?Het is niet omdat Hitler een vleesonthouder was, dat alle vegetariërs verdacht zijn.? Filo- soof Ludo Abicht over de Vlaamse bewe- ging, het Vlaams Blok en over stemrecht.
L udo Abicht (1936) is de zoon van een oorlogswees uit de Eerste Wereldoorlog en werd in de Daensistische sfeer van een deel van de Frontpartij opgevoed Vlaams, sociaal en katholiek. Hij volgde een opleiding bij de jezuïeten en kwam zo, nog voor het Tweede Vaticaans Concilie, in het Nederlandse Nijmegen in contact met vertegenwoordigers van de Algerijnse bevrijdingsbeweging en de bestrijders van de Zuid-Afrikaanse Apartheid. Hij keerde de jezuïeten de rug toe, studeerde in Duitsland bij, onder meer, Ernst Bloch en werkte gedurende twintig jaar als professor aan universiteiten in Canada en de Verenigde Staten.
In 1981 keerde hij terug naar België dat volop, in opeenvolgende fasen, aan zijn staatsstructuren sleutelde. Vandaag doceert Abicht in Antwerpen, waar hij woont en zich verdiept in de geschiedenis van de joden, hier en in Israël. Als voorzitter van het marxistische Masereelfonds bleef hij flamingant en roeit hij ter linkerzijde tegen de stroom op, in de traditie van Jef Van Extergem.
LUDO ABICHT : Ik kom op voor de rechten van de Vlamingen, bij wie ik toevallig behoor omdat ik nu eenmaal geen eskimo ben. Maar wat voor mij vanzelfsprekend is, is het niet voor veel Vlaamse, progressieve intellectuelen. Ik begrijp die nieuwe Belgen niet. De conservatieve Christopher Lasch stelt dat Amerika geen elite meer heeft, omdat die uit de samenleving is gestapt. De Amerikaanse elite heeft een eigen sociale zekerheid, woont in beschermde steden en heeft eigen scholen. Hier is het nog zo ver niet, maar vele evoluties volgen hetzelfde parcours, van San Francisco over New York en Amsterdam naar hier. Ook hier zijn er tekenen dat de elite op de vlucht slaat. De situatie is ook moeilijker dan pakweg in de jaren twintig en dertig. Toen was flamingantisme voor een intellectueel ethisch vanzelfsprekend. Het bezorgde mensen een zelfbeeld, ze hoorden bij de rebellen. Dat beeld leed vanzelfsprekend veel schade door de collaboratie in de Tweede Wereldoorlog.
Ook vandaag moet een intellectueel comfortabel kunnen leven en voldoende verdienen om bijna ongestraft kritiek te kunnen spuien. De moeilijkheid is dat nu van Vlaamse intellectuelen ook wordt verwacht dat ze aan de Vlaamse staatsvorming meebouwen. Velen doen dat ook, in administraties of andere instellingen. Het is een ongewone rol voor intellectuelen die de contramine gewoon zijn en hun kritiek blijft absoluut noodzakelijk. Intellectuelen zijn de kanarievogels in de maatschappelijke koolmijn, de overgevoelige seismografen in een door aardbeving bedreigde stad. Het probleem is dat veel intellectuelen het bestaan van een Vlaamse ruimte ontkennen. Ze aanvaarden niet dat de maatschappij er anders uitziet dan voor de staatshervorming. De Vlaamse ruimte moet worden bestreden, want die leidt onvermijdelijk naar het Vlaams Blok of naar Bosnische toestanden. Dat snap ik niet. Ik ben een fervent lezer van Fernand Braudel. Die man is zeer Frans, maar ook zeer Europees en zeer internationaal.
Kritiek op het Vlaams beleid keert zich te veel tegen de staatsvorming op zich, zegt u.
ABICHT : Met Rosa Luxemburg zeg ik : ?Als de pers slecht is, moet je de pers niet afschaffen, maar verbeteren.? Wat is het alternatief ? Was het oude België een model van democratie en verdraagzaamheid ? De grote anarchist Hugo Claus die bij de uitreiking van de staatsprijs aan Harry Mulisch op het paleis voor de koning staat te kwispelstaarten : dat is toch potsierlijk ? Hij weet toch hoe het hof in elkaar steekt ? Of ben je alleen rebels als je Vlaamse prijzen weigert ? Mon Detrez schrijft een artikel over Sire, ze nemen uw kust af alsof de Vlaamse kust eigendom van Saksen Coburg Gotha zou zijn. Detrez wordt prompt op het paleis uitgenodigd. De zeer verdienstelijke Koning Boudewijnstichting dient als een dam tegen de afbrokkeling van het land, als een plaats waar Belgen zich nog thuis kunnen voelen. Onze intellectuelen worden omgekocht, ingeschakeld, misbruikt. Ik heb het daar moeilijk mee, maar ik ben niet de hele dag bezig om dat mechanisme bloot te leggen. Het is zoals met het Vlaams Blok. Dat is wat het is, met de mensen die het heeft. Mijn verwijt gaat in de eerste plaats naar die partijen die het Blok mogelijk maakten. ?Wie zijn huisvuil niet opruimt, krijgt ratten.?
