Het vorige week uitgezonden RTBF-programma Questions à la Une, waarin de mislukte formatiepogingen van Yves Leterme werden belicht, was een pijnlijk werkstuk. Niet zozeer omdat de zogenaamde enquête journalistiek ondermaats bleek – want dat was ze óók. Wel omdat na enkele minuten al de dwaze zelfgenoegzaamheid, het cynisme en vooral de onbekwaamheid van de hoofdrolspelers in de politieke reality-tv letterlijk van het scherm dropen.

Om die mediocriteit te verbergen, trokken de onderhandelaars zich wekenlang terug, nu eens in het arcadische Hertoginnedal, dan weer in de salons van het parlement.

In Hertoginnedal lieten de politici en hun hofhouding de meest exquise gerechten uit de keukens van sterrenchefs aanrukken. Tijdens de urendurende vergaderingen in de salons van het Paleis der Natie werden de duurste wijnen uit de kelders van de Kamer van Volksvertegenwoordigers aangebroken.

Zou iemand zich het restaurant herinneren waar Achille Van Acker zijn plannen voor de sociale zekerheid uittekende? Een van die andere belangrijke naoorlogse politieke akkoorden, het Schoolpact, werd bij Gaston Eyskens thuis bedisseld en ondertekend op de tafel van de beste kamer. De oude Eyskens veroorloofde zich geen andere buitenissigheid dan af en toe een slok uit het heupflesje met whisky en een hapje van de reep chocolade die zijn vrouw elke ochtend in zijn overjas stopte.

De nieuwe, door Paars geïnspireerde politieke klasse heeft de politiek geprivatiseerd, maar haar kostennota’s stuurt ze naar de overheid.

De staat is voor deze politici niet langer de bezorger van het algemeen belang. Veeleer tonen ze zich de beschermers van het privébelang. ‘Belastingverlaging’, ‘notionele interestaftrek’ zijn de nieuwe ordewoorden. De gezondheidszorg, de pensioenen of de veiligheid zijn geen uitdrukkingen meer van solidariteit. Het zijn nu diensten die op de markt beschikbaar zijn. Wie niet kan betalen, zal minder krijgen.

Stilaan bereikt de Belgische staat de ondergrens van de minimumservice. Maar met de verdamping van het algemeen belang en de solidariteit, verdampt allengs ook de staat en blijft er alleen nog een politieke kaste over die zichzelf in stand tracht te houden en steeds meer in een virtuele wereld vertoeft.

In die virtuele wereld volstaan de vergaderruimten van de partijen – nochtans vorstelijk gefinancierd door de overheid – niet langer om formatiegesprekken te voeren. Daarvoor moeten de salons van een van de duurste hotels van Brussel een nachtlang worden afgehuurd.

Op nauwelijks vijfhonderd meter van het hotel waar de onderhandelaars over hun carrièreplanning gebogen zaten, in de buurt van het station Kapellekerk, liggen de zwervers, bedelaars, dolaards en andere uitgeslotenen elke nacht in rijen onder hun kartonnen dozen. Want de stedelijke opvangcentra zitten het jaar door eivol.

En dat is de zichtbare kant van de armoede.

Door de stijgende energieprijzen – à propos, die zouden door de Europese liberalisering toch dálen? – en de almaar duurdere voedingsproducten stijgt ook de verdoken armoede.

Anderhalf miljoen Belgen, of het aantal inwoners van Brussel-Halle-Vilvoorde, leven onder de armoedegrens.

Volgens de Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt is het aantal mensen dat de elektriciteitsrekening niet meer kan betalen het voorbije jaar met de helft gestegen.

Voedselbanken deelden hier het afgelopen jaar 9 miljoen ton voedsel uit aan minderbedeelden, armen en alleenstaanden. Onder hen tal van gepensioneerden, van wie één op de acht in armoede leeft. Onze pensioenen behoren tot de laagste in Europa en werken verarming in de hand. Dat geldt ook voor de stijgende gezondheidsfactuur die als bijkomend gevolg heeft dat tal van gezinnen zich de meest noodzakelijke gezondheidszorg moeten ontzeggen.

Terwijl de nieuwe politieke generatie zich opsluit in kastelen en salons, trekken elke dag, elke avond talloze vrijwilligers de steden in om hun minder fortuinlijke medeburgers bij te staan en in het beste geval opnieuw op de been te helpen. Zodoende wassen ze de schande op het blazoen van de staat een heel klein beetje weg.

Voor deze armoedebestrijders en hun organisaties zijn solidariteit en algemeen belang geen loze woorden. Daarom heeft deze redactie die vrijwilligers verkozen tot mensen van het jaar 2007. Dat is het minste wat we kunnen doen om hen te eren.

De collega’s van Focus kozen Stubrupresentator Peter Van de Veire en de Weekend-redactie koos Suzanne Van Well, ‘de oma van Luna’, als hun mensen van het voorbije jaar.

door Rik Van Cauwelaert