Ribouds lessen in fotografisch kijken.
Marc Riboud fotografeert de wereld. Niet als toerist, want hij stapt af in tussenstations, verlaat de hoofdweg, loopt door de achtertuin. Toch blijft hij als Magnum-fotograaf nooit lang genoeg om bij mensen te worden uitgenodigd, hun naam te vernemen, hun geschiedenis te aanhoren, hun levenstrots vast te stellen of hun dagelijkse beslommeringen te noteren. De ware, persoonlijke toedracht achter de openbare en collectieve versie komt hij dus niet te weten. Zijn terrein is de straat, zijn werkelijkheid de openbare versie. Hij fotografeert mensen als deel van een Volk, een Natie. De exaltatie van de Franse revolutie zindert twee eeuwen later nog altijd door.
Riboud maakte zijn eerste China-verslag in 1957. Hij bleef het land veertig jaar lang volgen. De camera neemt altijd voldoende afstand, zodat de fotograaf zichzelf niet op de voorgrond dringt met een subjectief kader. Hij treedt integendeel terug in een encyclopedisch, neutraal overzicht. Alle elementen staan daardoor op een gelijke noemer : alles is even belangrijk. Hij toont daardoor veel, teveel eigenlijk, zodat het moeilijk is om duidelijk te maken wat de fotograaf nu precies wil laten zien. Hij omkadert het niet, maar moet binnenin het brede beeld elementen profileren. Geen ?mise-en-cadre? dus, maar eerder een ?mise-en-page?. Riboud fotografeert altijd tegenstellingen. Bijvoorbeeld tussen oud en nieuw, of tussen een straatscène en een foto of affiche die zich daar ook bevinden. Die strategie gebruikt Riboud op een schitterende manier. Het is door hem tot een zeer persoonlijke stijlfiguur ontwikkeld, een vormelijk middel met grote inhoudelijke dividenden. Hij geeft enerzijds vorm aan zijn neutrale beelden en tegelijk maakt hij inhoudelijk zoveel duidelijk over het land.
Het contrast tussen de foto die Riboud maakt en de beelden die hij in zijn opname betrekt, is dan ook extreem. Zijn eigen beelden zijn neutraal en open ; ze zijn in het concrete en toevallige geïnteresseerd. De beelden die hij op straat tegen komt, zijn geïdealiseerde portretten, officiële propaganda of commerciële publiciteit. Kortom, zeker geen neutrale beelden geïnteresseerd in de complexiteit van de wereld, maar integendeel manipulerende beelden die iets van de voorbijganger gedaan willen krijgen ; ideologische beelden die mensen een keurslijf opleggen.
Deze foto’s geven overduidelijk een sociale commentaar. Ze laten veel zien over de kracht die beelden in een samenleving hebben. Ze bevatten ook een fotografische filosofie. Riboud zegt impliciet dat er een goede manier is van de beelden genereus en ontvankelijk zoals de zijne en een slechte manier dwingend, manipulerend en leugenachtig. Het zijn kleine lessen in fotografisch kijken.
Dirk Lauwaert
?Marc Riboud in China?, Barbican Art Gallery, Londen, tot 17/8.
Marc Riboud, The dream has become reality : neutraal en open.
