Hoe de Duitse bondskanselier het ook draait of keert: tegenover de Belgische premier Bart De Wever heeft Friedrich Merz bakzeil gehaald, stelt Duitslandkenner Dirk Rochtus. ‘Merz mag dan wel permanent rondvliegen, het probleem is dat hij weinig inzicht heeft in de psychologie van andere volken.’
Iets verkopen als een succes wat je nog kort daarvoor categoriek uitgesloten had: bondskanselier Friedrich Merz (CDU) kan dat. Het financiële pakket van 90 miljard euro voor Oekraïne ligt klaar, ‘zoals door mij geëist’, schrijft hij op X. De parachute die premier Bart De Wever (N-VA) verlangde met betrekking tot de Russische tegoeden, had de Duitse machtspoliticus daarentegen niet willen geven. ‘Das kleine Belgien’ heeft de afgelopen dagen mogen ervaren hoe een typische representant van het ouderwetse Duitse establishment omgaat met andersdenkenden: met weinig Fingerspitzengefühl.
Merz kan zich in eigen land dan wel doorzetten met zijn ‘flinke Zunge’ – vrij vertaald: ‘forse taal’ –, maar tegenover de meer diplomatisch te werk gaande Belgische premier heeft hij bakzeil gehaald. We hebben er hier in België een voorsmaakje van gekregen hoe bepaalde Duitse elites omgaan met de ‘kleintjes’. De mensen in Oost-Duitsland, de vroegere DDR, bijvoorbeeld, kunnen daarvan meespreken: er werd niet naar hen geluisterd na de Duitse eenmaking.
In eigen land werkt die handelswijze, maar niet op het internationale forum. Zelfs Duitse media verwijten Merz nu dat hij veel te laat de bedenkingen van de Belgische regering ter kennis heeft genomen. En dan hoeft hij niet verwonderd te zijn over hoeveel weerstand die drammerige houding botst. Bart De Wever heeft met de nodige humor en redelijkheid een vastberaden diplomatie aan de dag gelegd. Hij wist zich daarbij gesteund door de andere partijen en het overgrote deel van de bevolking. Het was haast een ‘Union sacrée’ (om een term uit het Frankrijk van augustus 1914 aan te halen).
Belangrijk, want in Duitsland zag de meerderheid van de mensen er volgens opiniepeilingen geen graten in om de Russische tegoeden aan te wenden. Dat wist Merz en dat maakte hem ook overmoedig en expliciet in zijn bewoordingen.
Psychologie
Oekraïne ligt de christendemocratische bondskanselier nauw aan het hart. Daarvoor heeft hij vroeger al de ‘Schuldenbremse’ opgegeven; daarvoor wilde hij – ook tegen eerdere verklaringen in – de Russische tegoeden gebruiken. Hij dacht dat dat waagstuk hem wel op de top van de Europese Raad zou lukken.
In de binnenlandse politiek was hem dat met de schuldenrem gelukt. Hij heeft die, tegen alle verkiezingsbeloften in, na de in februari 2025 gewonnen verkiezingen weten los te maken, en dan nog wel met een tweederdemeerderheid van de Bondsdag in zijn oude samenstelling.
Hij mag dan wel permanent rondvliegen – zijn critici noemen hem een ‘Außenkanzler’, een kanselier die meer buiten dan in eigen land vertoeft –, het probleem is dat hij weinig inzicht heeft in de psychologie van andere volken. Rusland bijvoorbeeld kent hij van haar noch pluim. Hij is er nooit geweest, kent noch de geschiedenis van dat land noch de mentaliteit van de Russische heersende klasse.
Hij heeft ook nooit aanstalten gemaakt om ‘de Russen’ beter te leren kennen, in tegenstelling tot zijn voorgangers. Allemaal vroegen zij zich af hoe het eraan toeging in het Kremlin; allemaal bekommerden ze zich, met vallen en opstaan, om de Duits-Russische relaties.
Diplomatie
Het akkoord dat nu op de top bereikt is, valt ook niet in goede aarde bij de Duitsers. Want nu moeten ze er zelf voor opdraaien. Premier De Wever heeft echter gelijk om niet te spreken in termen van winnaars en verliezers. We moeten immers goede banden met Duitsland blijven aanhouden.
Het belangrijkste is dat er eindelijk serieus werk zou moeten worden gemaakt van diplomatie in plaats van verdere confrontatie en escalatie. Hoe langer de vrede uitblijft, hoe meer benard de situatie wordt voor Oekraïne.
Een eerste voorzichtige stap in die richting is de verklaring van de Franse president Emmanuel Macron vrijdagmorgen dat Europa – bedoeld is de Europese Unie uiteraard – nu moet gaan spreken met Vladimir Poetin. Het getuigt van een al te laat gerijpt inzicht dat verder bewapenen en nog meer oorlogsretoriek geen zoden aan de dijk zetten.
Zeker nu de EU de oorlog uit eigen zak moet financieren. Het is tijd voor een nuchtere kijk op het bloedige conflict, voor ‘Realpolitik’ en doordachte steun aan Oekraïne in plaats van ‘Verheven Moraal’, waar de Duitse politici wereldkampioen in zijn.