Het ontslag van vicekanselier Franz Müntefering zet Duitsland op weg naar een lange verkiezingsstrijd.
Er is geen twijfel mogelijk dat Franz Müntefering juist heeft gehandeld. De sociaaldemocratische vicekanselier en minister van Arbeid in de regering van Angela Merkel stapte vorige week na een carrière van veertig jaar uit de politiek. Hij had daar een goede, persoonlijke reden voor. Zijn vrouw lijdt aan kanker en onderging vorige week een vijfde en zware operatie. Müntefering (67) wil nu eerst bij haar zijn.
Toch is dit wellicht maar een deel van het verhaal. Müntefering had namelijk ook een politieke reden om het in Berlijn voor bekeken te houden. Hij was rond de eeuwwisseling als partijvoorzitter de rechterhand van Gerhard Schröder, toen die als kanselier een omstreden hervorming van de arbeidsmarkt doorvoerde – de zogenaamde Agenda 2010. Hij wordt ook beschouwd als de architect van de grote coalitie met de christendemocraten van Angela Merkel, na de nederlaag van de SPD bij de verkiezingen in 2005.
Op een partijcongres eind oktober in Hamburg besliste de SPD om voorzitter Kurt Beck te volgen, die alvast een deel van de hervormingen van Schröder wil terugschroeven. De SPD wil dat oudere werklozen weer langer van werklozensteun kunnen genieten. Kort daarna weigerde bondskanselier Merkel in de regering om een minimumloon voor postbestellers te aanvaarden. Müntefering kreeg daarmee zowel in de partij als in de regering een tik, en die zal hem bij zijn beslissing om te stoppen zeker hebben geholpen.
Dat gezegd zijnde, wordt de beslissing van Beck om opnieuw over de hervormingen van Schröder te praten door een grote meerderheid in de partij gedragen. De voorzitter werd op het congres met 95 procent van de stemmen herkozen. De SPD wordt op haar linkerzijde opgejaagd door een nieuwe partij: Die Linke van voormalig SPD-leider Oskar Lafontaine en de Oost-Duitse ex-communist Gregor Gysi. Om de bloeding te stelpen, moet Beck met zijn partij een koers varen die meer aansluit bij een traditionele sociaaldemocratie.
Zelf ontkent hij in alle talen dat de koerswending een electorale bedoeling heeft. Maar als hij de populaire Merkel bij de verkiezingen in 2009 uit haar kanseliersstoel wil wrikken, heeft hij ten minste 40 procent van de stemmen nodig. Peilingen ramen de aanhang nu op een voor de SPD schamele 30 procent. Dezelfde peilingen leren dat de SPD-voorzitter zelf op dit moment ook geen kans maakt tegen Merkel. Om zich ten volle op de verkiezingen te kunnen concentreren, koos Beck ervoor om niet zelf als vicekanselier in de regering te stappen.
Na het ontslag van Müntefering ontkenden alle betrokkenen snel dat de coalitie meteen gevaar loopt. Er blijft, zo luidt het, genoeg gemene grond om de komende anderhalf jaar samen te besturen. Dat worden wel lange maanden, want de weg is nu vrij voor een bitse verkiezingsstrijd. Zo toont het verzet van de SPD om de Deutsche Bundesbahn met een gedeeltelijke privatisering aan meer middelen te helpen dat Beck de SPD met de christendemocraten wil laten botsen. Het is ook vervelend voor de socialisten dat Merkel scoort met de soms pijnlijke hervormingen van ‘hun’ Gerhard Schröder. Agenda 2010 hielp Duitsland vooruit, maar boorde zijn eigen partij de grond in.
door Hubert van Humbeeck
