Claude Juncker afgewezen, omdat hij net als Verhofstadt te federalistisch is ingesteld. Maar als hij zich als enige telkens weer expliciet uitspreekt tegen de consensuskandidaat, wordt hij zelf mogelijk in andere zaken buitenspel gezet. Een risico dat hij niet wil lopen. Niet dat Blair in zijn tegenstand geen enkele steun geniet. Ook enkele Centraal-Europese landen, zoals Polen en Tsjechië, tonen weinig sympathie voor de kandidatuur van Verhofstadt. Zij vinden vooral zijn anti-Amerikanisme en zijn lauwe betrokkenheid bij de NAVO ongepast. Zowel voor de Britten als voor hen ligt de ‘pralinetop’ van april vorig jaar nog vers in het geheugen. Het Europese defensie-initiatief – waarvoor Verhofstadt alleen Frankrijk, Duitsland en Luxemburg had uitgenodigd – was voor hen een aanslag op de goede verstandhouding met de NAVO.
Frankrijk en Duitsland evenwel kunnen op Verhofstadt rekenen: hij hulde zich in stilzwijgen tijdens de discussies over het Stabiliteitspact dat de twee buurlanden overtreden hadden. Verhofstadt kan anderzijds ook op Chirac en Schröder rekenen. Als kandidaat-voorzitter ligt hij heel goed bij kanselier Schröder. Hij kan ook bogen op de steun van Jacques Chirac, die trouwens met Pierre de Boissieu als dienstdoend secretaris-generaal al een stevige post voor de Fransen op zak heeft. Terwijl Chirac over Verhofstadt in zijn eerste regeringsjaren wel eens schamper opmerkte dat hij zoals Dehaene maar eens vaker Frans moest spreken, moet hij nu in zijn enthousiasme over de premier getemperd worden. Op de top zal het thema van het voorzitterschap dan ook alléén in de aanwezigheid van Chirac worden aangehaald.
Is het voorzitterschap daarmee beklonken? Helemaal niet. Het jongste bezoek van Verhofstadt aan de Ierse premier Bertie Ahern was niet positief en ook in diplomatieke kringen blijven de inschattingen zeer voorzichtig. De Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker blijft dan ook aan de horizon als dé compromiskandidaat bij uitstek. Maar Juncker wil na de parlementsverkiezingen in Luxemburg premier blijven. Zelfs als Verhofstadt door de Britten zou worden afgewezen (in een soort van Korfoe-bis-scenario waar de Luxemburger Jacques Santer opdook na de afwijzing van Dehaene door John Major), blijft volgens hoge Luxemburgse functionarissen de kans vrij klein dat hij zou toezeggen. Tenzij de beslissing verdaagd wordt naar een latere top.
De voorzitter moet hoe dan ook op z’n laatst in september worden aangewezen. Een uitstel van de beslissing betekent trouwens ook meer invloed vanuit het parlement, dat nu nog moet worden samengesteld. Tussen de christen-democratische EVP-fractie en de socialisten bestaat een akkoord om de voorzitter van de Commissie gezamenlijk voor te dragen. EVP-fractievoorzitter Hans-Gert Poettering heeft zich zelfs expliciet tegen Verhofstadt uitgesproken.
De speculatiemolen kan dus nog even doordraaien. Javier Solana wordt getipt, maar de Spanjaarden kregen in het verleden al zoveel hoge posten. De Finse ex-premier Paavo Lipponen heeft niet de vereiste communicatieve vaardigheden. Die door velen dan weer wel aan Guy Verhofstadt worden toegedicht. Dat bewees hij met verve tijdens het Europees voorzitterschap van 2001. Soms leek het zelfs of hij het Commissievoorzitterschap tóén al had overgenomen.
Door Ingrid Van Daele en Hubert van Humbeeck
