Jolien Peeters van Senoa blijft ook in het nieuwe jaar hameren op het belang van een organisatiebeleid tegen grensoverschrijdend gedrag.
Het jaar is voorbij en overal verschijnen lijstjes met verwezenlijkingen. Maar niet alle cijfers zijn reden tot vieren. Sinds de lancering in september 2023 van het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag kwamen al 2.364 meldingen binnen. 658 daarvan hadden betrekking op seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Daarnaast beheerste het ene na het andere incident de actualiteit. Aan een universiteit maakte een professor zich decennialang schuldig aan toxisch leiderschap, een gynaecoloog ging bij honderden patiënten over de schreef, en verhalen van grensoverschrijdend gedrag van persoonlijke trainers van topatleten duiken regelmatig op.
Is er dan iets structureels mis? Zijn er gemeenschappelijke elementen? En hoe kan je daar als beleidsmaker of leidinggevende op inspelen? Of wordt 2026 het jaar waarin alles gewoon verder gaat?
Het eerste terugkerende element is de cultuur van macht en hiërarchie. Binnen bepaalde sectoren, zoals bijvoorbeeld universiteiten, heersen sterke hiërarchische verhoudingen. De persoon met de macht kan carrières in de kiem smoren en breken. Mensen met een hogere positie hebben vaak het gevoel dat zij ermee wegkomen.
Dit is niet enkel aanwezig bij formele macht maar ook bij informele macht. Mensen verwerven soms machtsposities waardoor formele controle moeilijker wordt. Ook binnen grotere bedrijven of organisaties waarin één persoon de hoofdrol speelt, komen die mechanismen soms voor.
Bijkomende verzwarende factor: personen in dezelfde positie die het principe van ons-kent-ons hanteren en een vereniging, organisatie of bedrijf niet willen ‘nestbevuilen’.
Een volgend element is de befaamde grijze zone. De context waarin en intenties waarmee iets gedaan wordt, zijn interpretatie gevoelig. Wat gaat er over de grens en wat niet, het js niet altijd rocket science. Soms blijft het gissen: “Hij bedoelde het wel goed” of “Zo is die nu eenmaal” wordt er dan gezegd. Voeg daar nog de zwijgcultuur bij. Benoemen dat iets niet oké was, is niet evident. Als dit samengaat met een cultuur waarin klachten niet ‘geloofd’ worden, dan zit je muurvast.
Ten slotte is er het onvoldoende duidelijk beleid. Waar kan je terecht met je verhaal? Wie luistert? Wie onderneemt actie?
Als Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid blijft Sensoa hameren op het belang van een organisatiebeleid tegen grensoverschrijdend gedrag. Haal het beleidsdocument van onder het stof, stel het in vraag en maak er een levend werkdocument van. Niet een document dat enkel bestaat om ‘in orde’ te zijn, maar een instrument dat daadwerkelijk wordt gebruikt en gedragen: het beleid is bekend en krijgt de volledige steun en opvolging van wie de leiding heeft.
Zo’n beleid is niet enkel reactief. Al mag je vaak blij zijn, als er al een geformaliseerde reactieve aanpak bestaat. Weten en afspreken wat er gedaan wordt als er een incident plaatsvindt, is het minimum.
Communiceer dit beleid ook. Zorg dat iedereen weet waar iemand terechtkan. Wacht niet tot een collega een verhaal vertelt waarbij grenzen zijn overschreden, maar kijk zelf kritisch naar het eigen beleid. Bestaan er duidelijke en toegankelijke meldingskanalen voor wanneer er iets gebeurt?
Breid het beleid uit tot een integraal beleid dat inzet op kwaliteit en preventie. Op kwaliteitsniveau betekent dit: het installeren van een positief en veilig werkklimaat. Onderzoek toont aan dat pesten en intimidatie vaker voorkomen in organisaties met een laag psychosociaal veiligheidsklimaat.
Dat laatste leidt tot stress en burn-out bij werknemers. Organisaties die investeren in een veilig en ondersteunend werkklimaat bevorderen niet alleen de mentale gezondheid van hun werknemers, maar verbeteren ook motivatie en prestaties.
Ben je leidinggevende binnen een organisatie? Stel jezelf dan de vraag in hoeverre jullie inzetten op de preventie van grensoverschrijdend gedrag. Wat doen jullie concreet om dit te voorkomen?
Kortom er is voor directeurs, trainers, coördinatoren, dokters en leiders werk aan de winkel. Een appèl aan wie dit leest:
Ook in 2026 zijn goede voornemens niet voldoende. Jullie kunnen echt het verschil maken. Doe het zodat die volgende melding misschien niet nodig is. Zodat iemand niet met angst moet blijven zitten om niet geloofd te worden. Zodat iemand zich niet pas jaren later durft uit te spreken over die ene nare ervaring. Het zijn namelijk geen statistieken, het zijn mensen met een verhaal.
Wordt 2026 het jaar van de grote omslag?
Jolien Peeters is beleidsmedewerker preventie seksueel grensoverschrijdend gedrag bij Sensoa, het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid.