Factcheck: kost de nieuwe NAVO-norm 6000 euro per gezin?

In Terzake verklaarde econoom Gert Peersman dat de nieuwe NAVO-norm 6000 euro per Belgisch gezin kosten. Dat cijfer klopt, maar is een theoretische raming voor een gemiddeld gezin. Een substantieel deel van die 5 procent wordt al uitgegeven. Er komt dus geen 6000 euro aan belastingen bij. Maar een defensiebudget van 5 procent van het bbp zou er wel toe leiden dat een gemiddeld gezin 6000 euro minder koopkracht heeft.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 17 juni was de econoom Gert Peersman (UGent) te gast in het VRT-duidingsprogramma Terzake. Peersman werd gevraagd om het bedrag van 5 procent van het bbp concreet te maken. ‘Per huishouden per jaar is dat ongeveer 6000 euro. (…) Als je kijkt naar hoeveel wij per gezin aan voeding spenderen, is dat ook 5 procent van het bbp. (…) Dat komt dus overeen met de koopkracht die gezinnen inleveren om in ruil defensie te krijgen’, antwoordde Peersman (10:04).

Professor internationale betrekkingen Yf Reykers (Universiteit Maastricht) trok die bewering op X in twijfel. ‘De uitspraken in Terzake over de kostprijs van de NAVO-defensienorm per gezin, en de impact ervan op onze koopkracht, zijn helaas feitelijk onjuist en misleidend’, reageerde Reykers. Hij wijst Peersman erop dat een deel van die 5 procent nu al naar defensie gaat, slechts 3,5 procent effectief naar defensie zal moeten gaan en er terugverdieneffecten zullen zijn. Bovendien vindt hij dat de indruk wordt gewekt dat het geld rechtstreeks van gezinnen gaat komen, terwijl er ook andere financieringsmechanismen zijn.

Op sociale media wordt het cijfer van Peersman gretig gedeeld. ‘Aan ons wordt niets gevraagd, maar we mogen wel 6000 euro extra per gezin en per jaar ophoesten! En voor wat? Een nieuwe wapenwedloop met Rusland?’, schrijft iemand bijvoorbeeld op X.

Ook in Nederland circuleren er berekeningen voor de kostprijs per inwoner of per gezin. Zo verklaarde de Nederlandse politicus Thierry Baudet tijdens een parlementair debat op 17 juni dat de Nederlandse belastingbetaler 3600 euro extra zou moeten neertellen per jaar. De Nederlandse factcheckorganisatie Pointer berekende dat dat cijfer in werkelijkheid veel lager ligt. Op X (hier, hier en hier) circuleren nog andere cijfers over de kost voor Nederland die eveneens onjuist zijn.

Maar klopt het dat bij een verhoging van de NAVO-norm naar 5 procent er per huishouden per jaar 6000 euro naar defensie zou gaan?

Wat is de NAVO-norm?

Tijdens de NAVO-top die op 24 en 25 juni 2025 plaatsvond in de Nederlandse stad Den Haag buigen de leiders van de 32 NAVO-lidstaten zich over het voorstel om de NAVO-norm – het aandeel van het bbp dat landen afspreken aan defensie te spenderen – op te trekken van 2 procent naar 5 procent. Van die 5 procent zou er 3,5 procent rechtstreeks naar defensie moeten gaan.

Het voorstel van 5 procent werd door de Amerikaanse president Donald Trump gelanceerd op zijn eigen sociale medium Truth Social. In 2018 pleitte hij al eens om de norm te verhogen naar 4 procent, lezen we in The Guardian. De norm van 3,5 procent is het resultaat van berekeningen door NAVO-experts over de militaire noden van de NAVO. Om toch tegemoet te komen aan het voorstel van Trump werd de constructie van de 1,5 procent extra investeringen opgezet.

‘Die 1,5 procent zou, als ik het goed begrijp, ingevuld worden met bestaande uitgaven’, vertelt Peersman. ‘Die gaan we dus niet voelen. Als je enkel over de stijging van de NAVO-norm spreekt, gaat het overigens sowieso over een veel kleiner bedrag dan 6000 euro. Ik stel louter de totale kost van die 5 procent voor. We geven dus in totaal vijf procent van ons bbp op in ruim voor veiligheid.’

Peersman berekende het effect per gezin door het bbp te delen door het aantal gezinnen. Hij deed dat dat volgens verschillende methodes waarbij hij zowel het bbp van 2024 vergeleek met het aantal huishoudens in 2024 als met cijfers van het eerste kwartaal van 2025. ‘Die 6000 euro is een afronding. Afhankelijk van welke cijfers je neemt kom je op bedragen uit die tussen 5956 en 6300 euro schommelen. Maar bij zulke berekeningen schat je best zo dicht mogelijk tegen wat de verhouding vandaag de dag is.’

