Heeft Israël het recht om op de Westelijke Jordaanoever een scheidingsmuur te bouwen? Niet het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, maar de internationale publieke opinie zal daarover beslissen.
Voor de Israëli’s is het een ‘veiligheidshek’ dat Palestijnse kamikazes buiten moet houden. De Palestijnen noemen het ‘de muur van de Apartheid’. ‘Dat klopt’, zegt een woordvoerder van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken in Jeruzalem. ‘Aanvankelijk vond iedereen een scheidingsmuur een ongewoon idee, maar vandaag zijn bijna alle Israëli’s voor.’ Ze zien hem als de enige efficiënte manier om hen te beveiligen tegen de dreiging van de Palestijnse zelfmoordaanslagen.
Maar wat de Israëli’s zelfverdediging noemen – een veiligheidskwestie, een ‘allesbehalve politiek feit’ – zien de Palestijnen als een verdere inlijving van hun grondgebied. Voor de Palestijnse premier Ahmed Korei dreigt de bouw van de muur zelfs het vredesproces op te blazen. Het hele stappenplan, de zogenaamde ‘routekaart voor de vrede’ die George W. Bush in april 2003 heeft voorgelegd, wordt er volgens hem door ondermijnd. In een recent interview zei Korei: ‘Met de bouw van de muur leggen de Israëli’s zelf de grenzen vast van de Palestijnse staat.’ Hij liet er geen twijfel over bestaan: ‘Dat maakt het project voor een leefbare Palestijnse staat – een onderdeel van het plan – onmogelijk.’
Aanvankelijk, in de zomer van 2002, week het tracé van de muur nochtans niet sterk af van de Groene Lijn, de officieuze grens die Israël van de Westelijke Jordaanoever scheidde tot de oorlog van 1967. Maar na het vertrek van de Arbeiderspartij uit de regering eind oktober 2002 ging de muur al snel kronkelen en sindsdien snijdt hij diep in de Westelijke Jordaanoever in om verschillende joodse kolonies te beschermen. Palestijnse wijken werden onteigend, gebouwen vernield en gronden ingelijfd. Het dagelijks leven van 350.000 Palestijnen wordt door de muur ontwricht. Op bepaalde plaatsen kunnen kinderen niet meer naar school en is de toegang tot watervoorzieningen en gezondheidszorg afgesloten. Het Internationale Rode Kruis noemt de grens een schending van de mensenrechten. Ook de internationale gemeenschap uitte felle kritiek. Maar tot een gemeenschappelijke veroordeling kwam het niet.
De algemene vergadering van de Verenigde Naties kon alleen aandringen op het advies van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag over de legaliteit van de muur. Op 23 februari vingen de hoorzittingen aan. Maar ondanks de grote belangstelling blijft het een symbolische strijd: de conclusies zijn immers niet bindend. Dertig landen, waaronder de Verenigde Staten, België en verschillende andere Europese landen, achtten het VN-hof in deze politieke kwestie zelfs niet bevoegd. ‘Het hof moet zich met deze zaak niet inlaten’, zo klonk het. Minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel voegde er tijdens zijn tweedaagse bezoek aan Israël vorige week – een reis in het teken van de normalisering van de relaties tussen de twee landen – nog aan toe dat hij ook het tracé van de muur niet kan goedkeuren. Het kan het vredesproces in het Midden-Oosten alleen maar bemoeilijken.
Michel staat uiteraard niet alleen met zijn visie. Zelfs de Verenigde Staten zijn gekant tegen de verdere bouw van de muur, tenzij het tracé grondig wordt bijgestuurd. Maar premier Ariel Sharon blijkt aan te sturen op een soort van ‘ruiloperatie’ met de VS. Eind vorige week bevestigde hij aan een Amerikaanse regeringsdelegatie dat hij het gros van de joodse kolonies in de Gazastrook wil ontmantelen – een eerste stap in een plan voor unilaterale terugtrekking dat hij aankondigde in december 2003. In ruil voor dit Gazaplan hoopt hij volgens de krant Ha’aretz op politieke steun vanwege Amerika. Met het zogenaamde ‘evacuatie-compensatiepakket’ wil Sharon haast maken: het ontwerp ervan wil hij afronden voor zijn bezoek aan president Bush van eind maart. De uitvoering zou pas plaatsvinden na de Amerikaanse verkiezingen in november van dit jaar. Eventuele moeilijkheden mogen Bush in volle campagne niet in een lastig parket brengen.
Eerst is het evenwel afwachten hoe de publieke opinie zal reageren op het advies van het hof in Den Haag en op de bouw van de muur zelf. Zowel de Israëli’s als de Palestijnen hadden de afgelopen weken alvast steuncampagnes opgezet. Ahmed Korei maakte vorige week nog een rondreis door Europa om de publieke opinie van de zinloosheid van de muur te overtuigen. Hij kreeg onder meer de steun van paus Johannes Paulus II. Maar ook de Israëlische vertegenwoordigers sloven zich uit om de publieke opinie aan hun kant te krijgen. Want als de negatieve kritiek aanhoudt, zou dat Israël zélf internationaal kunnen isoleren. De ‘Muur van Apartheid’ kan het land dus nog duur komen te staan.
Ingrid Van Daele
