Er een referendum over houden zoals in Londerzeel, vindt politoloog Johan Ackaert van de Universiteit Hasselt geen goed idee. ‘Maar dat er fusies moeten komen, lijkt me duidelijk.’
Binnen de Vlaamse regering klinken al langer stemmen om de gemeenten vrijwillig te laten fuseren. In de vorige regering was de toenmalige minister van bestuur Geert Bourgeois (N-VA) een voorstander, vandaag is zijn opvolgster en partijgenote Liesbeth Homans dat nog steeds. En Nadia Sminate (N-VA), sinds 1 januari burgemeester van Londerzeel, wil nu een referendum houden over de fusie met een aangrenzende gemeente. Ze wil dat doen omdat coalitiepartner CD&V tegen een fusie is. Buurgemeenten Kapelle-op-den-Bos, Meise en Merchtem tonen weinig interesse in het idee. ‘Als de inwoners een fusie van Londerzeel niet zien zitten, dan komt het niet op de agenda’, heeft Sminate al gezegd. Professor Johan Ackaert, gespecialiseerd in lokale bestuursproblemen, vindt zo’n volksraadpleging in ieder geval niet het beste idee. ‘Het kan het debat wel aanwakkeren, maar dat zal al snel ontaarden in een emotionele discussie over “de eigenheid van onze gemeente”. Meestal is het antwoord dat uit zo’n referendum komt: neen, we willen niet fuseren.’
Ackaert is voorstander van een fusie van gemeenten. ‘Er is nu zeker een probleem met de bestuurskracht van gemeenten. De besparingen die op hogere niveaus worden doorgevoerd, sijpelen door en daardoor komen ze op hun tandvlees te zitten. Schaalvergroting is daarop het antwoord’. Op termijn zullen ze volgens Ackaert wel moeten fuseren, ‘anders worden het lege dozen. Als we het echte politieke debat in de gemeenten opnieuw inhoud willen geven, moeten ze vergroten.’ Tegelijkertijd wijst hij erop dat we niet meteen grote effecten mogen verwachten. ‘Dat hebben we uit de gemeentefusies van 1977 geleerd: het duurt meer dan 20 jaar eer je daarvan de effecten ziet. Dat betekent niet dat we het niet moeten doen, integendeel, je moet er tijdig mee beginnen.’
De Vlaamse regering wil de fusies aanmoedigen door 500 euro schuld per inwoner van de betrokken gemeenten over te nemen. ‘Zal die financiële stimulus veel gemeenten over de streep trekken?’ vraagt Ackaert zich af. ‘Als de Vlaamse regering het ernstig meent, moet er een Marshallplan komen voor de gemeenten. Zij moeten veel meer geld krijgen om hun taken naar behoren uit te kunnen voeren. Maar daar is natuurlijk geen ruimte voor’, weet de professor.
Ackaert vindt het goed dat er eerst geprobeerd wordt om gemeenten vrijwillig te laten fuseren. ‘Hou eerst een wortel voor de ezel, maar als er geen beweging in komt, moet je andere stappen ondernemen.’ Is een verplichte fusie zoals in 1977 denkbaar? ‘Uiteindelijk zijn de fusies er toen op die manier doorgekomen. De kindjes die daaruit voortkwamen, waren niet altijd even mooi, maar ik hoor vandaag weinig klachten. Desnoods moeten die fusies verplicht worden doorgevoerd, want dat ze er moeten komen is duidelijk.’
Ewald Pironet
‘Ik hoor vandaag weinig klachten over de verplichte fusies van 1977.’
