In dit land kleurt zowaar zelfs de rook van verbrandingsovens communautair. Betaalt Vlaanderen straks voor de inplanting van de Vlaams-Brabantse oven in Drogenbos ?

Risicovolle ondernemingen worden bij voorkeur in de periferie ondergebracht. De Kempen was destijds niet alleen omwille van de lage lonen de ideale vestigingsplaats voor zwaar vervuilende bedrijven als Union Minière. Ook kerncentrales worden bij voorkeur in de nabijheid van de landsgrenzen ingeplant. De Franse centrales aan de Maas in Chooz liggen in een Waalse inham. Doel ligt erg dicht bij Antwerpen, maar ook vlakbij de Nederlandse grens.

Met de inplanting van de verbrandingsoven van Vlaams-Brabant ging het niet anders. Op 28 juni 1996 besliste de provincie Vlaams-Brabant dat die oven met een verwerkingscapaciteit van 260.000 ton per jaar, in de kleine faciliteitengemeente Drogenbos zou komen. Dat was een zuiver politiek geïnspireerde keuze. Zo zag de gemeente Grimbergen er geen graten in dat de oven op haar grondgebied zou worden gebouwd. Maar verzet van de zogeheten lobby van Vilvoorde, rond onder meer premier Jean-Luc Dehaene (CVP), belette dat. Eerder was er sprake van Kessel-Lo en lange tijd leek de oven naar Beersel te gaan. Maar behalve Dehaene vonden uiteindelijk ook de meeste andere Vlaams-Brabantse politici Drogenbos een opperbeste keuze.

Drogenbos wordt bestuurd door burgemeester Jean Calmeyn, de kopman van een overwegend Franstalige lokale lijst van christen-democratische signatuur. Zoals in bijna alle andere faciliteitengemeenten stellen de Vlamingen er politiek nog maar weinig voor. Er was nog een andere goede reden om voor Drogenbos te kiezen. Politiek mag het de Vlamingen er niet voor de wind gaan, voor een Vlaamse verbrandingsinstallatie zit de wind er zo goed als perfect. Liefst 85 procent van de tijd waait de rookpluim van een mogelijke oven immers over het grondgebied van Ukkel, Vorst, Anderlecht en de stad Brussel. Voor de Vlaamse politici viel de site, op honderd meter van het Brussels gewest, als een geschenk uit de hemel.

Met deze vestigingsplaats zouden de Vlaamse kiezers uit de streek van zeg maar Leuven, Aarschot of Diest zeker niet mopperen over de mogelijke gevolgen voor de volksgezondheid. Vooral de Brusselaars zouden daar immers de gevolgen van dragen. Maar die Brusselaars zijn overwegend Franstalig en dus was voor de Vlaams-Brabanders alles dik in orde. Over de banden tussen Vlaanderen en Brussel en de autonomie van Vlaams-Brabant ten opzichte van de hoofdstad wordt bij voorkeur op 11 juli stoere taal gesproken.

Toch kwam er veel protest. Tijdens het openbaar onderzoek tekenden meer dan 60.000 mensen verzet aan tegen de oven van Drogenbos. Hun bezwaren werden zonder meer van tafel geveegd, hoewel volgens het milieu-effectenrapport (MER) Drogenbos niet de beste keuze was. Een aantal elementen pleitte voor Drogenbos : ?De kwaliteit van de leefomgeving in de buurt van het project heeft duidelijk aan waarde ingeboet door tal van factoren, verstedelijking en aanleg van infrastructuren, aftakeling van het woningbestand, industrialisatie, grootschalige inplanting winkelcentra,…? Met andere woorden : de funeste politiek van de gemeenten en het hoofdstedelijk gewest verantwoordt de vestiging van nog meer hinder.

Maar evenveel elementen pleitten tegen een oven in Drogenbos. Het belangrijkste argument is een pareltje : de mensen deugen er gewoon niet. Volgens de makers van de studie zouden de rijkere en hoger geschoolde inwoners van Vlaams-Brabant gemakkelijker maatregelen voor het ?algemeen maatschappelijk belang? slikken. Een hoogst twijfelachtige redenering. In dezelfde logica zouden de inwoners van Drogenbos minder geneigd zijn om een oven te aanvaarden. ?De bevolking in de onmiddellijke omgeving van de inplanting behoort veeleer tot het sociaal-economisch middenprofiel en een belangrijk deel zelfs tot het lager profiel.? Erger nog : ?Een grote groep gedraagt zich als verbitterd tegen elk mogelijk beleidsniveau en voelt zich persoonlijk geraakt bij elke maatregel of project. Dergelijke bevolkingsgroep zal zich moeilijker inleven in het algemeen belang van een beleidsbeslissing op hoger niveau.? Maar moeilijk gaat ook, zo oordeelt de bestendige deputatie van Vlaams-Brabant. De oven mag in Drogenbos.

