Stamcelexpert Cédric Blanpain dringt steeds dieper door in de genetica van kanker.
Soms duurt het meer dan honderd jaar voor een wetenschappelijke vraag een sluitend antwoord krijgt. In de negentiende eeuw stelden onderzoekers vast dat veel kankercellen een afwijkend aantal chromosomen hebben, maar de vraag was of dit de oorzaak dan wel een gevolg was van de ontwikkeling van kanker. Stamcelexpert Cédric Blanpain van de ULB heeft nu samen met een aantal collega’s, onder wie kankerexpert Diether Lambrechts van de KU Leuven, het oude vraagstuk opgelost. In Nature Cell Biology tonen ze aan dat een afwijkend aantal chromosomen als gevolg van fouten bij de celdeling het ontstaan van huidkanker in de hand kan werken.
Er was weliswaar een ‘maar’: de link was alleen duidelijk als de cellen door een genetische fout geen mechanisme konden inschakelen dat tumorvorming actief onderdrukt. Het werd wel ‘verrassend’ gevonden dat slechts enkele fouten bij de celdeling tijdens de embryonale groei later in een leven de vorming van huidkankers kunnen stimuleren.
Er zijn wel meer wetenschappers die geregeld publiceren, zelfs in belangrijke vakbladen, maar Blanpain moet toch een van de productiefste in ons land zijn. Samen met Lambrechts en enkele anderen gaf hij eerder dit jaar in Nature Medicine een overzicht van de genetische afwijkingen die een rol spelen in het uitlokken van een algemene vorm van huidkanker bij muizen. De mensenvariant van de kanker maakt elk jaar een half miljoen slachtoffers.
De onderzoekers zijn nu zeker dat de genetische afwijkingen achter de muizenvariant en de mensenvariant van de kanker grotendeels dezelfde waren. Ze kunnen dus met muizen blijven experimenteren om inzicht in de bestrijding van de ziekte bij mensen te vergaren. Cruciaal was dat de wetenschappers zich niet hoefden te concentreren op enkele duidelijke genetische afwijkingen, maar dat ze met nieuwe genoomtechnieken alles ineens in kaart konden brengen. Het werk biedt ook inzicht in de vorming van tumoren, zodat het ook voor de behandeling van andere kankers nuttig kan worden.
Vlak voor de zomervakantie had de ploeg rond Blanpain in Cell Stem Cell een nieuw mechanisme beschreven voor het ontstaan van de algemeenste vorm van huidkanker. Ze ontdekten een gen dat de vorming van huidtumoren stimuleert. Het uitschakelen van het gen voorkomt bij muizen de ontwikkeling van huidkankers. In de zomervakantie was het weer raak, in Nature deze keer. In combinatie met andere wetenschappers identificeerden Blanpain en de zijnen de cellen die aan de basis liggen van bepaalde vormen van borstkanker. Ze kunnen nu aan de hand van de genetische activiteit bij het begin van de tumorvorming zelfs voorspellen hoe zwaar de kanker later zal worden.
De genetische activiteit bij het begin van borstkankerontwikkeling voorspelt de latere ernst van de ziekte.