We leggen dat cijfer voor aan Xavier Debrun, de directeur van de studiedienst van de Nationale Bank van België en professor publieke financiën Benoit Bayanet (ULB en ULiège). ‘Ja, die berekening klopt’, vertelt Bayanet. ‘Maar we kunnen ons wel afvragen of huishoudens de beste maatstaf is om dit cijfer te berekenen. Als je per belastingbetaler kijkt, kom je op een bedrag van 3000 euro.’

Ook Debrun vindt het cijfer correct, maar zou het zelf op een andere manier berekenen: ‘Je zou het per Belg kunnen berekenen, of wat volgens mij nog beter is: de uitgaven in verhouding plaatsen met de fiscale inkomsten van het land, inclusief gewesten en gemeenschappen. Dan vertegenwoordigen die defensie-uitgaven 11,5 à 12 procent van wat er binnenkomt aan belastingen.’

Wat betekent dit voor de koopkracht?

In Terzake noemde Peersman dat een verlies aan koopkracht. ‘Als je kiest om 5 procent van het bbp uit te geven aan defensie, betekent dat dat gezinnen dat geld niet kunnen gebruiken om te consumeren of te investeren in andere zaken. Men krijgt veiligheid in de plaats, maar is dat equivalent aan koopkracht wel kwijt’, verduidelijkt hij.

Dat bevestigt Bayanet: ‘Als het defensiebeleid betaald zal worden door te snijden in pensioenen of de gezondheidszorg, zal dat inderdaad zorgen voor minder koopkracht. Maar als het geld op een andere manier gevonden wordt, hoeft dat niet noodzakelijk een gevolg te hebben op de koopkracht van gezinnen.’

Daar is Peersman het niet volledig mee eens: ‘Hoe die vijf procent aan koopkracht verdeeld wordt is een politieke beslissing. Er zou inderdaad ook beslist kunnen worden om bedrijven zwaarder te belasten. Maar die bedrijven zijn ook eigendom van gezinnen. Rijke gezinnen, dat wel. Maar dat zal meebepalen wat voor een gemiddeld gezin de impact is.’

Ook als België ervoor zou kiezen om dat geld te lenen, zou dat geen effect hebben op het verlies in koopkracht, volgens Peersman. ‘Dan verschuif je gewoon de kost tussen generaties. Als je meer schulden maakt, weegt het effect voor de huidige gezinnen minder door, maar voor de toekomstige gezinnen juist meer.’

Debrun maakt dezelfde bedenking: ‘Schulden maken is geen manier om dat verlies aan koopkracht te vermijden. Dat gaat enkel over timing. Betalen doen we uiteindelijk sowieso.’

Wat met terugverdieneffecten?

Reykers wees in zijn kritiek op X ook in de richting van terugverdieneffecten. Maar volgens Peersman vallen die terugverdieneffecten tegen: ‘Als je zou besparen op pensioenen om defensie-investeringen te doen zoals het bouwen van bruggen en R&D-uitgaven in de defensie-industrie, kunnen er inderdaad positieve terugverdieneffecten zijn. Maar als het geld gebruikt wordt om wapens te kopen en de lonen te betalen van militairen, of als er wordt bespaard op klassieke overheidsinvesteringen om de defensiefactuur te betalen, is er een negatief terugverdieneffect.’

Peersman wijst er ook op dat veel zal afhangen uit welke sectoren het bijkomend personeel voor defensie zal komen. ‘Als je erin zou slagen om langdurig werklozen of langdurig zieken bij defensie aan de slag te krijgen, heeft dat inderdaad een positief effect voor de werkgelegenheid’, verduidelijkt hij. ‘Maar in de praktijk gaan gezonde werkkrachten in de bouw naar het leger gaan, en zullen ingenieurs uit de technologiesector wegtrekken om aan cybersecurity te doen. Door die verschuiving gaan die werknemers minder toegevoegde waarde creëren, wat een bijkomend negatief effect veroorzaakt.’

Ook Debrun noemt die terugverdieneffecten voorwaardelijk: ‘Alles zal afhangen aan hoe het geld besteed wordt. Wordt er werk gecreëerd? Worden die wapens in België geproduceerd of in het buitenland? Voor een huishouden is het moeilijk om de terugverdieneffecten te veralgemenen. Het gemiddelde zegt op dat vlak weinig.’

Dit artikel is het resultaat van een samenwerking tussen Knack en RTBF. Het kwam tot stand in het kader van de factcheckmarathon over de NAVO-top van Knack, VRT NWS, Factcheck.Vlaanderen, RTBF, Pointer, het Algemeen Dagblad en Nieuwscheckers.