ER IS GEEN BIJKOMENDE OVEN NODIG

Het actiecomité Zennevallei Ovenvrij organiseerde het verzet tegen de oven van 260.000 ton die de coöperatieve vennootschap Vlaams-Brabantse Afvalverwerking en Energierecuperatie (Vlabraver) in Drogenbos wil neerzetten. Vlabraver is een samenwerking tussen de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (Ovam), de provincie Vlaams-Brabant en het afvalbedrijf Watco (Tractebel). Het actiecomité vindt dat er geen bijkomende ovens nodig zijn, tenminste indien er een doorgedreven beleid van afvalvoorkoming zou worden gevoerd. Als de overheid dan toch koste wat het kost een oven wil bouwen, dan moest ze de alternatieven voor Drogenbos eerst beter bestuderen. Het comité wijst ook op de concentratie van (verkeers-)hinder aan de Vlaamse rand van Brussel, ter hoogte van Drogenbos.

Aan grote vestigingen heeft de streek geen gebrek. Er is niet alleen het Erasmusziekenhuis van de Franstalige vrijzinnige universiteit ULB, waarheen Brussels minister Didier Gosuin (FDF-PRL) per se een dure metrolijn wil trekken, hoewel er vandaag een tram in eigen bedding tot voor de deur rijdt. Even verder wordt een gigantisch winkelcomplex van de groep Cora gebouwd. Kwestie van de Franstalige druk op Vlaams-Brabant nog te vergroten. In die buurt wil de ULB dus ook een verbrandingsoven voor haar Erasmusziekenhuis bouwen. Merkwaardig daarbij is dat minister Gosuin en zijn Fransdolle PRL-FDF zich met hand en tand tegen de Vlaamse verbrandingsoven in Drogenbos verzetten zoals trouwens de Vlaamse vertegenwoordigers in de Hoofdstedelijke Raad. Maar diezelfde Gosuin is wel de grootste pleitbezorger van de gespecialiseerde ULB-oven in Anderlecht. De ene oven is de andere niet.

HINDER VOOR ZEVEN MENSEN

Op een mooie dag begin mei hing de gemeente Anderlecht een officieel document op, ter hoogte van de gronden van tuinder Leonard Van der Schriek. De hoger gelegen boomgaard, waar de oven zou komen, was eerder al door stromannen opgekocht. Volgens het gemeentelijk document vroeg het bedrijf Watco een zogeheten gemengd attest (stedenbouwkundig en milieu) voor een verbrandingsinstallatie voor niet-huishoudelijk afval. De bevolking heeft tot 15 juni de tijd om haar bezwaren kenbaar te maken. ?Zestigduizend mensen hielpen ook niet in Drogenbos,? roept zoon Van der Schriek vanop zijn tractor. Opstellers van MER-verslagen zullen hem ongetwijfeld bij de groep verbitterden rekenen.

De gemeente Anderlecht ziet liefst niet te veel klagers opduiken, want voor de inplanting van een oven die jaarlijks meer dan vierduizend (4.350) ton gevaarlijk afval kan verwerken, beperkte de aankondiging zich tot de affichage op een voorlopig ? godvergeten landelijke plek tegen de gemeentegrens met Sint-Pieters-Leeuw. Tuinbouwer Van der Schriek tipte gemeenteraadslid en parlementslid Walter Vandenbossche (CVP).

?Waarom het Erasmusziekenhuis per se een nieuwe verbrandingsoven wil bouwen, is mij een raadsel,? zegt Vandenbossche. Momenteel wordt het afval naar Moeskroen gebracht, hoewel volgens Vandenbossche het nabijgelegen Sint-Lucasziekenhuis met enige aanpassingswerken voldoende capaciteit telt voor de verwerking van het Erasmusafval. ?Blijkbaar mag het afval van een vrijzinnig ziekenhuis niet in een katholieke instelling worden verbrand,? denkt de CVP’er.

De verbrandingsoven wordt duidelijk op de groei gebouwd. Erasmus produceert jaarlijks slechts 150 ton ziekenhuisafval, de hele Brusselse regio 1.200 ton. ?Met 4.350 ton ligt de capaciteit dus veel te hoog,? aldus Vandenbossche. ?De andere ziekenhuizen kunnen met hun afval uit de voeten en bijgevolg zal Watco buitenlands afval aanvoeren. Wellicht wil de overheid hier ook chemische industrie aantrekken.?

Zoals bij het MER over Drogenbos, bevat ook het milieueffectenrapport van Anderlecht enkele merkwaardige stellingen. Zo zouden slechts zeven mensen, de familie Van der Schriek, hinder van de installatie ondervinden. ?Blijkbaar zijn de patiënten van het Erasmusziekenhuis geen mensen, want met hen wordt geen rekening gehouden. In de onmiddellijke nabijheid staan er bovendien twee scholen en werken er honderden mensen op de site van de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij. In een straal van vijf kilometer woont een kwartmiljoen mensen, van wie 90.000 in Anderlecht. Hoe kan de veiligheid van het gevaarlijk transport worden gegarandeerd en hoe zit het, in geval van een noodsituatie, met een evacuatieplan in zo’n dicht bevolkt gebied ??

