Twee recente boeken over de politiek van het islamisme of de politieke islam werpen wat meer licht op de beweging.
Aan publicaties over de islamistische oorlog in de islamitische wereld, en meer speciaal in Algerije, ontbreekt het de jongste tijd niet meer. De meeste daarvan lijken, logischerwijze, in Frankrijk, de oude koloniale metropool, het licht te zien. Twee recent verschenen Engelstalige boeken vormen op die regel een boeiende uitzondering.
?The Islamist Challenge in Algeria?, van Michael Willis, ondertiteld A Political History, was oorspronkelijk een doctoraalthesis. In zijn dikke boek schrijft Willis de politieke geschiedenis van de radicaal islamistische beweging in Algerije vanaf haar begin, in tijden van onzichtbaarheid : haar oorsprongen in beginnend verzet tegen de Franse kolonisatie, in hervormingsbeweging en opkomend nationalisme en in de oorlog die van dit alles de resultante was.
Maar het echte verhaal van het islamisme speelt zich af in onafhankelijk Algerije : dat van de zogenaamd revolutionaire niet-gebonden staat van Houari Boumedienne en zijn FLN, van de stagnatie van de maatschappij in de FLN-jaren van Chadli Benjedid, de president onder wiens beleid de poorten van de Algerijnse instellingen en bovenal het onderwijs wijdopen gingen voor islamistische invloeden, en de regeringspartij die kaart ook willens en wetens leek te trekken. Dat leidde dan tot de vermaarde verkiezingen van 1991, die het Front Islamique du Salut met een grote meerderheid dreigde te winnen of dat was toch wat het FLN dacht, en de militairen met wie de partij in symbiose leefde, zodat de verkiezingsresultaten ongeldig verklaard werden, de tweede ronde afgeschaft, en het Fis buiten de wet gesteld. Wat dan weer tot de nieuwe oorlog moest leiden, de moorddadige aanslagen van de gewapende groepen, de wraaknemingen en provocaties van het regime, de mislukte pogingen om tot onderhandelingen en evenwichtige verkiezingen te komen een historie waarvan het einde nog lang niet in het gezicht is. Het boek van Michael Willis geeft een mooi overzicht van deze neerdaling in de hel in naam van de hemel, ook al biedt het geen plattegronden om de weg terug, eruit te vinden.
Een tweede boek, ?The Islamist Dilemma?, ook The Political Role of Islamist Movements in the Contemporary Arab World, is een gestructureerde verzameling bijdragen, onder redactie van Laura Guazzone. In dit boek behandelen verscheidene auteurs de islamitische beweging in verschillende Arabische landen (Algerije, Tunesië, Egypte, Sudan, Jordanië en Palestina, en in een tweede deel ook de impact van de islamistische druk op de regionale systemen en instellingen. Ook dit boek is, door zijn opzet, breder van aanpak dan het typisch Algerijnse van Willis, zeker van een even groot nut, omdat het islamisme van Algerije nu eenmaal niet in een gesloten wereldje gedijt, maar in een ruimte die begint in Marokko en ononderbroken doorloopt, over Iran en Afghanistan, tot in het verre Indonesië.
Sus van Elzen
Michael Willis, ?The Islamist Challenge in Algeria?, Ithaca Press, Reading, 420 blz.Laura Guazzone (ed.), ?The Islamist Dilemma?, idem, 392 blz.
