Veel Arabische regimes zijn ondanks hun flauwe officiële protest tegen de VS medeplichtig aan de immorele oorlog tegen Irak. En hun eigen bevolking zal hen daarvoor laten boeten, voorspelt Khader Bichara.

‘Misschien kan er iets positiefs uit de oorlog voortvloeien, namelijk dat er een einde komt aan dat bedrieglijke gepraat van de Arabische leiders over het verdedigen van de Arabische zaak terwijl ze alleen het voortbestaan van hun eigen regimes verdedigen.’

Dat zegt Khader Bichara, die politieke wetenschappen doceert aan de katholieke universiteit van Louvain-la-Neuve (UCL) en directeur is van het aldaar gevestigde onderzoeks- en studiecentrum van de hedendaagse Arabische wereld. Bichara, geboren op de Westelijke Jor-daanoever en van Palestijnse afkomst, heeft een reeks boeken op zijn naam staan over Europa en de Arabische wereld, waaronder het recente L’Europe et la Palestine. Des croisades jusqu’a nos jours (‘Europa en Palestina. Van de kruistochten tot onze tijd’).

In een gesprek met ‘Le Soir’ zei u dat de Verenigde Staten al voor de aanslagen van 11 september Irak wilden aanvallen. Wat zijn de VS volgens u van plan in het Midden-Oosten?

KHADER BICHARA: Al voor 11 september hadden de Verenigde Staten plannen om de kaart van het Midden-Oosten te hertekenen met het oog op hun strategische belangen en energiebehoeften.

Ten eerste willen de VS meer voet krijgen in de regio. Ze hebben natuurlijk al militaire basissen in Saudi-Arabië en andere golfstaten, maar Irak is belangrijk vanwege zijn centrale ligging in het hart van het Midden-Oosten, met Iran, Koeweit, Saudi-Arabië, Jordanië, Syrië en Turkije als buurlanden.

Ten tweede heb je de energiebelangen. Vandaag verbruiken de VS 19 miljoen vaten olie per dag. 10 van die 19 miljoen vaten worden geïmporteerd. Tegen 2010 zullen de VS minimaal 65 procent van hun olie importeren. Irak beschikt over reusachtige olievoorraden, en de Iraakse olie is bovendien de goedkoopste in ontginning. Als de VS controle krijgen over Irak, kan de exploitatie van de olievelden in handen van Amerikaanse en Britse bedrijven komen. Op die manier hopen de Amerikanen de nieuwe afnemers van de olie uit het Midden-Oosten, met name India, China en de landen van Zuidoost-Azië, te slim af te zijn. Irak onder controle krijgen, betekent ook de suprematie van Israël in het Midden-Oosten garanderen. Na de aanslagen van elf september hebben deze belangen voorrang gekregen.

Waarom?

BICHARA: Omdat de VS Bin Laden niet te pakken kregen, is Irak, na Afghanistan, een duidelijk doelwit geworden. Het veiligstellen van de energiebelangen is nu meer dan ooit een prioriteit. Bovendien is Saudi-Arabië in de ogen van de Amerikanen sinds 9/11 een ‘lastige’ bondgenoot, die ze liever zouden vervangen door een door hen gecontroleerd Irak.

Waarom is Saudi-Arabië een lastige bondgenoot geworden?

BICHARA: Ten eerste omdat 15 van de 19 terroristen die de aanslagen van 11 september hebben gepleegd, Saudiërs waren. De Amerikanen beseffen dat de religieuze cultuur van hun traditionele bondgenoot een vruchtbare bodem kan zijn voor radicale theorieën en bewegingen. En ten tweede omdat de Saudiërs een strakke houding aannemen in het Israëlisch-Palestijnse dossier.

Hoe verklaart u het feit dat de Arabische regimes niets ondernomen hebben om de oorlog tegen Irak te verhinderen?

BICHARA: De Iraakse crisis brengt de tegenstrijdigheden en de dubbelzinnigheden van de politieke stelsels in de Arabische wereld aan het licht. De Arabische regimes veroordelen wat ze de Amerikaanse agressie tegen Irak noemen, maar tegelijkertijd vermijden ze de VS voor het hoofd te stoten. Veel golfstaten zijn voor hun veiligheid afhankelijk van de Verenigde Staten. Andere Arabische landen, zoals Jordanië en Egypte, krijgen aanzienlijke financiële steun van de VS en willen die hulp niet verliezen. En ook landen zoals Jemen proberen de gemoederen te bedaren, om te vermijden dat de Amerikanen hen zouden onderbrengen bij de schurkenstaten die het terrorisme sponsoren.

Een heel aantal Arabische regimes ‘veroordelen’ dan wel de Amerikaanse agressie, maar in werkelijkheid zijn ze medeplichtig aan deze oorlog tegen Irak.

Ze worden ook geconfronteerd met hun eigen bevolking.

BICHARA: Ja, en dat is de tweede tegenstrijdigheid. De Iraakse crisis legt ook de diepe kloof bloot tussen de Arabische regimes en hun bevolking. Want wat krijgen de Arabieren via de satellietzenders te zien op hun tv? Ze zien de soldaten van Sharon de Palestijnse steden vernietigen en de burgers vernederen. En nu zien ze ook de Amerikaanse bommenregen op Bagdad en andere Iraakse steden. Bagdad, dat als hoofdstad van het Abbassidenrijk even belangrijk is voor het Arabische collectieve geheugen als Rome of Athene dat zijn voor het Europese collectieve geheugen. De woede van de Arabische bevolking richt zich niet alleen tegen Israël en de VS, maar ook tegen de Arabische regimes die machteloos blijven toekijken.

