Een kleine groep Vlamingen vindt wonen in Brussel best leuk, maar zodra er kinderen komen, vertrekken ze weer.
Brussel verliest per saldo nog altijd meer Vlamingen dan het er binnenhaalt. Dat blijkt uit onderzoek naar ‘de verhuisbewegingen van de Nederlandstalige bevolkingsgroep in en uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest’ dat professor Rudi Janssens (Vrije Universiteit Brussel) uitvoerde in opdracht van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC). Janssens probeert daarin in kaart te brengen welke omstandigheden Vlamingen naar Brussel voeren, dan wel hen ertoe aanzetten Brussel de rug toe te keren.
Als de bevolking van de hoofdstad de laatste jaren opnieuw toeneemt, is dat dus niet te danken aan een gestegen instroom uit Vlaanderen. Nee, die Brusselse bevolkingsaangroei komt grotendeels op conto van de sterk toegenomen immigratie uit het buitenland. Van de 49.808 nieuwkomers in 2004, schrijft Janssens, kwam meer dan de helft (28.454) van buiten de landsgrenzen. Uit Vlaanderen verhuisden in 2004 circa 11.000 mensen naar Brussel, maar tegelijk maakten ongeveer 18.000 mensen ‘de omgekeerde beweging’. Noteer dat dit niet allemaal Nederlandstaligen zijn – dat geldt slechts voor ongeveer de helft van hen.
De gemiddelde Vlaamse nieuwkomer in Brussel is jong, alleenstaand en hooggeschoold. ‘Dat zegt natuurlijk niets over hoe die mensen in Brussel gaan leven,’ zegt Rudi Janssens, ‘maar wel dat Brussel weinig koppels of gezinnen aantrekt die voordien ook al als koppel of als gezin samenleefden.’ Brussel-stad blijkt voor deze nieuwkomers met stip de populairste woonplek – de allochtone Vlamingen daargelaten, die vaker voor Schaarbeek kiezen. Autochtone Vlamingen blijken daarnaast ook een zwak te hebben voor Elsene, wat ongetwijfeld met de aanwezigheid van de VUB te maken heeft.
Opmerkelijk is het hoge percentage Vlaamse verhuizers (circa 40 procent) dat in Brussel onmiddellijk een huis koopt en de huurmarkt links laat liggen. ‘Dat heeft te maken met de kapitaalkrachtige positie van die ingeweken Vlamingen’, aldus Janssens. In tegenstelling tot het in de literatuur vaak beschreven fenomeen van de grootstad als verzamelpunt voor gelukzoekers en armoedzaaiers, oefent Brussel op Vlaamse kansarmen namelijk geen enkele aantrekkingskracht uit.
Jonge Vlamingen die zich in de hoofdstad komen vestigen, worden in allereerste instantie bekoord door wat Janssens ‘de charme van Brussel noemt’, het veeltalige en multiculturele Brusselse stadsleven, met zijn grote cultuuraanbod. Vlamingen in Brussel blijken ook best tevreden met de sociale contacten in hun nieuwe buurt. Ze hebben er weinig moeite mee om zich in het dagelijkse leven van een andere taal dan het Nederlands te bedienen (doorgaans het Frans), behalve in de publieke dienstverlening. Daar blijken de vaak eentalig Franstalige loketten vaak wél een grote bron van ergernis.
Ook de waardering voor een aantal Vlaamse gemeenschapsvoorzieningen in Brussel is aan de lage kant. Met name over de kwaliteit van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel hebben naar Brussel verhuisde Vlamingen zo hun twijfels.
Brussel wordt door de ondervraagden sowieso niet ervaren als een geschikte plek om kinderen groot te brengen. Uit het onderzoek komt duidelijk naar voren dat wanneer twintigers dertigers worden en een gezin stichten, de zoektocht naar een rustiger woonst in het groen begint. ‘Brussel wordt allesbehalve als een kindvriendelijke stad gezien’, aldus Janssens. ‘Dertigers en veertigers wijken massaal uit naar Vlaanderen, en de reden die wordt opgegeven is precies gezinsuitbreiding.’ Van die vertrekkende groep vindt 57,8 procent een onderkomen in Halle-Vilvoorde, 14,3 procent gaat naar Leuven, 27,6 procent naar de rest van Vlaanderen.
Brussels minister Guy Vanhengel (Open VLD), die namens het college van de VGC het onderzoek bestelde, betreurt het nettoverlies aan Vlamingen in de hoofdstad, maar is niet verrast. De overheid vermag bovendien bijzonder weinig tegen deze vooral aan leeftijd of ‘levensfases’ gebonden verhuisbewegingen, gelooft hij, tenzij wonen in Brussel via fiscale maatregelen zo aantrekkelijk mogelijk maken.
Han Renard
