Het boek The WikiLeaks Files: The World According to US Empire verschijnt. Klokkenluider Julian Assange schreef het voorwoord.

Julian Assange: De comeback van Wiki-Leaks? We zijn nooit weggeweest. Integendeel, we zijn altijd documenten blijven publiceren. Maar soms ging het niet over het Westen, vandaar het gebrek aan belangstelling van de westerse media. U mag ook niet vergeten dat wij in 2010 ernstig in conflict kwamen met de Amerikaanse regering nadat we een groot aantal geheime documenten van de Verenigde Staten hadden gepubliceerd.

Wat waren de gevolgen?

Assange: WikiLeaks kreeg af te rekenen met een reeks processen, blokkades en pr-aanvallen. Door de bevriezing van onze bankrekeningen was negentig procent van onze financiële middelen geblokkeerd. We hadden ook af te rekenen met aanvallen op onze technische infrastructuur. Verder moesten onze werknemers veertig procent van hun loon inleveren. Toch hebben we niemand moeten ontslaan. Net als de Cubanen hebben we middelen gevonden om de Amerikaanse blokkade te omzeilen. Groepen zoals de Wau Holland Stiftung uit Duitsland hebben toen giften voor ons ingezameld.

Wat hebt u met dat geld gedaan?

Assange: We konden ons een nieuwe technische infrastructuur permitteren. We hadden vooral behoefte aan een nieuw systeem waarmee onze bronnen ons anoniem digitale informatie konden doorsturen, zonder dat de inlichtingendiensten ze konden ontcijferen. En het gaat goed: we krijgen massa’s nieuwe documenten.

Wat moet er met al dat materiaal gebeuren?

Assange: We zijn de meest exclusieve bibliotheek ter wereld aan het creëren. Onze voorkeur gaat uit naar documenten die je gemakkelijk kunt doorzoeken en die zorgvuldig geïndexeerd en geverifieerd zijn. WikiLeaks is een onontbeerlijke en mondiaal unieke bibliotheek met de best beschermde en de meest gegeerde documenten uit de hele wereld. Wij geven asiel aan die documenten.

Wat weet u over de gebruikers van die bibliotheek?

Assange: Niet veel. We bespioneren hen niet. Ons lezerspubliek is het grootst in India, op de voet gevolgd door de Verenigde Staten. We hebben ook een aanzienlijk aantal lezers die naar personen zoeken. Iemand wil bijvoorbeeld weten of de aanstaande bruidegom van zijn zus niets op zijn kerfstok heeft. Of een zakenman wil meer weten over de partij waarmee hij onderhandelingen voert.

De belangrijkste lezers en partners van WikiLeaks zijn journalisten. Hoe werkt u met hen samen?

Assange: Na een paar slechte ervaringen, vooral in Londen, hebben we verdragen gesloten met meer dan honderd mediaorganisaties wereldwijd om de werking van onze bronnen te optimaliseren. We stellen al zes jaar vast dat die organisaties vaak met hetzelfde materiaal werken, maar dat de weergave van dat materiaal enorm verschilt.

De meeste journalisten zijn gesteld op hun onafhankelijkheid en objectiviteit. Anders dan u zijn ze geen politieke activisten.

Assange: Omdat hun activiteiten enkel gericht zijn op het behoud van de status quo.

U schreef het voorwoord bij The WikiLeaks Files, waarin zeventien experts de uitgelekte interne correspondentie van de Amerikaanse diplomatie becommentariëren. Wat wilde u daarmee bereiken?

Assange: Er is een fundamenteel gebrek aan systematisch inzicht. Dat hangt samen met de economie van de media: ze brengen snelle nieuwsstromen die focussen op de korte termijn. Maar het zijn de wetenschappers die tekortschieten in hun onderzoek naar actuele geopolitieke en technische ontwikkelingen, en de wisselwerking daartussen. Vooral de Anglo-Amerikaanse academische wereld schiet tekort.

