Het verlangen indiaan te worden

Als je toch eens een indiaan was, meteen op je hoede, en op het hollende paard, scheef in de lucht, altijd weer trilde over de trillende grond, tot je de sporen vergat, want er waren geen sporen, tot je de teugels wegsmeet, want er waren geen teugels en nauwelijks het land voor je als glad gemaaide heide zag, al zonder paardennek en zonder paardenhoofd.

Het gebeurt, soms, dat je bij lectuur van een boek plotseling aan een zin blijft haken waarna verder lezen moeilijk wordt. Neem bovenstaand verhaal want dat is het van Franz Kafka in de bundel ?Een hongerkunstenaar en andere verhalen?. Het staat op bladzijde 23 van de Salamander-pocket uit 1969 waarover ik beschik, en ik heb bladzijde 24 nooit gelezen. Maar deze regels sindsdien wel duizend keer. Wat zou er verder nog kunnen volgen dat de moeite waard is ?

Een subjectieve gedachte, ongetwijfeld. Aanmatigend, en beslist ook niet terecht. Maar wat de toen ook veel jongere lezer zo verbaasde, was dat hier zo precies het gevoelen werd beschreven dat ons allemaal ooit besloop ten minste voor de jeugd andere idolen vond in de vorm van Rambo-figuren. Het maakte dus blijkbaar niet uit of je in een Brabants dorp woonde of in Praag, of je in boerenklompen opgroeide of in een kleinburgerlijk milieu in een stad aan de oever van de Moldau. Meer. Toen Kafka dit zo omstreeks 1910 opschreef, zou het nog dertig, veertig jaar duren vooraleer John Wayne en Hollywood de heroïek van de prairie-indiaan mythische proporties lieten aannemen. En waren het niet net die beelden, die wij voor ogen hadden ?

Een schilder die aanzet voor een groot werk, maakt vooraf veelal een aantal schetsen waarin hij de grote lijnen uitzet van wat hem voor de geest staat. Zo verwerkte Franz Kafka ook veel van zijn nachtelijke notities in de romans waarmee hij helaas na zijn dood naam zou maken. Waar die over gaan, maakt deel uit van de cultuurgeschiedenis van deze eeuw. De hoofdpersoon K. belandt steevast in nachtmerrie-achtige situaties, waaruit hij zich niet kan bevrijden. Hij wordt wakker, en stelt vast dat zijn lichaam de vorm heeft aangenomen van een reusachtige kever. Of hij komt in een procesmolen terecht, maar kan niet achterhalen waarvan hij precies wordt beschuldigd. Of hij wordt verzocht zich aan te melden in een slot, maar hij kan de juiste kamer niet vinden. Dat het niet lukt, nooit lukt, komt omdat hij iets verkeerd doet. En de schuld daarvoor zit in K., de mens zelf, besloten.

?Het verlangen indiaan te worden? is in tegenstelling daarmee geen nachtmerrie. Het is een mooie droom, waarin het verlangen bijna melancholisch zuiver is geformuleerd. Maar dromen zijn en blijven bedrog, ontsnappen is niet mogelijk. Dan maakt het niet uit, waar je wieg heeft gestaan. Of wanneer je van de indiaan hebt gedroomd.

Hubert van Humbeeck

De hele zomer door haalt de rubriek ?Vergeeld papier? elke week een dierbare lectuurherinnering op.

Franz Kafka.