Napoleons database avant la lettre: de livrets

De jonge Napoleon in de koninklijke artillerie - school van Auxonne, 1788. Daar ontving hij zijn belangrijkste intellectuele en militaire vorming. © Bridgeman Images

De keizer wilde van alles op de hoogte zijn, en bemoeide zich ook in alles. Hij had een enorm olifantengeheugen, en wat hij toch zou vergeten zijn, zocht hij op in zijn gigantische database.

Alle verslagen van alle ministerraden en raden van administrateurs gingen in het keizerlijk archief, binnen handbereik. Als Napoleon vermoedde dat een of andere minister zijn zaakjes niet goed voor elkaar had, bladerde hij erin. Hij had zijn eigen soort database, de zogenaamde livrets.

De livrets de guerre waren de gedetailleerdste. Ze bevatten een regelmatig bijgewerkte inventarisatie van elke eenheid in het leger, ook van de zieken en gekazerneerden. Onderdeel hiervan was de livret du personnel, met details over staat van dienst, campagnes en prestaties van alle officieren, van generaal tot sergeant. Minder gestoffeerd waren de livrets de marine, omdat er meer ideeën en projecten in stonden dan concrete feiten.

Of het nu een zelfmoord of een verdrinkingsdood was, een verkeersongeval in Montauban, een overval in Turnhout of zelfs boegeroep in een Parijs theater, hij las het allemaal

Speciale aandacht was er natuurlijk ook voor het rapport van de minister van Politie, Fouché. Hij leverde elke dag informatie aan, omdat zijn baas dat zo wilde. Zelfs tijdens zijn rampzalige verblijf in Moskou zou Napoleon nog de rapporten lezen. Geen detail bleef hem bespaard. Of het nu een zelfmoord of een verdrinkingsdood was, een verkeersongeval in Montauban, een overval in Turnhout of zelfs boegeroep in een Parijs theater, hij las het allemaal. Al die ministeriële boeken werden elke twee weken geactualiseerd en vervangen door nieuwe. Napoleon bestuurde ze van a tot z.

Claude-Marie Dubufe, Joseph Fouché in galauniform. Als minister van Politie was Fouché (1759-1820) de architect van de Franse politiestaat. © Getty Images

Er was één boekje dat Napoleon zelfs elke dag las. Hij droeg het vaak bij zich en raadpleegde het soms meerdere malen per dag. Het was de livret de finance, die updates over elk krediet, elke kas en elke uitgave van het rijk bevatte. In de loop der jaren zou hij een enorme berg correspondentie met de minister van Financiën en van de Schatkist produceren. Die extreme precisie in geldzaken leidde ertoe dat hij bijna elke anomalie ontdekte.

Elke kaart werd grondig bestudeerd

Nog zo’n vaste bezigheid was de studie van landkaarten. In de topografiekamer – die zich naast het werkvertrek bevond – was Bacler d’Albe de baas over een reeks geografen, topografen en aardrijkskundigen. Die legden met uiterste nauwkeurigheid de informatie vast die gespecialiseerde verkenners uit de door Napoleon uitgekozen streken bezorgden.

Reliëfkaart uit 1802 gemaakt door Louis Albert Bacler D’Albe, die aan het hoofd stond van een reeks geografen, topografen en aardrijkskundigen die in opdracht van Napoleon kaarten ontwierpen. © Getty Images

De meeste ruimte in de topografiekamer was ingenomen door een reusachtig lange tafel waarop kaarten van het desbetreffende gebied uitgespreid lagen. Ze waren vol geprikt met vlaggetjes en gekleurde spelden, die alle mogelijke informatie weergaven over het terrein, de gesteldheid van de wegen enzovoort. Een paar keer per week troffen Bacler d’Albe en de keizer elkaar óp die tafel: ze lagen met hun beiden op hun buik en bestudeerden en bediscussieerden elk detail.

Napoleon zijn dagen waren dus enorm gevuld. Al die bezigheden leidden ertoe dat de keizer van alles op de hoogte was, maar ook dat hij zich met alles bemoeide. Anders gezegd: geen enkele minister of hoge ambtenaar kon iets uitrichten of de keizer moest het weten en ermee instemmen. In de aanvangsjaren zorgde dit systeem voor een enorme productiviteit en efficiëntie van de Franse regering, maar op de lange duur zou dat centralisme voor problemen zorgen. Niemand voelde zich nog verantwoordelijk voor een beslissing, omdat ze uiteindelijk toch allemaal door één man werden genomen.

Lees meer over:

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content