Onder de noemer Swissleaks worden bankgegevens van 100.000 cliënten van de Zwitserse HSBC-bank gelekt.
Lars Bové (journalist van De Tijd, die het schandaal mee uitbracht): Zowel handelaars in bloeddiamanten, corrupte politici, terroristen als zowat de hele Antwerpse diamantsector ontdoken met de hulp van HSBC-Zwitserland belastingen. Met Swissleaks hebben we de laakbare praktijken van een van ’s werelds grootste banken blootgelegd.
U ging in 2013 al aan de slag met dezelfde gegevens, gelekt door voormalig HSBC-medewerker Hervé Falciani.
Bové: Le Monde had er ook al over geschreven. Maar het had pas écht impact toen we het als collectief gingen aanpakken met ICIJ, een internationaal consortium van 190 onderzoeksjournalisten. Plots schoten het Verenigd Koninkrijk, waar de hoofdzetel van HSBC zit, en het Zwitserse gerecht ook wakker.
Eind 2013 had ik al een lijst in handen gekregen met meer dan 2450 namen van Belgen met geheime rekeningen bij de bank. Al bleek dat een gigantische opdracht om die op mijn eentje te analyseren. Een analyse die ook zeer rudimentair was, in vergelijking met wat ICIJ aan informaticatools losliet op de complete lijst van 100.000 HSBC-klanten van over de hele wereld. Goed voor 80.000 rekeningen en een bedrag van 100 miljard dollar. Via het ICIJ konden we bovendien nog eens 700 extra Belgische namen achterhalen, die zelfs onze fiscus niet kende.
Was Swissleaks relevanter dan Luxleaks, de onthulling van geheime belastingakkoorden in Luxemburg eind 2014?
Bové: Op wereldschaal had Swissleaks uiteraard een grotere impact. Voor België ligt het moeilijker: de rijkste Belgen en de grootste Belgische bedrijven waren in beide schandalen betrokken. De familie De Spoelberch, mede-eigenaar van bierreus AB Inbev, hebben we bijvoorbeeld eerst ontmaskerd via Luxemburg, en daarna konden we dat nogmaals doen via hun rekening in Zwitserland. Pas toen opende ook de Bijzondere Belastinginspectie een uitgebreid onderzoek.
Is de kentering nu ingezet? Was Swissleaks het definitieve signaal dat schimmige bankrekeningen en offshoreparadijzen niet langer veilig zijn?
Bové: Ik maak me geen illusies. Swissleaks was ongetwijfeld een klap voor het bankwezen, en een stap dichter bij ethisch bankieren, maar HSBC is niet de enige valsspeler. Betrapte Belgen gaven nadien, bij hun fiscale regularisatie, toe dat ze ook zwart geld op andere Zwitserse rekeningen hadden. De gelekte data strekten ook maar tot en met 2007, je kunt je dus afvragen wat er daarna nog allemaal is gebeurd. Zo weten we dat de HSBC-afdeling die de Antwerpse diamantairs met hun geheime rekeningen hielp, pas in 2013 is opgedoekt. Dit soort schandalen helpt vooral fiscale zondaars bang te maken, wat tot meer vrijwillige regularisaties leidt, en dus meer belastingopbrengsten.
Staatssecretaris Elke Sleurs (N-VA), toen nog bevoegd voor de bestrijding van fiscale fraude, kondigde in de nasleep van het schandaal een rits maatregelen aan. Wat is daar ondertussen van gekomen?
Bové: De fameuze lijst van 15 hervormingen was pure improvisatie van de regering. En bijna een kopie van wat wij hadden aangeklaagd, de maatregelen waren zo uit onze artikels gelicht. Men moest iéts communiceren, maar de regering zat nog niet op één lijn, dus moest er geïmproviseerd worden. Pijnlijk. Ondertussen is er wel een actieplan voor fraudebestrijding in de maak, en dat zal er hopelijk wél staan. Maar voorlopig is er nog niks concreet gerealiseerd.
Ons land heeft nog veel in te halen. Ik ken onderzoeksrechters die de witteboordencriminaliteit inruilen voor een ander onderzoeksdomein, louter omdat ze het beu zijn dossiers te zien verjaren, of geen toegang te krijgen tot essentiële tools of databanken. Zeer ontgoochelend hoe het België nog altijd aan een strategie ontbreekt om dit soort ontwrichtende criminaliteit aan te pakken.
