Mijnheer Kuijpers, het kartel CD&V/ N-VA komt als grootste formatie uit de Vlaamse verkiezingen, Groen! haalt de kiesdrempel, maar de grote winnaar is alweer het Vlaams Blok.
willy KUIJPERS: Ik zie daarvan één grote oorzaak: de achterdocht bij de kiezer. En die wordt opgewekt door een aaneenschakeling van allerlei beslissingen die als niet correct worden ervaren. Zo zijn in deze verkiezing zelfs een paar beginselen van de democratie verkracht. Er heeft in ons land een nooit geziene vervalsing van kandidaturen plaatsgevonden, die de politiek zuur opbreekt. Je moet je zoiets eens proberen in te denken voor andere maatschappelijke functies. Je stelt je kandidaat om een belangrijke dienst te leiden, op basis van je kwaliteiten word je verkozen, en dan zeg je: ‘Dankjewel, maar mijn broer zal nu de job uitoefenen.’ Dat is absoluut ondenkbaar, behalve blijkbaar in de politiek. Vroeger werd ook met opvolgers gewerkt, maar nooit zo schaamteloos en op zo’n grote schaal als nu. Dat betekent ook dat de parlementsleden hun mond moeten houden of ze zijn hun inkomen kwijt. Het parlement zit vol met opvolgers, die allemaal zwakkere figuren zijn dan de kandidaten wier plaats ze innemen.
Als federalist verzet ik mij tegen de vermenging van de beleidsniveaus, en ik blijf gekant tegen het samenvallen van verkiezingen. Dat we nu zoveel verwarring hebben gekend, is de schuld van de politici. Niet van het systeem. De leidende politieke klasse is vanuit alle hoeken gewaarschuwd, maar ze heeft hautain de schouders opgehaald. De schijnkandidatuur van Guy Verhofstadt (VLD), daar gaat het bloed van elke rechtgeaarde democraat toch van koken? Al moet Jean-Luc Dehaene (CD&V) niet hoog van de toren blazen. Hij is burgemeester van een risicovolle gemeente, waar het Blok ook een uitstekende uitslag boekt, maar hij zal het Europees parlement er nog wel even bij nemen.
Ik wens ook nog iets te zeggen over de manier waarop deze campagne op televisie is gevoerd. Er is daar zo overdreven dat ook een geïnteresseerde kijker er zijn buik meer dan vol van kreeg. Ik heb mij doodgeërgerd aan de infantiliteit van sommige programmaformules; aan de ijdeltuiterij van bepaalde journalisten die gevaarlijk veel invloed krijgen; en aan de manier van vragen stellen, die geen enkele ruimte meer laat voor een genuanceerd antwoord. De helft van de vragen zijn hypothetisch of gebaseerd op schimmige opiniepeilingen. Ik heb ook met verbazing vastgesteld dat de remming tegen het Vlaams Blok helemaal is weggevallen. Onder het voorwendsel van de objectiviteit is die partij meer dan prominent aanwezig geweest in alle verkiezingsshows. Ondanks de veroordeling door de rechtbank.
Het Blok vertegenwoordigt nu wel één Vlaming op vier.
KUIJPERS: Hoe rijker een maatschappij, des te meer hebben de mensen te verliezen en des te sneller zijn ze geïrriteerd. Het Blok bespeelt die angst, stelt problemen aan de kaak en vergroot die uit, en suggereert een simplistische oplossing, die het in de praktijk nooit kan uitvoeren, maar ook nooit moet uitvoeren. Je zou bijna wensen dat het wél moet regeren, dan zullen de ogen van de kiezers snel opengaan. Met wie gaat het Blok federaal een akkoord maken? Met het Front National misschien?
De Vlaamse regeringsvorming vereist een driepartijencoalitie.
KUIJPERS: Op voorwaarde dat de eenheid in de kartels bewaard wordt, anders klopt de rekening weer niet. Stel dat je een rooms-rood-groene coalitie maakt, dan heb je al een vijfpartijenregering. En ze zal hoe dan ook asymmetrisch zijn ten opzichte van de federale regering, want zonder CD&V/ N-VA is geen enkele meerderheid zonder het Blok mogelijk. Het wordt een hele klus om uit vijf partijprogramma’s een goed bestuursakkoord, of een akkoord voor goed bestuur, te puren. Om nog niet te spreken over de verdeling van de portefeuilles onder zoveel gegadigden. En iedereen moet goed weten dat de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 begonnen is. In steeds meer grote en middelgrote steden is het Blok nu al de eerste partij. Men zal een nieuwe gradatie van zwart moeten uitvinden voor de volgende verkiezingszondag.
In de laatste campagneweken was de communautaire kwestie plots aan de orde. Ook dat bemoeilijkt de regeringsvorming.
KUIJPERS: Dat was onverwacht, en het was een gevolg van de acties van Vlaams-Brabantse burgemeesters voor de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde. Ik heb in het arrondissement Leuven mee aan de kar getrokken, en ik was verbaasd dat 25 van de 30 collega-burgemeesters onmiddellijk bereid waren de petitie te steunen. Ik denk dat die reactie voortspruit uit het grote ongenoegen over de Vlaamse regering, dat leeft bij vele gemeentebesturen. Merkwaardig genoeg heb ik daar in al die kiesprogramma’s weinig van gehoord. In plaats van Monopolyspelers of terreinwagenchauffeurs, hadden ze beter eens een panel van burgemeesters tegenover de paars-groene regering gezet, je zou wat anders gehoord hebben.
