De klimaattop in Parijs zet de wereld op weg naar een klimaatopwarming van minder dan twee graden.

Natalie Eggermont (spoedarts, klimaatactiviste en voorzitter van Climate Express): We zijn natuurlijk tevreden dat er een akkoord is, maar we zijn niet zo enthousiast over de vage inhoud. Het is een lege doos met een mooie strik rond. Staten engageren zich om de opwarming te beperken tot twee graden en hopelijk zelfs minder, maar als je de optelsom maakt van de voorstellen die nu op tafel liggen, dan stevenen we nog altijd af op een opwarming van 2,7 tot 3 graden. Alles wat concreet was, is geschrapt in de finale tekst. Die heeft het niet meer over een uitfasering van fossiele brandstoffen tegen het einde van de eeuw, maar over een balans tussen opname en uitstoot. Men trekt de kaart van geo-engineering, van koolstofafvang en -opslag. Die technologie wordt sterk gepromoot door de fossiele brandstoffenindustrie, ook al staat ze nog lang niet op punt. Het is het oude geloof in de technische mirakeloplossing. Maar met grote stofzuigers alleen zullen we er niet komen.

Schrijver en milieuactivist George Monbiot verwoordde het in The Guardian zo: in vergelijking met wat het had kunnen zijn, is dit akkoord een mirakel. In vergelijking met wat het zou moeten zijn, is het een ramp.

Eggermont: Dat vat het goed samen. De dag van de ondertekening stonden we met zo’n vijftienduizend demonstranten voor het congrescentrum in Le Bourget. Er is toen zwaar gediscussieerd. ‘Dit is wat mogelijk is,’ werd door sommigen gezegd, ‘we moeten er blij mee zijn.’ Ik vind dat onvoldoende. Dit is misschien wat politiek mogelijk is, maar het is absoluut niet wat technisch kan en het is evenmin wat wetenschappers al jaren zeggen dat er moet gebeuren. We doen nu alsof er een veilige grens is aan de klimaatopwarming. Die is er niet. Anderhalve of twee graden, dat gaat nog altijd over minder of meer doden. Als we echt de opwarming van de aarde willen tegengaan, moeten we afstappen van een economie die draait op fossiele brandstoffen. Zo simpel en zo complex is het.

Als je het bekijkt vanuit de geopolitieke en economische machtsstructuren, mag je dit akkoord een mijlpaal noemen. Het is de globale erkenning van de menselijke oorzaak van de klimaatopwarming. Klimaatontkenners kunnen nu hun boeltje wel pakken. Maar voor de mens en de planeet is het lang niet voldoende. Het woord fossiele brandstoffen staat niet eens in de tekst. Ondertussen vloeien er nog steeds vier keer meer subsidies naar fossiele brandstoffen dan naar hernieuwbare energie. ‘We moeten de markt laten spelen’, hoor je dan. Tja, maar wat als de markt gedopeerd is?

U kunt toch niet verwachten dat landen met een economie die bloeit dankzij het bezit van olie of gas zomaar zullen besluiten dat ze hun oliereserves niet zullen aanboren?

Eggermont: We weten dat het behoorlijk absurd klinkt om te stellen dat tachtig procent van de nog beschikbare olievoorraden in de grond moet blijven. Tegen de negentig bedrijven die de fossiele brandstofindustrie vormen, zeg je dat ze afstand moeten doen van 27.000 miljard dollar. Natuurlijk gaan die dat niet vrijwillig doen. De fossiele brandstofindustrie zal vechten voor iedere cent. Maar dat bewijst net het belang van de mobilisatie rond het klimaat. Het is door actie te voeren dat Shell zich heeft teruggetrokken uit de Noordpool en zonder protest van onderuit was de Keystone XL-pijpleiding in de VS er wel gekomen. Wereldwijd overtuigen we grote verzekeringsfondsen, banken en pensioenfondsen om hun geld terug te trekken uit investeringen in fossiele brandstoffen en te kiezen voor hernieuwbare energie. We willen dat ook overheden heldere keuzes maken. Mensen vragen niet dat hun wagens op diesel rijden of dat hun huizen met stookolie worden verwarmd. Ze willen een warm huis en zich kunnen verplaatsen. Het is aan de overheid om de keuze voor hernieuwbare alternatieven te vergemakkelijken en aante bieden.

Groenvoorzitter Meyrem Almaci roept op een Belgische klimaattop te organiseren en Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) wil een Vlaamse klimaattop in de steigers zetten. Zijn idee is: de overheid kan veel, maar niet alles. Het is aan de burgers om mee een inspanning te leveren.

Eggermont: Ik stel voor dat ze het klimaatakkoord dat ze na zes jaar onderhandelen gesloten hebben meteen weer opbergen en vervangen door een akkoord waarin we werkelijk stappen vooruitzetten. Als dat niet het uitgangspunt van zo’n top is, is het verloren tijd en energie. Het is het moment om voluit te gaan voor een energietransitie. Je zult het klimaat niet redden door een spaarlamp in te draaien. Mensen kunnen veel veranderen in hun persoonlijke leven, maar als de overheid geen beleid uitstippelt en de middelen die ze heeft om te reguleren en te taxeren niet inzet, haalt dat bijzonder weinig uit.

Met Climate Express willen jullie mensen weer op straat krijgen. Heeft betogen werkelijk effect?

Eggermont: Op 6 december stonden we met veertienduizend man op het strand van Oostende. Dezelfde avond lanceerde Geert Bourgeois zijn oproep om een Vlaamse klimaattop te organiseren. Ik weet niet of het een met het ander te maken heeft, maar ik denk het eerlijk gezegd wel. Niemand die betrokken is bij de Climate Express gelooft dat je het klimaatprobleem oplost door te betogen, maar we geloven wel in de kracht van de massa, in een beweging van onderuit. De slavernij en de Apartheid zijn afgeschaft omdat mensen opstonden en hun stem verhieven, omdat ze protesteerden en burgerlijk ongehoorzaam waren. De klimaatbeweging is de mensenrechtenbeweging van nu. Wij willen een sociale en rechtvaardige transitie naar een koolstofarme samenleving. Wij willen solidariteit met het Zuiden. Wij willen geen geo-engineering en kernenergie. We moeten blijven mobiliseren om duidelijk te maken waar het echt om draait.