Het Blok is voor velen wel hét argument om Vlaamse dossiers verdacht te vinden.
ABICHT : In 1933 schreef Ernst Bloch over de nazi-partij NSDAP van Adolf Hitler : ?Alle vragen die ze opwerpen zijn correct, hun antwoorden niet.? Ook het Blok speelt in op maatschappelijke problemen. We weten dat er problemen zijn met migrantenjongens niet jongeren. Maar wie het zegt, is politiek fout. Veel Antwerpenaren vertellen mij : ?Het Blok is nog de enige partij die naar ons omkijkt.? Neem de verloedering van Antwerpse winkelstraten zoals de Abdij-, de Offerande- of de Statiestraat : het enige wat de overheid deed, was Wijnegem Shopping Center vergunnen en de Meir aan de grote concerns laten uitverkopen. Er is dus een probleem en een bepaalde groep met wortels in één vleugel van de Vlaamse Beweging, speelt daarop in. Maar het volstaat dat het Blok op problemen reageert, of de linkerzijde roept : zie je wel ! Het Blok moet worden gestigmatiseerd.
Daarop voelen flaminganten zoals Marc Grammens hoewel geen Blokker zich geroepen om het Blok te verdedigen waar het niet kan. Dat versterkt dan weer de houding van linkse intellectuelen, die op hun beurt in de kaart van anderen spelen. De migranten zijn intussen de oogappels van het hof en het establishment, die ze uitspelen tegen de boze Vlamingen. Ook de beroeps-antifascisten van moraliserend klein-links zetten de migranten mee op tegen de Vlaamse Beweging. Intussen krijgt het Blok wel de eer om de hele geschiedenis van de Vlaamse Beweging te recupereren.
Omwille van het Blok durven velen nog amper over de Vlaamse aanwezigheid in Brussel of de rand spreken.
ABICHT : Dat is moralisme, geen politiek. Als het Blok zegt dat er ergens een brug of sociale woningen moeten komen, moet ik daar toch niet tegen zijn, omdat het Blok voor is ? Ik mag wel wantrouwig zijn tegen de meeste stellingen van het Blok, en moet mij de vraag stellen waarom het die verkondigt. Maar het is niet omdat Hitler een overtuigd vleesonthouder was, dat we alle vegetariërs moeten verdenken. Het zou mij ten zeerste verbazen indien er in de strijd voor de Vlaamse aanwezigheid in Brussel en de rand geen Blokkers zouden opduiken ; ze zouden hun job slecht doen. Net zoals het mij zou verbazen dat er in een betoging voor de Koerden geen stalinisten van de Partij van de Arbeid (PVDA) zouden rondlopen, voor wie ik een even grote minachting koester. Moet ik daarom tegen de Koerden zijn ? Ik kan mezelf alleen verwijten dat ik niets voor de Koerden doe. Ik kan ook niet blijven lamenteren over de positie van de Vlamingen in Brussel en het hele dossier aan het Blok overlaten. Ik vertrouw noch het Blok, noch de PVDA.
Veel jongeren hebben geen enkele voeling met het flamingantisme.
ABICHT : Het is schitterend dat meisjes geen feminist meer moeten zijn, jongeren geen socialist of flamingant. Als het doel tenminste zou bereikt zijn. Maar meisjes van twintig jaar staan wel op hun verworven rechten. Hetzelfde geldt voor zaken als sociale zekerheid of werkloosheidsvergoeding : kleinkinderen van de strijders vinden de vakbond dikwijls maar wat corporatistisch. Er zijn twee modellen voor een beweging van sociale vernieuwing. Het model van de voorhoede leidde altijd tot machtsconcentratie of dat nu bij Lenin of de jezuïeten was. De nieuwe leiders vertrouwen alleen zichzelf en hun kleine kliek.