Er heerst grote boosheid over de liberalisering van de energiesector. De hogere uitgaven voor de politiehervorming zijn een aanslag op de gemeentekassen. En ook de regelneverij en het neocentralisme van de paars-groene regering, met haar lawine van reglementen en decreten, heeft één constante: de gemeenten draaien op voor de kosten. Wat wij allemaal aan taken inzake verkeersveiligheid en milieu in onze maag gesplitst krijgen… Vaak goede maatregelen, maar de factuur is altijd voor ons. En als de staat of het gewest zelf iets bouwen of installeren, draaien wij op voor het onderhoud, zonder dat iemand ons vraagt of we die kosten wel kunnen dragen. De gemeenten betalen zich paars, en ik kan u verzekeren dat voor veel burgemeesters de maat vol is. De ministers zouden best eens veertien dagen stage lopen in een gemeentebestuur. Dat zou nuttiger zijn dan één keer om de vier jaar de marktbezoekers lastig te vallen.
Het kartel CD&V/ N-VA heeft harde communautaire taal gesproken. Zal die snel worden ingeslikt?
KUIJPERS: De splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde is de logica zelf, en wordt door het Arbitragehof geëist voor 2007. Maar wij Vlamingen kunnen ze niet doorvoeren zonder waarborgen voor de Vlaamse minderheid in Brussel, anders verliezen we daar twee tot drie zetels. Hoewel de Vlaamse politieke tenoren daar zedig over zwijgen, hebben we dus een nieuwe onderhandelingsronde met de Franstaligen nodig. En reken maar dat die een prijs zullen vragen voor de opgave van 70.000 Franstalige stemmen. We zullen moeten opletten dat we de splitsing geen twee keer betalen.
Ik wil er overigens op wijzen dat deze verkiezingen het einde van de unitaire staat inhouden. Voor het eerst in de geschiedenis liggen de verkiezingsresultaten in Vlaanderen, Wallonië en Brussel totaal uit elkaar. België kan alleen nog functioneren als een confederale staat van waaruit een federale loyaliteit wordt opgebouwd. Maar dan zal de PS moeten ophouden te chanteren en te mikken op de Vlaamse lankmoedigheid. Het verhoogt het belang van het forum dat de zesde staatshervorming zal moeten bespreken.
Deze week komen de staats- en regeringsleiders van de Europese Unie in Brussel bijeen. Eén van de hoofdpunten op de agenda is de aanstelling van een nieuwe Commissievoorzitter. Worden de kansen van Verhofstadt kleiner door deze verkiezingsuitslag?
KUIJPERS: Als de buitenlandse pers in de verf zet dat een voor racisme veroordeelde partij in feite de grootste van Vlaanderen is, denk ik niet dat dat een troef is voor de kansen van Verhofstadt. Zeker niet als daarbij wordt belicht wat voor een zootje de premier gemaakt heeft van zijn kandidatuur voor Europa en van zijn optreden in de campagne. Als federaal premier had hij als een wijs staatsman boven het gewoel moeten blijven staan. Wie hem een andere tactiek heeft ingefluisterd, heeft hem geen dienst bewezen.
De aanstelling van een nieuwe Commissievoorzitter hangt af van de verhoudingen in de driehoek EU-NAVO-VS. George Bush reist als een opgejaagde haas de wereld rond om opnieuw goodwill voor Amerika te kweken na de affaire Irak. Als je ziet met welke égards Jacques Chirac wordt ontvangen, gaat Bush toch politiek naar Canossa. Hij wil vooral de Atlantische as herstellen, en in die context kan ook de vriendschap Chirac-Schröder-Blair een oppoetsbeurt gebruiken. Ik ga ervan uit dat de kwestie van de Commissievoorzitter geregeld is tijdens de top van de G8 in Georgia. Dat Midden-Europa nu een belangrijk deel van de Unie uitmaakt, vereist een Commissievoorzitter die in die regio een rol kan spelen. Ik weet niet of Verhofstadt daaraan beantwoordt. Mogelijk laten de groten hem maar wat opdraven om de echte kandidaat zo lang mogelijk uit de vuurlijn te houden. Wie weet zit er wel een of andere Pool klaar.
Is de buitenlandse politiek van België de jongste maanden afgezwakt ter wille van de ambitie van Verhofstadt?
KUIJPERS: Hij heeft het disparate optreden van Louis Michel (MR) en André Flahaut (PS) een halt toegeroepen, maar dat dit ter wille van zijn eigen ambitie was, geloof ik niet. Wat is trouwens de buitenlandse politiek van België?
Het is verdienstelijk dat Louis Michel in Congo gaat ijveren voor de vrede, maar hoe kun je dat met enige geloofwaardigheid doen, als je eerst een stokebrand als de Rwandese president Paul Kagame in Brussel ontvangt en met steun en eerbetoon overlaadt? Het Afrikabeleid van Michel wordt door sommigen geprezen, maar eerlijk gezegd zie ik de samenhang ervan niet. Als België in het buitenland een rol heeft gespeeld, dan was dat meestal dankzij bekwame ambtenaren en diplomaten in de grote instellingen van de Verenigde Naties. Maar de jongste jaren is daar de klad in gekomen.
Koen Meulenaere
Willy Kuijpers ‘In deze verkiezing zijn een paar beginselen van de democratie verkracht.’
