Het Canvas-programma Villa Politica verschafte laatst een blik ‘achter de schermen’ van Steve Stevaerts verkiezingscampagne. Of de reportage wel de ‘ware’ Stevaert toonde, zoals ze pretendeerde, valt te betwijfelen. Maar flatterend was ze in alle geval niet. Ze toonde een weliswaar sympathiek en scherpzinnig, maar ook nogal autoritair en vooral erg opportunistisch politicus.
Stevaert leek namelijk geen enkel standpunt in te nemen zonder dat hij eerst over het media-effect ervan nadacht. Alsof geen enkel programmapunt er echt toe deed, maar het alleen ging om het scoren van stemmen. Van het ernstig nemen van de kiezer of zorg voor de inhoudelijke kwaliteit van het democratische debat was zelden sprake. Als Stevaert al eens iets oprecht meende, kwam dat alleen goed uit – zijn ware motieven en argumenten liet hij naar buiten uit het liefst in het ongewisse. Stevaert verstaat als geen ander de kunst om spin als eenvoudig boerenverstand voor te stellen. Toegegeven, journalisten maakten het hem ook nooit lastig; hij kwam altijd goed weg met zijn praatjes.
Op grond waarvan hebben zovelen dan voor hem gestemd als hij toch nooit het achterste van zijn tong liet zien? De grens tussen handig omgaan met de publieke opinie en een bedrieglijke manipulatie ervan is flinterdun. Dat blijkt in het Verenigd Koninkrijk en de VS, nu almaar duidelijker wordt wat maanden geleden alleen kon worden vermoed: dat de oorlog tegen Irak om heel andere, verborgen gehouden redenen werd gevoerd dan officieel is gezegd. Het heette dat de oorlog de dreiging van Saddams massavernietigingswapens teniet moest doen. Och, dat was alleen maar een ‘bureaucratische’ reden, aldus een Amerikaans regeringslid nu. De rapporten waarmee de bevolking schrik voor Saddam werd aangejaagd, waren vervalst, aldus de BBC.
Waartoe diende die oorlog dan wel? Wat verbergen George W. Bush en Tony Blair? In alle geval een reden waarvan ze dachten dat ze die niet aan hun publieke opinie ‘verkocht’ konden krijgen. Anders hadden ze dat wel geprobeerd en de bevolking niet voorgelogen. Er bestonden dus toch goede redenen om kritisch te staan tegenover die oorlog. Kritisch zijn, kan – moet – trouwens altijd in een democratie; daarin heten de gedachten vrij te zijn. En toch. Toen Bush vorige vrijdag in het Poolse Krakau passeerde, werd de burgemeester aldaar van alle plechtigheden in ‘zijn’ stad weggehouden, wegens te kritisch geweest over de Amerikaanse oorlog in Irak. Ook vorige week kon de Italiaanse premier Berlusconi het ontslag afdwingen van de hoofdredacteur van de Corriere della Sera, wegens te veel kritiek op zijn regering.
Kritisch burgerschap heet officieel wel een democratisch ideaal te zijn, het kan in de praktijk niettemin worden bestraft. De macht leeft altijd in een moeilijke verhouding met de democratie en aarzelt kennelijk niet om het gebruik van de burgerlijke vrijheden te beknotten of zelfs te criminaliseren. Letterlijk zelfs. Nog vorige week bleek dat Belgische antiglobalisten twee jaar geleden werden afgeluisterd omdat de politie hun protest beschouwde als het werk van ‘een criminele organisatie’.
Toen Steve Stevaert in de Canvas-reportage een lastige dakloze maar niet afgeschud kreeg, beloofde hij hem uiteindelijk zelfs een huis om hem tot zwijgen te brengen. En toen ook dat niet lukte, vroeg hij een medewerker om met de man een pintje te gaan drinken. Wees braaf, neem een snoepje. Het zou, qua kloof met de burger, nochtans interessant zijn mocht die burger zijn leiders echt kunnen vertrouwen.
Marc Reynebeau