Het tweede model komt uit het evangelie. Dat is de theorie van het zout der aarde, zeg maar de mest. De mest verdwijnt in de grond en komt terug in de planten. Ons eigen en degelijk onderwijssysteem is onze mest. De houding van die jongeren is dus niet alarmerend. Het probleem is alleen dat andere politieke krachten hun generositeit tegenover het fascisme en racisme misbruiken. Genereuze jongeren komen wel op straat voor stemrecht voor migranten. Maar ze zien niet in dat dat door de situatie in Brussel wel eens in hun eigen nadeel kan uitdraaien. Ik ben voor een staatsvorming, in etappes en trager dan sommigen willen. Welke vorm die staatsvorm aanneemt, doet er nu niet toe. Maar we moeten van onze dubbelzinnigheid af. Als een verbijsterde migrant van vijftien jaar worden onze jongeren wakker in een land, zonder te weten in welk land.
Als het niet in België is, worden ze in Vlaanderen en Europa wakker.
ABICHT : Ik ben Vlaming van cultuur en nationaliteit, zoals een Fransman Frans is. Ik heb daar niet voor gekozen, maar vind het ook niet erg. Ik registreer dat. Vlaanderen en Brabant hebben altijd van internationale uitwisseling geleefd. Niet voor niks begint de Utopia van Thomas Morus in Antwerpen, niet voor niks woonden Karl Marx en Multatuli in Brussel. Maar we kunnen geen respect verwachten van zeg maar, Nederlanders of Brusselaars, als we geen zelfrespect hebben en dat ook economisch en politiek vertalen. We moeten ons niet verontschuldigen voor ons bestaan. De joden van New York lachen met wie zich almaar verontschuldigt : Excuse me for living. Ook veel Vlamingen zeggen voortduren : Excuse me for being Flemish.
Zonder gezond nationalisme, geen internationalisme ?
ABICHT : Dat is een stelling van Antonio Gramsci. Andersom geldt ook : zonder internationalisme worden wij folklore-Vlamingen.
Dat is het beeld van het Zangfeest.
ABICHT : Vijfduizend mensen, de leden van het VNJ en hun ouders, dat is de Vlaamse Beweging niet. De boodschap van de IJzerbedevaart is er een van vrede, verdraagzaamheid en vrijheid. Maar wat zien we : skinheads die al lang hadden moeten verwijderd zijn. In 1967 liep ik mee in een Vietnambetoging. Volgens de politie waren we met 800.000. Maar de televisie reduceerde de manifestatie tot beelden van lesbiennes die aan het smoezen waren en van jongeren die drugs rookten. Daartoe wordt de Vlaamse Beweging vandaag ook herleid. De Vlaamse Beweging is vandaag actief in de Vlaamse ministeries of in delegaties in het buitenland al moet iemand eens aan Van den Brande uitleggen dat het niet om het label maar om de kwaliteit van de producten gaat.
De Vlaamse Beweging heeft de neiging vooruit te vluchten, in plaats van eerst aan een stevige onderhandelingspositie te werken, via een versterkte positie in Brussel en de Vlaams-Brabantse gordel.
ABICHT : Vlaanderen is een constructie, zoals België en Frankrijk. Maar voor het eerst in eeuwen kunnen de Vlamingen die constructie invullen, en dat is belangrijker dan de formele staatsstructuur. Vlaamse vragen voor splitsing van de sociale zekerheid zijn voor de Franstaligen zogezegd onbespreekbaar. Als ze dat op een goed moment wel zijn, zullen we daarvoor betalen in Brussel en de Vlaamse rand. Dat zou een catastrofe zijn, want Brussel is onze hoofdstad, onze poort op de wereld waar een interessante cohabitation met de Franse cultuur kan plaatsvinden. We mogen de territorialiteit niet ter bespreking zetten. De corridor tussen Brussel en Wallonië opgeven, is vergelijkbaar met een etnische zuivering. In Betlehem bouwen joodse kolonisten een nederzetting voor 66.000 joden. Nur für Juden. In Brussel gebeurt dat subtieler : de positie van de Vlaamse inwoners van Brussel en de rand is zo zwak, dat er niet kan over worden onderhandeld. Maar dat de behandeling van de Vlamingen daar asociaal is, zien de progressieven in Vlaanderen niet in.
Peter Renard
Ludo Abicht : De grote anarchist Hugo Claus die op het paleis voor de koning staat te kwispelstaarten, dat is toch potsierlijk ?