Waar zijn de jonge professoren die feiten proberen te analyseren? Waar is de nieuwe Michel Foucault die uitlegt hoe moderne macht en controle functioneren? Absurd genoeg zijn sommige van de beste commentaren afkomstig van de 86-jarige Noam Chomsky!

Dankzij WikiLeaks en Edward Snowden kwamen verschillende politici te weten dat hun hele doen en laten werd gecontroleerd door de Amerikaanse inlichtingendiensten. Het Duitse parlement heeft in Berlijn een onderzoekscommissie ingesteld die de spionagepraktijken van de NSA probeert op te helderen.

Assange: We hebben documenten die bewijzen dat Duitse politici, onder wie bondskanselier Merkel en de minister van Buitenlandse Zaken, bespioneerd worden. Een lijst met 56 telefoonnummers van mensen uit Merkels omgeving, die we recent gepubliceerd hebben, bijvoorbeeld.

Wie heeft de opdracht gegeven om die politici op die ‘afluisterlijst’ te zetten?

Assange: James Clapper, de directeur van de Amerikaanse geheime diensten. Ze viseerden drie zaken: economische aangelegenheden, de werking van de Duitse inlichtingendiensten en Europese politieke strategieën. Het was hen zeker niet om militaire observatie of contraspionage te doen. Het ging erom de Duitse economie te doorgronden.

De geluidsopnames die we gepubliceerd hebben, komen uit wat je de ‘mondiale editie van de spionagehoogtepunten’ zou kunnen noemen, de afluister-Oscars zeg maar. In die editie staat wat Hillary Clinton, Barack Obama en de leiding van het ministerie van Economische Zaken helpt bij het nemen van beslissingen.

Waarom reageerden ze zo terughoudend op dat nieuws?

Assange: De Duitse bondskanselier Angela Merkel zal tot de slotsom gekomen zijn dat de Amerikanen toch niet zullen veranderen, dat ze iedereen naar goeddunken zullen blijven bespioneren. Bovendien is de informatie van de Amerikaanse agenten zeer waardevol voor de Duitse inlichtingendienst.

Zijn Duitse politici bang voor de Amerikaanse geheime diensten?

Assange: Een politicus die weet dat de Amerikanen gedurende tientallen jaren 125 toppolitici en ambtenaren bespioneerd hebben, zal zich zeker een aantal gesprekken herinneren die hij destijds heeft gevoerd. Zo iemand realiseert zich dat de Verenigde Staten al die gesprekken geregistreerd hebben en dus op elk moment ook leden van Merkels kabinet ten val kunnen brengen door fragmenten daarvan door te spelen aan journalisten.

Kent u een geval waar die tactiek is gebruikt?

Assange: Er zijn voorbeelden van vooraanstaande moslims uit verschillende landen over wie het gerucht werd verspreid dat ze pornosites zouden hebben bezocht. Chantage met onderschepte communicatie is een deel van het repertoire.

Wie past zulke methodes toe?

Assange: De Britse inlichtingendienst GCHQ (Government Communications Headquarters, nvdr.) heeft een eigen afdeling voor die methodes. Het gaat daarbij om afpersing, vervalsing van sms’en, manipulatie van video’s, en zelfs de oprichting van schijnondernemingen. Die hebben dezelfde naam als de echte ondernemingen maar verkopen minderwaardige goederen om de reputatie van die bedrijven te ondermijnen. Het lijkt een krankzinnige complottheorie, maar dankzij de GCHQ-documenten die Snowden ter beschikking heeft gesteld, is dat goed gedocumenteerd.

Snowden zit vast in Moskou. Chelsea Manning, vroeger Bradley Manning, werd veroordeeld tot 35 jaar cel wegens het onthullen van staatsgeheimen. Schrikt dat andere klokkenluiders af?