DE INSTITUTIONELE GEVOLGEN

De gemeenteraden van Sint-Agatha-Berchem en Jette stemden al een motie tegen de oven van Anderlecht. De tekst vertoont veel gelijkenis met de tekst die destijds tegen de oven van Drogenbos werd gebruikt. In Molenbeek en Vorst wordt de motie deze maand besproken. In Anderlecht veegde burgemeester Christian D’Hoogh (PS) de tekst van de tafel. Walter Vandenbossche diende daarvoor klacht in bij minister van Binnenlandse Zaken Johan Vande Lanotte (SP). Het Brusselse parlementslid vindt dat het getrek rond de ovens wel eens in het nadeel van de Brusselse Vlamingen zou kunnen uitdraaien overigens verzetten alle Brusselse fracties zich tegen deze Vlaams-Brabantse beslissing. Daarmee doelt Vandenbossche niet alleen op de hinder die Brussel van een oven in Drogenbos zou ondervinden. Volgens de CVP’er zullen de Franstaligen niet nalaten om de Vlamingen ook de politieke rekening voor de oven te presenteren.

Vandenbossche wil daarom dat zijn partijgenoot Theo Kelchtermans (CVP), de Vlaamse minister van Leefmilieu, aan tafel gaat zitten met zijn Brusselse collega Gosuin. Alternatieven voor Drogenbos moeten bespreekbaar zijn, vindt de Anderlechtenaar. Dat Vlaams-Brabant een oplossing zoekt voor het huishoudelijk afval, begrijpt hij. Maar Drogenbos is als vestigingsplaats ongeschikt. ?De keuze voor Drogenbos is psychologisch en maatschappelijk onaanvaardbaar. Vlaams-Brabant moest de meest opportune inplantingsplaats kiezen. Grimbergen was bereid de oven te aanvaarden, maar andere krachten hebben dat belet. Het is bovendien onaanvaardbaar dat 65.000 handtekeningen en verscheidene resoluties van gemeentebesturen zomaar genegeerd worden.?

Er moet dringend overleg komen, zegt het Brussels parlementslid. ?Omwille van de globale afvalproblematiek, van huishoudelijk over groen tot gevaarlijk afval moet er een breed interregionaal overleg komen, ook met Wallonië.? Als dat overleg er niet komt, vreest Vandenbossche het ergste voor de Brusselse Vlamingen.

?Als Drogenbos er komt, waarschuw ik voor de institutionele gevolgen. Het gaat hier niet alleen om een flagrant geval van het bekende Nimby-syndroom ( Not in my Backyard). Vlaanderen schendt hier ook het principe van de federale loyauteit. De Vlaamse regering van Luc Van den Brande wil Brussel wel als de Vlaamse hoofdstad bevestigen. Maar dan mag ze de klok geen jaren terugdraaien. Als Drogenbos doorgaat, zal Brussel Vlaanderen daarvoor de prijs doen betalen bij de volgende ronde van de staatshervorming. Ook de Vlaamse rand vraagt zich trouwens af waarom die oven zo nodig hier moet worden ingeplant. Worden nadien andere communautair gevoelige gemeenten als Linkebeek of Sint-Genesius-Rode geofferd ??

SAMENWERKEN MET BRUSSEL

Vlaanderen en Brussel moeten ook durven praten over Vlaams huishoudelijk afval voor de oven van Neder-Over-Heembeek van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest waar ook Gosuin sterk op aandringt. Maar dan moet deze installatie wel minder vervuilend werken. Volgens Vandenbossche gaat het om ?een van de schandaligste ovens van het land?. Wie in de omgeving een barbecue organiseert, kan elk kwartier de glazen spoelen wegens de vieze neerslag.

?Als de oven zuiverder werkt, worden de Brusselaars daar beter van. Als er meer Vlaams huisvuil wordt verwerkt, is dat een goede zaak voor Vlaanderen. Brussel moet met Vlaanderen zaken doen zodat de hoofdstad haar afvalprobleem gedeeltelijk in Vlaanderen kan oplossen, en de Vlaamse milieu-industrie haar kennis in Brussel kan verzilveren,? zegt Vandenbossche (zie kader). Het gevaarlijk en ziekenhuisafval zou bij het gemengde bedrijf Indaver in de Antwerpse haven kunnen worden verwerkt.

De CVP’er pleit ervoor om bij de discussie over een Vlaams-Brabantse verbrandingsoven te vertrekken van ?menselijke dimensies?, en dus van een kleinere installatie. Als er geen afspraken komen tussen Vlaanderen en de hoofdstad, dan hoopt Vandenbossche dat de rechtspraak een aantal principes van federale loyauteit moet vastleggen. ?Dat beginsel zelf is door Vlaanderen wellicht niet geschaad, maar gefrouleerd. Kan het Arbitragehof dat aanvaarden ??

Vandenbossche hoopt dat Vlaanderen geen oven bouwt in Drogenbos en dat er geen oven in Anderlecht komt. De argumenten van Gosuin tegen Drogenbos, hanteert Vandenbossche tegen de oven voor gevaarlijk afval in Anderlecht. De vraag is of iemand nog een stap achteruit wil zetten.

Peter Renard

Het landschap in Drogenbos : niet de beste plaats voor een verbrandingsoven.

Voor Vlaanderen zit in Drogenbos de wind goed.