Factcheck: ja, yoga kan helpen bij slapeloosheid

‘Door yoga te beoefenen sliepen mensen gemiddeld 111 minuten langer’, zo lazen we in Plus Magazine. Volgens experts kan yoga helpen tegen slapeloosheid, al is dat zeker geen wondermiddel voor elke patiënt, en is meer objectief onderzoek nodig. We beoordelen de stelling als eerder waar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In Plus Magazine lazen we een kort artikel met als kop ‘Zen onder de wol’. Er wordt verwezen naar een grote overzichtsstudie waarin het effect van verschillende manieren van bewegen op slapeloosheid werden onderzocht. ‘Door yoga te beoefenen sliepen mensen gemiddeld 111 minuten langer, vielen ze tot een half uur eerder in slaap en werden ze minder wakker’, zo klinkt het. En ook tai chi ‘verlengt de slaapduur met bijna een uur’.

Na wat online speurwerk vinden we de publicatie terug. Het gaat om een systematische review en meta-analyse, waarin de resultaten van 22 wetenschappelijke onderzoeken werden vergeleken. In totaal namen aan die studies 1348 patiënten deel die lijden aan insomnia of slapeloosheid.

De review concludeert dat lichaamsbeweging effectief is om de slaap bij deze patiënten te bevorderen, en dan vooral yoga, tai chi en wandelen of joggen. En uit de resultaten blijkt inderdaad dat yoga de totale slaaptijd met gemiddeld 110,88 minuten kan verlengen.

Volgens professor Alexandros Kalkanis, pneumoloog en somnoloog in het UZ Leuven, is dit een degelijk uitgevoerde studie. ‘De resultaten zijn erg veelbelovend, al moeten we toch wat kanttekeningen plaatsen. Zo geven de onderzoekers zelf aan dat er toch wel risico is op “bias”: externe factoren die de resultaten van het onderzoek kunnen beïnvloeden. In 3 van de 22 studies was dit risico hoog, in 15 studies waren er bedenkingen en slechts in 4 studies was dit risico laag.

De kwaliteit van de studies was dus gemengd. Verder waren de meeste resultaten over yoga gebaseerd op gegevens uit slaapdagboeken: na de nacht vullen de proefpersonen in hoeveel en hoe goed ze geslapen hebben. Zulke zelfrapportage is vaak nogal optimistisch, en minder betrouwbaar dan objectieve slaapmetingen.

Verder moeten we ons ook de vraag stellen wat “yoga” precies inhoudt. In de verschillende studies zijn verschillende types yoga gebruikt: er bestaat geen gestandaardiseerde yoga-interventie, dus het is heel moeilijk om te bepalen welke “yoga-dosis” ideaal is. Er is dus meer onderzoek nodig, met objectieve metingen, om zeker te weten of yoga de slaapduur én – niet onbelangrijk – de slaapkwaliteit echt zo spectaculair kan verbeteren.”

Ook professor Johan Verbraecken, medisch coördinator van het slaapcentrum in het UZA, vindt dit erg opvallende resultaten. ‘Op zich lijkt dit een degelijke meta-analyse, al sluit ik me aan bij de eerder genoemde kanttekeningen. Daarnaast moeten we ons ook vragen stellen bij de duurzaamheid: in dit soort studies doen proefpersonen vaak extra hun best tijdens de interventie, maar de vraag is of ze dat nadien nog volhouden.

Wij bevelen vooral cognitieve gedragstherapie aan voor patiënten met slapeloosheid, en daar maken ontspanningsoefeningen ook deel van uit. Yoga kan dus zeker een positieve rol spelen.

Maar yoga is geen wondermiddel dat voor iedereen werkt. Bij een aanzienlijk deel van de patiënten wordt de slapeloosheid veroorzaakt door slaapapneu: dat zal niet verbeteren door aan yoga te doen.’