Zimbabwe trekt naar de stembus na Mugabe, maar vrouwen spelen geen rol van betekenis

Zimbabwe gaat in juli voor de eerste keer sinds het vertrek van Robert Mugabe naar de stembus. De strijd tussen kandidaten die de grote politieke partijen moeten vertegenwoordigen is losgebarsten, maar vrouwen worden ontmoedigd om deel te nemen.

Voorverkiezingen in Zimbabwe zijn een intern proces binnen politieke partijen waarbij kandidaten tegen elkaar strijden, en waarbij de winnaars uiteindelijk hun partij mogen vertegenwoordigen op de kieslijsten bij de nationale verkiezingen.

Zodra de politieke partijen van Zimbabwe voorverkiezingen aankondigden in april, dienden duizenden mensen kun kandidatuur in. Iedereen, ook zittende parlementariërs, moet de strijd aangaan en een kans verdienen om op te mogen komen bij de verkiezingen.

Op de meest recente lijsten die zijn vrijgegeven door de regerende Zanu PF en de belangrijkste oppositiepartij MDC staan vooral mannen.

Intimidatie

De Verenigde Naties streven ernaar om voor 2030 een gelijke verdeling tussen mannen en vrouwen in het openbaar bestuur van landen te bereiken. Maar dat doel lijkt in Zimbabwe wel erg veraf.

Biata Nyamupinga, een vrouwelijke parlementariër, die haar zetel in het parlement graag wil behouden, zei vorige maand nog geïntimideerd te worden door mannelijke kandidaten. Die adviseerden kiezers niet op een vrouw te stemmen. Nyamupinga verloor uiteindelijk van een mannelijke kandidaat en staat niet op de lijst van haar partij.

Dit is slechts een van de vele zorgwekkende berichten over vrouwen die in de politiek willen werken, maar tegengewerkt worden. Politieke partijen worden er op hun beurt van beticht niets te doen aan de situatie.

Geen kandidaten

Glanis Changachirere, teamleider bij het Institute for Young Women Development (IYWD), dat lobbyt voor participatie van vrouwen in de politiek, zegt dat vrouwen nog steeds gemarginaliseerd worden door politieke partijen. Ook het wijdverbreide politieke geweld ontmoedigt hen.

‘Afgaand op de ontwikkelingen binnen de Zanu PF tot nu toe, lijkt het erop dat er minder vrouwelijke volksvertegenwoordigers aan zitten te komen. Alle vrouwen vormen samen slechts 8 procent van de kandidaten voor het parlement en de senaat. In sommige provincies deed niet één vrouw mee aan de voorverkiezingen’, zegt Changachire.

De regerende Zanu PF kondigde hun definitieve lijst aan op 3 mei. Uit die lijst bleek dat de voorverkiezingen gedomineerd werden door mannen. Bij vrouwen die probeerden herverkozen te raken, mislukte dat in de meeste gevallen.

Evolutie

Sommige verliezers – ook mannen – betwistten de uitkomst van de voorverkiezingen. Ze wezen onder meer op politiek geweld tegen hun aanhangers en eisten een nieuwe voorverkiezing. ‘Het is duidelijk dat de politieke ruimte, ondanks grondwettelijke provisies, deelname van vrouwen niet bevordert en dat er veel agressie tegen vrouwen heerst binnen politieke partijen’, zegt Changachirere.

Bij de verkiezingen van 2008 bereikten slechts 34 vrouwen het 210 leden tellende parlement. Tien jaar later hebben de politieke partijen nog steeds moeite de aantallen te halen die zijn vastgelegd in internationale standaarden. In 2013 groeide het aantal wel naar 86 gekozen vrouwelijke parlementariërs, een toename van 39 procent, volgens cijfers van de Verenigde Naties.

Tekenend is het verhaal van Oppah Muchinguri: Ze werd vorig jaar de eerste vrouwelijke voorzitter ooit van de Zanu PF, maar wist nu bij de voorverkiezingen haar zetel niet te behouden.

Patriarchale ideeën

‘Het patriarchale en primitieve idee dat vrouwen een bijrol spelen, ook in politieke partijen, is nog steeds aanwezig. Er zijn geen mechanismen die garanderen dat vrouwen ook proportioneel gerepresenteerd worden in belangrijke leidinggevende functies en de regering’, zegt Changachirere.

Woordvoerder Tabitha Khumalo van de oppositiepartij MDC zegt dat haar partij een intern beleid heeft om gendergelijkheid te bevorderen. ‘Maar het is wel aan vrouwen zelf om daarvoor te werken. Ze komen niet vanzelf op die posities.’

Kleine partijen

Thokozani Khuphe, eerder plaatsvervangend premier en voormalig vicevoorzitter van de MDC, werd in maart uit haar partij gezet. Zij is inmiddels een splinterpartij begonnen en beschuldigt haar rivalen ervan haar het constitutionele recht te ontzeggen de grootste oppositiepartij van het land te leiden. Khuphe beschuldigt haar rivalen van seksisme. Het is volgens haar duidelijk dat de partij geen vrouw aan het hoofd wil.

Voormalig vicepresident Joice Mujuru, die uit de Zanu PF gezet is en ooit gezien werd als mogelijke opvolger van voormalig president Robert Mugabe, leidt nu de Nationale Volkspartij (NPP). Een aantal kleinere partijen wordt ook geleid door vrouwen, zoals de Volksdemocratische Partij (PDP) van Lucia Matibenga.