Dertig jaar geleden, in november 1974, schreef Lode Willems in Knack dat de Vlamingen ‘ditmaal niet voor niks gingen betogen in Halle’, aangezien de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde een mogelijkheid was waarin zelfs minister Paul Vanden Boeynants geloofde. Een opvallend lid van het toenmalige beschermcomité van de Vlaamse betoging was Louis-Paul Boon. Hij stond op de ledenlijst net boven Rik Borginon van het IJzerbedevaartcomité, de grootvader van huidig VLD-kamerlid Fons Borginon. Met 40.000 stonden ze toen in Halle.
Nu, drie decennia later, trokken 13.000 Vlamingen opnieuw naar Halle. Met nog steeds dezelfde eis: de onmiddellijke splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde. Dat is op zich al opmerkelijk, want volgens een arrest van het arbitragehof moet het kiesarrondissement pas worden gesplitst tegen de volgende federale verkiezingen, in 2007. Een duidelijke uitspraak, maar de Vlaamse burgemeesters van de Brusselse Rand vertrouwen het niet. Aan Franstalige kant zien ze de zaken immers anders. Zowel PS-voorzitter Elio Di Rupo als vice-premier Louis Michel, de feitelijke leider van de francofone liberalen, zeggen dat ze nooit over die splitsing zullen onderhandelen.
‘Het Belgische systeem ligt aan de ketting van de wederzijdse, grondwettelijk georganiseerde gijzeling. Het land wordt bijeengehouden door chantage’ schreef wijlen Frans Verleyen hier in volle Voerencrisis. Dat is niet veranderd. Ondanks het aantreden van Paars.
De regionale regeringen hebben de voorbije jaren over zich heen laten walsen. Vooral de Vlaamse regering heeft meermaals haar belangen opzijgeschoven voor de federale. Franstalige partijen kregen hiermee niet alleen inkijkrecht, maar beslisten mee over het Vlaamse huishouden. Ook dat is het democratische deficit waar Vlaams minister Paul Van Grembergen het verderop in dit blad over heeft: ministers, in dit geval federale ministers, die macht uitoefenen over een landsdeel waar ze niet werden verkozen.
Dat is natuurlijk niet wat de makers van de grote staatshervormingen voor ogen hadden. Trouwens, zelfs premier Guy Verhofstadt koesterde tot een vijftal jaar geleden heel andere denkbeelden. In zijn tweede Burgermanifest sprak hij van de afschaffing van de faciliteiten, het federaliseren van de staatsschuld – want een doeltreffend middel om zowel Noord als Zuid tot zuinigheid te dwingen – en het verhinderen van ongeoorloofde transfers.
Paars heeft, om overeind te blijven, alle communautaire splijtstof onder de mat geveegd. En de Vlaamse regering heeft daar aan meegewerkt. Wie nog over ongeoorloofde transfers durfde te beginnen, zat meteen op het strafbankje. In dat verband woedt momenteel in de kolommen van De Standaard een heel bizarre pennentwist tussen publicisten die zich afzetten tegen wat zij het enge Vlaams-nationalisme noemen en zij die opkomen voor de in hun ogen legitieme Vlaamse eisen. In die woordenstrijd wordt met alle bijltjes gehakt. Beschuldigingen over verwantschappen met de collaboratie en over biefstukkennationalisme vliegen heen en weer. De Habsburgers en Joseph Roth worden erbij gehaald en zelfs de Groot-Nederlandse gedachte komt er weer aan te pas. De zwaar aangezette polemieken lopen evenwel jaren achter. Waar het om gaat is macht, en de middelen om die macht uit te oefenen.
De splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde, zoals Leuven-Vlaams destijds, kan de aanzet zijn tot een nieuwe, misschien wel de ultieme communautaire ronde. Zeker als de resultaten van de recente opiniepeilingen door de kiezers worden bevestigd. Jean-Maurice Dehousse merkt in het jongste nummer van het Waalse tijdschrift Toudi op dat de nieuwe Europese Grondwet de Vlamingen wel eens op ideeën zou kunnen brengen. Want zelfs kleinere staten als Malta en Luxemburg komen in die Europese Grondwet beter aan hun trekken dan grote, rijke regio’s zoals Vlaanderen.
Het mogelijke succes van het kartel CD&V/N-VA veroorzaakt nu al grote onrust in de koninklijke entourage. En dat aan de vooravond van de 175e verjaardag van de Belgische onafhankelijkheid. Die wil Paars, in 2005, met grote luister vieren.
Rik Van Cauwelaert
De Europese Grondwet kan de Vlamingen op ideeën brengen.
