De Britse eurosceptici van UKIP hebben geen goed project, zegt JONATHAN HOLSLAG. Meer nog, door hun nationalisme ziet de toekomst er somber uit.
Stel dat de Britten binnenkort kiezen om uit de Europese Unie te stappen. Zouden de Britse politici dan weten wat ze met die nieuwe bevoegdheden moeten aanvangen, hoe ze de herwonnen autonomie gaan inzetten om de fenomenale ongelijkheid aan te pakken of de gigantische afhankelijkheid van buitenlandse schuld in te perken? Ik vrees van niet. Dat is de grote zwakte van het huidige anti-Europese nationalisme. Het gaat om nationalisme zonder bezieling, om bevrijding zonder bestemming.
Natuurlijk lopen er in Europa allerlei dingen mis. Nigel Farage, de voorzitter van UKIP, heeft een punt wanneer hij zegt dat te veel eurocraten overbetaalde en wereldvreemde eunuchen zijn. Als hij het Europees Parlement met zijn twee vestigingen in Brussel en Straatsburg van spilzucht beticht, heeft hij eveneens gelijk. En dat zijn slechts de symbolische pijnpunten. Op een heel fundamenteel niveau moeten we toegeven dat Europa er niet in slaagt de veiligheid, de welvaart en het welzijn van haar burgers te garanderen. Door de migratiecrisis en de economische onzekerheid wordt het alleen maar erger. Europa is allerminst de veilige haven geworden waarvan Winston Churchill ooit droomde.
Europa werkt niet naar behoren, tot zover hebben de nationalisten gelijk. Europa werkt niet omdat haar ambtenaren zijn vastgeroest in technocratie en omdat de afstand met de burger ondanks alle participatiemogelijkheden te groot is. Maar dat is slechts een deel van het verhaal. Veel belangrijker is dat de nationalistische reflex van de lidstaten Europa voor een stuk vleugellam heeft gemaakt. Als een handelscommissaris in het verleden probeerde de welvaart van de Europeanen te verdedigen, werd hij maar al te vaak teruggefloten door de lidstaten. Maakte de Commissie een plan om een vluchtelingentsunami vanuit de Europese achtertuin te voorkomen, dan gaven de lidstaten niet thuis.
In dat opzicht heeft het anti-Europese nationalisme veel weg van een voetbalelftal dat achteraf staat te klagen over zijn eigen flaters tijdens de match. Het is de ultieme erkenning van de kortzichtigheid van de nationale politiek. Het debat dat de eurosceptische nationalisten voeren gaat natuurlijk niet om politieke beslissingen uit het verleden, maar om de keuzes die we moeten maken voor de toekomst. Eigenlijk is het in dat opzicht niet eens slecht dat de overheersende Europese gedachte in vraag wordt gesteld en dat er alternatieven worden voorgesteld. Maar tegelijkertijd is dat het grootste probleem: de alternatieven van het eurosceptische nationalisme blijven bijzonder vaag.
Neem het verkiezingsmanifest van de Britse nationalisten van UKIP. Het bulk van de 28 hoofdstukken geeft een alternatief voor zaken waar de Britse overheid vandaag al de volledige bevoegdheid over heeft. UKIP wil de EU verlaten om de migratie beter aan te kunnen pakken. Maar ruim zestig procent van de huidige immigranten komt van buiten Europa en hoe die worden behandeld is nu al grotendeels de verantwoordelijkheid van Londen. UKIP hoopt met een Brexit vooral de immigratie uit Polen te beteugelen, maar blijft stil over het feit dat er evenveel Britten emigreren naar het zonnige Spanje en Frankrijk.
UKIP wil een eerlijkere verdeling van de welvaart, maar het manifest belooft om de belastingen op inkomens te beperken. Door uit de Europese Unie te stappen, zou Londen zogezegd een assertief handelsbeleid kunnen gaan voeren. Maar hoe zal UKIP het handelstekort wegwerken? Door het pond verder te devalueren, door exportsubsidies of door protectionisme, daar lezen we niets over. Het manifest spreekt over een eendrachtige natie, maar tegelijkertijd dreigt UKIP harde onderhandelingen met de Schotten te voeren over de transfers van ‘Engels’ belastinggeld.
Het alternatief van UKIP rammelt. Het Verenigd Koninkrijk zal met zo’n plan keihard bergaf blijven denderen, de koopkracht verder zien slinken en helemaal het slaafje worden van kredietverstrekkers uit Azië. De bevolking zal opnieuw beginnen morren. Bij gebrek aan een Europese boeman zullen de Schotten ongetwijfeld in het vizier komen. Tezelfdertijd zal Engeland verder polariseren tussen de rijke Londense City en haar arme achterland. Als dit soort nationalisme onze toekomst veilig moet stellen, dan ziet het er somber uit. Het nationalisme schept de kortstondige illusie met iets groots bezig te zijn, met een vrijheidsstrijd, zonder te weten hoe we met die vrijheid onze samenleving kunnen versterken.
‘Het anti-Europese nationalisme heeft veel weg van een voetbalelftal dat achteraf staat te klagen over zijn eigen flaters.’