Zal de huidige crisis beweging brengen in de Arabische landen en tot drastische veranderingen leiden in het Midden-Oosten?

BICHARA: Alles hangt natuurlijk af van de evolutie van de oorlog zelf. Als de oorlog lang duurt en veel burgerslachtoffers maakt, zullen de Arabische regimes zeker met opstanden te maken krijgen. Iedereen die de VS gesteund heeft, al was het door te zwijgen, zal op de een of andere manier de prijs ervoor betalen. Die regimes zullen meer dan ooit politiestaten worden.

En dat is de derde tegenstrijdigheid die deze oorlog blootlegt, namelijk de valsheid van het Arabisch nationalistische discours van veel Arabische regimes. De verdediging van de Arabische belangen, de verdediging en bevrijding van Palestina… dat zijn voortaan lege leuzen. Dat verklaart trouwens de onmacht van de Arabische Liga om tot een gemeenschappelijke actie te komen.

Van de laatste Arabische top in het Egyptische Sharm-El-Sheikh hebben de mensen alleen de ruzie tussen de Libiër Khaddafi en de Saudische prins onthouden.

BICHARA: En het meest paradoxale was dat landen die Amerikaanse basissen op hun grondgebied hebben die nu dienen als springplank voor de bombardementen op de Iraakse bevolking, dat net die landen de dreigende Amerikaanse aanval op Irak veroordeelden. De Liga verzocht de Veiligheidsraad een einde te maken aan de vijandigheden tegen Irak, dat is alles waartoe ze in staat was. Ik denk dat de Arabische leiders het niet eens konden worden over een gezamenlijke actie omdat ze staatsbelangen verdedigen die niets te maken hebben met het Arabische nationalisme.

Sommige commentatoren in de Arabische wereld vinden dat de Irakezen met hun verzet de hele regio verdedigen tegen mogelijke toekomstige aanvallen.

BICHARA: Met hun verzet tegen de oppermachtige VS, die over het grootste leger en de meest geavanceerde technologieën beschikken, geven de Irakezen een les aan veel Arabische landen die hun zwakheid verinnerlijkt hebben en in fatalisme vervallen zijn. Maar men moet zich ook geen illusies maken over de afloop van de strijd.

Eigenlijk moet men komaf maken met twee illusies. De eerste illusie betreft de Amerikanen zelf. De Amerikaanse troepen dachten dat ze met open armen ontvangen zouden worden door de Ira-kezen. Ja, de Iraakse bevolking haat de dictatuur van Saddam Hoessein, maar zij willen ook geen buitenlandse bezetting. De Irakezen hebben de wereld verbaasd door hun vermogen tot weerstand. Maar het is eveneens een illusie te denken dat dat vermogen onbeperkt is en dat de Irakezen de Amerikaanse oorlogsmachine kunnen stoppen.

In de Arabische wereld worden Amerika en Israël altijd in één adem genoemd. Wat is de rol en de positie van Israël ten opzichte van de aanval op Irak?

BICHARA: Israël is natuurlijk blij met wat er nu in Irak gebeurt. Israël is altijd tevreden wanneer een Arabisch land dat zijn militaire suprematie zou kunnen bedreigen, op z’n donder krijgt. Nu al wijzen Israëlische deskundigen erop dat Iran nog gevaarlijker is dan Irak, en dat het volgende doelwit Syrië zal zijn. Daarom is Israël de meest onvoorwaardelijke voorstander van deze oorlog tegen Irak.

Denkt u, zoals velen in de Arabische wereld, dat na Irak een ander land in het Midden-Oosten ‘bevrijd’ zal worden?

BICHARA: Het is moeilijk om de toekomst te voorspellen. Ik denk niet dat de Verenigde Staten, nadat ze Irak onder controle hebben, oorlog zullen voeren tegen Syrië of Iran. Een van de doelstellingen van de oorlog tegen Irak is precies Iran in de tang nemen tussen een pro-Amerikaans Afghanistan en een pro-Amerikaans Irak. Met Turkije, Irak en Jordanië in het pro-Amerikaanse kamp komt ook Syrië in een geopolitiek isolement terecht. Iran en Syrië, die twee landen zullen zodanig verzwakt worden dat hun capaciteit om schade te berokkenen in de ogen van Amerika verwaarloosbaar zal zijn.

Welke veranderingen zullen in de Arabische landen, zowel op korte als op lange termijn, plaatsvinden?

BICHARA: Sommige Arabische leiders beseffen dat ze hun regimes niet langer door onderdrukking in stand kunnen houden. Het is hoog tijd om het politieke systeem geleidelijk aan open te stellen. Ik verwijs naar Marokko, dat model staat voor een geleidelijke opening naar democratische alternatieven, zonder dat dit gepaard moet gaan met een staatsgreep of een grote revolutie.

Hoe zullen de verhoudingen tussen Europa en de Arabische wereld eruitzien na de oorlog?

BICHARA: Ik denk dat het standpunt van landen zoals Frankrijk, België en Duitsland heel nuttig was. Het feit dat een aantal Europese landen en ook een deel van de Amerikaanse publieke opinie zich verzet hebben tegen deze agressieve en immorele oorlog, heeft de wat ik de ’traumatiserende polariteiten’ noem – wij/zij, Westen/Oosten, christendom/islam – doorgeprikt. We kunnen zelfs spreken van een toenadering tussen de Arabische en de Europese volkeren en dat voel je in de genuanceerde manier waarop de media in Europa de oorlog verslaan.

Semira Bendadi

‘Ik denk dat het standpunt van landen zoals FrankRijk, België en Duitsland heel nuttig was.’