Obama in België: De Leider van de Vrije Wereld loopt op zijn laatste benen

Bekijkt u Barack Obama maar eens goed wanneer hij komende dagen in het land is. Best mogelijk dat het politiek nu al virtueel afgelopen is met hem. Dit bezoek is het begin van de afscheidstournee.

Bij de Democraten in Washington gieren de zenuwen flink door de kelen dezer dagen. In november zijn er tussentijdse parlementsverkiezingen. De peilingen zien er zwart uit voor Obama’s partijgenoten. Dat ze de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden zou heroveren, is uitgesloten. De kans is zelfs zeer groot dat de Republikeinen hen de meerderheid in de Senaat zullen afhandig maken.

Dat zou betekenen dat Obama een ‘lame duck’ wordt: een lamme eend die niks meer te zeggen heeft. Geen benijdenswaardige positie.

Corruptie en landverraad

Met de meerderheid in beide huizen van het Congres in handen, zouden de Republikeinen de ene na de andere onverteerbare wettekst op Obama afvuren. Daar zouden nieuwe pogingen bij zitten om Obamacare, zijn nieuwe ziektewet, te herroepen. Begrotingsvoorstellen die met belastingverlagingen voor de rijken en besparingen voor alle anderen alles afbreken wat Obama de voorbije zes jaar moeizaam heeft opgebouwd. Beperkingen op het recht op abortus. Plannen om de wapenwetten af te zwakken.

We durven er zelfs twintig dollar op te verwedden dat er pogingen zouden komen om hem af te zetten. De Tea Party-fanaten in het Huis verlekkeren zich daar lang op. Grondwettelijk is daar natuurlijk geen enkele grond toe. De juridische eis is dat de president zich schuldig moet maken aan high crimes and misdemeanors: bewezen corruptie en landverraad, zeg maar. En al kan je Obama veel verwijten, zo ver gaat het in geen geval.

Dat neemt echter niet weg dat de druk om het zo ver te drijven zou stijgen binnen de Republikeinse fracties. Zo lang de Democraten baas zijn in de Senaat, waar een afzettingsprocedure grondwettelijk zijn beslag krijgt, is het voor de redelijke lieden binnen de Republikeinse partij relatief makkelijk om zulke frivoliteiten weg te wuiven. Is dat niet meer zo, dan hebben zij tegenover het schuimbekkende deel van de achterban nog weinig excuses in handen.

Solitaire in het Witte Huis

Voor Obama dreigen de twee laatste jaren in het Witte Huis dan ook bijzonder eenzaam te worden. Hij zal niet veel meer vermogen dan keer na keer zijn veto te gebruiken. Daar is formeel niks mis mee, maar van keer na keer parlementair goedgekeurde wetten naar de prullenmand te verwijzen, wordt niemand populairder. De verwijten dat hij een eigengereide tiran is, die hij nu al om de haverklap krijgt, zouden nog luider gaan weerklinken.

Je kan je ook nauwelijks de chaos voorstellen die zou uitbreken als er tijdens Obama’s laatste twee jaar een stoel zou vrijkomen in het levensbelangrijke Hooggerechtshof. Obama mag dan de nieuwe opperrechte nomineren, maar de Senaat moet die bevestigen.

De nieuwe en ongetwijfeld onstuimige Republikeinse meerderheid daar zou geen enkele kandidaat van Obama slikken. Obama zou na zo’n bevlekking van zijn presidentiële prerogatief principieel niet anders kunnen dan elk Republikeins alternatief verticaal te klasseren. Je krijgt al hoofdpijn als je er alleen nog maar aan denkt.

Op veel rugdekking van zijn eigen partij zou Obama niet moeten rekenen. Een president in de laatste twee jaar van zijn tweede ambtstermijn doet sowieso al niet veel meer dan zijn stoel in het Oval Office warmhouden voor zijn opvolger, laat staan als hij de stemmen niet meer heeft om ook maar één letter door het parlement te krijgen.

De boodschap voor Democratische parlementsleden is dus: je kruit droog houden en wachten op de volgende president. Ze zouden daar geen ongelijk in hebben. De Republikeinen hebben vooralsnog geen enkele valabele kandidaat voor het presidentschap in huis. Hillary Clinton laat er ondertussen hoe langer hoe minder twijfel over bestaan dat ze in 2016 een gooi zal doen naar het Witte Huis. Als je de vroege peilingen mag geloven, staat ze er goed voor.

Pech voor Obama, dus. Hij zal een hoop tijd hebben om solitaire te spelen.

De scalp van Bin Laden

Is dat fair? Lang niet helemaal. Obama heeft een aantal hele grote dingen verwezenlijkt. Om te beginnen: die nieuwe zorgwet, waarmee hij ervoor zorgt dat voor het eerst bijna alle Amerikanen ziekteverzekering zullen hebben.

We kunnen het niet vaak genoeg herhalen: vóór Obamacare waren er in de VS 30.000 perfect vermijdbare overlijdens per jaar, omdat zoveel mensen onverzekerd waren. Medische kosten waren de grootste oorzaak van persoonlijke faillissementen. Dat hij dat veranderd heeft alleen al, maakt van Obama een historische president.

Voor de rest heeft hij met zijn stimuluswet uit 2009 een depressie voorkomen, de Amerikaanse auto-industrie gered, de CO2-uitsoot van steenkoolcentrales en het verkeer een stuk teruggebracht en de scalp van Osama Bin Laden aan zijn ceintuur geregen. Dat zijn allemaal niet min – verre van, zelfs.

Slap figuur

Feit is: tenzij er zich een onverwachte ommekeer voordoet, zal Obama de geschiedenis ingaan als een ietwat zwakke president, een man die nooit helemaal de verwachtingen heeft kunnen inlossen.

