‘Ik hoop dat ze in de toekomst het nodige respect blijven opbrengen voor mijn creatie. Het vroegere Loodswezengebouw in Oostende is een kunsttempel.’ Met die verzuchting van Roger Raveel pleit Carlos Alleene voor integratie van kunst in de architectuur en de omgeving. Alleenes publicatie Roger Raveel. De tijd, de zee en Oostende. Een verborgen schat concentreert zich in hoofdzaak op dat Loodswezengebouw. De genese van de muurschilderijen die je er aantreft, wordt nauwkeurig geanalyseerd. Raveel baseerde zich op het belangrijkste principe van de Nieuwe Visie: het kunstwerk vloeit uit in tijd en ruimte. De oranje en groene cirkels, de vierkanten, de spiegels vormen geen abstract gebeuren. Het anekdotische krijgt een symbolische bovenlaag: er zijn duidelijke verwijzingen naar de zee, naar het dagelijkse leven. Zelfs een emmer met trekker, die poetsvrouwen in de hal laten staan, krijgt een prominente plaats in die muurschilderijen. Met een emmer haal je vijf liter zee binnen. Noem het plastische dieverij van het alledaagse, maar ook van het ongrijpbare.
Een belangrijke ontmoeting in 1945 met James Ensor kan Raveel niet negeren. Op een imponerend tableau van het Loodswezen legt Ensor beide handen op tafel: de ene realistisch, de andere abstract weergegeven. En pal tegenover Ensor de schilder Raveel. Het lijkt of beide heren een dialoog opstarten, elkaar bewonderend aanstaren. (‘Dat wekt de indruk dat er iets bijzonders tussen ons aan het gebeuren is’, aldus Raveel in een interview uit 2003.)
Uit Alleenes boek blijkt dat Raveel duidelijk kiest voor het Oostendse Loodswezen boven Beervelde, waar hij samenwerkte met De Keyser, Lucassen en Elias. In Oostende moest hij het alleen klaren, moest hij enkele maanden op een ‘onderduikadres’ wonen, kon hij een heel gebouw naar zijn hand zetten.
Alleene geeft in zijn boek ruimte voor de belangrijkste ‘environmentale realisaties’ van Raveel. De zwanen op de vervuilde reien van Brugge, het protestvlot op de Leie… Engagement dat je van een creatieve kluizenaar niet direct verwacht. De samensteller maakt zich bij de presentatie van die ruimtelijke werken haast nederig onzichtbaar, laat Raveel continu aan het woord, en pluist ijverig het archief van de schilder uit. Zo krijgt de lezer een publicatie in handen die zich even makkelijk laat doorbladeren als lezen.
CARLOS ALLEENE, ROGER RAVEEL. DE TIJD, DE ZEE EN OOSTENDE. EEN VERBORGEN SCHAT, DEINZE, UITGEVERIJ DE MUYTER, 165 BLZ., 50 EURO.
Jan Haerynck