Assange: Dat was zeker de bedoeling. Toch hebben verschillende mensen ook daarna nog documenten gelekt. Natuurlijk jagen zulke repressieve maatregelen mensen schrik aan, maar tegelijk hollen ze de legitimiteit en de autoriteit van de betrokken instellingen uit. Snowden vertelde me dat Mannings ongemeen harde straf bijgedragen heeft tot zijn beslissing om zelf in de openbaarheid te treden. Die straf maakte hem duidelijk dat het systeem zichzelf niet kan hervormen.

Welke straf staat u in de Verenigde Staten te wachten?

Assange: De Amerikaanse onderzoekers beschuldigen mij van spionage, computercriminaliteit, computermisbruik, diefstal van geheime documenten en algemene samenzwering. Voor elke beschuldiging op zich, en er kunnen er nog volgen, kan ik tot 45 jaar cel veroordeeld worden. Op spionage staat zelfs levenslange celstraf of de doodstraf. Maar net omdat me zulke zware straffen boven het hoofd hangen, zou het absurd zijn om me zorgen te maken over de mogelijke gevolgen van onze volgende publicatie.

Galgenhumor?

Assange: Nadat we documenten van het Saudi-Arabische ministerie van Buitenlandse Zaken hadden gepubliceerd, wees een Saudische regeringsvertegenwoordiger me erop dat zoiets me op twintig jaar gevangenisstraf kon komen te staan. Slechts twintig jaar! Als ik voor de keuze zou worden gesteld of ik aan Saudi-Arabië dan wel aan de Verenigde Staten uitgeleverd moet worden, dan zou ik het wel weten.

Had u zulke problemen verwacht, toen u in 2006 WikiLeaks oprichtte?

Assange: Ik hield rekening met grote moeilijkheden, maar dit had ik niet voorzien.

In Zweden loopt een onderzoek tegen u wegens verkrachting van en ongewenste intimiteiten met twee vrouwen. De Britten leggen u het vuur aan de schenen omdat u de voorwaarden voor uw borgstelling hebt geschonden door asiel te zoeken in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen. Is dat alles?

Assange: Uit verklaringen van de Amerikaanse regering blijkt dat na de onthullingen van WikiLeaks alleen al in het Pentagon een onderzoeksteam van 120 leden werd opgericht. Intussen heeft het zwaartepunt van het onderzoek zich verplaatst van het Pentagon naar het ministerie van Justitie en de FBI.

Wat weet WikiLeaks over de grote IT-bedrijven?

Assange: Google, Facebook en andere bedrijven uit Silicon Valley verzamelen data en maken gebruik van een nieuw businessmodel dat ik het ‘controlekapitalisme’ noem. Op zich zijn persoonlijke gegevens niet zo waardevol. Maar als je de gegevens van een miljard mensen samenbrengt, krijgen ze plots wel een strategische waarde. Google en anderen wekken de indruk dat ze een gratis product verdelen en hebben van ‘vrijwillige’ massacontrole hun businessmodel gemaakt.

En daardoor beïnvloeden ze de denkwijze van miljarden gebruikers.

Assange: Ze stellen nieuwe maatschappelijke spelregels op, ze bepalen welke activiteiten geoorloofd zijn en welke informatie doorgestuurd wordt. Of tepels op foto’s mogen worden getoond, bijvoorbeeld. Zij beslissen over vragen waarover oorspronkelijk de publieke opinie en de parlementen beslisten. Als iets te controversieel wordt of hun belangen schaadt, schrappen ze dat uit hun aanbod. Op de lange termijn dreigt dat tot conformisme te leiden, want elke controverse wordt geëlimineerd. Tegelijk wordt een Amerikaanse denkwijze verspreid over de rest van de wereld. Dat is digitaal kolonialisme.

Zelf hebt u in de strijd tegen de Verenigde Staten een hoge prijs betaald. Heeft dat u veranderd?

Assange: Vaak wordt gezegd dat je met de leeftijd milder wordt. Ik ben nu 44 jaar, maar ik heb niet het gevoel dat ik minder radicaal ben geworden.