Dat heeft ermee te maken dat de verwachtingen in 2008 zo buitenaards hoog waren dat geen mens van vlees en bloed ze mogelijkerwijze had kunnen inlossen. Maar Obama heeft het net zo goed aan zichzelf te danken. Vaak wás hij namelijk een slap figuur.

Zie ook hier: Obamacare. Als Obama’s partij in november voor de tweede keer op rij een tussentijdse verkiezing verliest, zal dat zijn omdat de Republikeinen er nogmaals in geslaagd zijn om de zeer bescheiden ziektehervorming (alles blijft privaat, Obamacare is dus vooral een gigantische subsidie voor de verzekeringsindustrie) neer te zetten als een communistische coup.

Dat is natuurlijk Obama’s eigen schuld. Als je een klaar en duidelijke reuzenstap voorwaarts – eindelijk betaalbare ziekteverzekering voor iedereen – niet verkocht krijgt als iets goeds, dan verdien je niet anders dan dat je op je muil krijgt.

Geloofwaardigheid kwijt

Bovendien heeft Obama zichzelf al te vaak de das omgedaan met zijn timiditeit. In de tevergeefse hoop om compromissen los te weken van de Republikeinen, zwakte hij zijn eigen voorstellen keer op keer af nog voor ze op tafel lagen.

Gevolg: hij vertrok uit een hopeloos zwakke onderhandelingspositie en moest vervolgens nog meer toegeven. Vandaar dat bijvoorbeeld zijn stimulusprogramma net goed genoeg was om een nieuwe depressie te voorkomen, maar niet straf genoeg om de economie weer goed in gang te krijgen. Zo speel je gauw je geloofwaardigheid kwijt.

Alle bloedbaden en wilde schietpartijen ten spijt, slaagde Obama er ook niet in om de beschamend lakse wapenwetten in de VS ook maar een sikkepit strenger te maken. Wat dat betreft, moest hij zijn meerdere erkennen in de fanatici van de National Rifle Association (NRA).

En, ook niet vergeten: Obama liet zich verkiezen als de man die de onnodige oorlogen van George W. Bush zou doen ophouden en de uitwassen van de War on Terror zou kortwieken. Wat hebben we zes jaar later? Een drone-oorlog op het randje van de legaliteit, die wellicht duizenden mensen het leven heeft gekost en al een jaar lang elke week nieuwe onthullingen over de Orwelliaanse spionageprogramma’s van de Amerikaanse inlichtingendiensten. De terreurgevangenis in Guantánamo is ondertussen nog steeds open.

Geen lulletje rozenwater

Het buitenland dan maar? Dat is traditioneel de speeltuin van vleugellamme Amerikaanse presidenten. Maar ook daar loopt Obama tegen de beperkingen van zijn eigen macht aan.

In tegenstelling tot zijn door de Republikeinen gepropageerde, softe imago, is Obama bepaald geen lulletje rozenwater. Hij is niet dom genoeg lukraak allerlei landen binnen te vallen, maar wat die drones aantonen, is dat hij er bepaald niet voor terugschrikt om geweld te gebruiken.

Obama gaf niet alleen de orders voor de gedurfde raid op Osama bin Laden, maar ook voor de bevrijding op volle zee van kapitein Richard Philips van het vrachtschip Maersk Alabama door de Navy SEAL’s – een waagstuk dat werd vereeuwigd in de met Oscarnominaties overladen film ‘Captain Philips’.

Maar zie: zes maanden voor de verkiezingen die Obama voorgoed de das om kunnen doen, laat Vladimir Poetin in de Krim staalhard zien waar de grens ligt voor de president van de Verenigde Staten. Nu de wereld niet langer in het gareel gehouden wordt door de Koude Oorlog, sta je met je mond vol tanden tegenover dat soort bullebakken.

Dat zou natuurlijk niet anders zijn voor een Republikeinse president. Wie gelooft dat pakweg John McCain of Mitt Romney een oorlog met Rusland zouden overhebben voor Oekraïne, dwaalt behoorlijk. Maar binnen de regels van het permanente politieke theater dat Washington is, geldt nu eenmaal: de president hoort een superman te zijn die met een vingerknip de hele wereld naar zijn hand zet. Lukt dat niet, dan is hij een slappeling. En dat telt dubbel voor een Democraat.

Klooien en zwalpen

Slotsom: u ziet in Brussel en Waregem de komende 48 uur een Amerikaanse president die voortijdig op zijn laatste benen loopt. En dat is, alle valabele excuses ten spijt, een ontgoochelende balans.

Herinner u de campagne van 2008. Hope en change. Gevleugelde speeches voor lyrische mensenmassa’s. Een historische ommekeer hing in de lucht. De verlosser was aangekomen.

Dat het zo’n vaart niet zou lopen, kon je toen al zien aankomen. Maar dat het zes – en zeer waarschijnlijk acht – jaar zo ontzettend klooien, zwalpen en vechten tegen de bierkaai zou worden? Nou nee, dat ook niet.

Obama had natuurlijk te maken met de meest nihilistische, destructieve oppositie ooit. De Republikeinen hebben al die tijd werkelijk niks anders gedaan dan obstructie plegen en de boel saboteren. Maar toch: het had iets meer mogen zijn.

Ondank dat alles is en blijft Barack Obama een historisch figuur van formaat. De eerste president die een halve generatie jonge Amerikanen zich zal herinneren, is een zwarte man. Miljoenen zwarte en anderszins gekleurde Amerikaanse jongeren groeien op in de wetenschap dat het kán, dat de sky misschien toch wel the limit is in the land of the free.

Misschien doet u er dus toch maar beter aan om te proberen om een glimp op te vangen van Obama. Want al loopt hij wellicht op zijn laatste benen, hij blijft wel een wandelend monument.