China en Japan drijven hun conflict over enkele onbewoonde maar strategische eilanden in de Oost-Chinese Zee op de spits. Hoe gegrond is de vrees voor een gewapende confrontatie?
De Chinezen kennen ze als Diaoyu, de Japanners als Senkaku: vijf onbewoonde eilanden en drie rotsen in de Oost-Chinese Zee die al meer dan 40 jaar een twistpunt vormen tussen beide landen. Enkele recente demarches van zowel Peking als Tokio hebben de spanningen opnieuw doen oplopen, zo hoog zelfs dat de Japanse premier Shinzo Abe de kwestie op het jongste Wereld Economisch Forum in Davos vergeleek met de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog.
Symbolisch en strategisch
Waarom zijn die eilandjes, die ook door Taiwan worden geclaimd, zo belangrijk? ‘Enerzijds hebben ze een grote symboolwaarde,’ legt professor Internationale Betrekkingen (VUB) en Aziëkenner Jonathan Holslag uit aan Knack.be. ‘Het komt er voor beide regeringen op aan om hun status te verdedigen. Als een van beide leiders, hetzij president Xi Jinping voor China hetzij Abe voor Japan, een toegeving doet, lijdt hij in eigen land gigantisch gezichtsverlies.’
Anderzijds – en vooral – is er het strategische belang van de archipel. De Oost- en de Zuid-Chinese Zee worden steeds meer het decor van een geopolitiek machtsspel. Holslag: ‘De eilanden situeren zich in een ruimere betwiste zone. Peking claimt, zich beroepend op de continentale plaat voor zijn kust, een gebied in de Oost-Chinese Zee dat bijna tot aan de Japanse archipel reikt, maar volgens Tokio is die claim onwettig.’
‘Het gebied is vooral belangrijk omwille van de ontginningsmogelijkheden (gasvoorraden) en internationale vaarroutes. Bovendien zou een en ander China toelaten om Japanse en Amerikaanse oorlogsschepen uit die wateren te houden’, aldus Holslag. ‘Maar het is woord tegen woord, want het internationaal recht verschaft geen duidelijkheid over de kwestie.’
Onzekerheden
Voor ons lijkt het misschien ver van ons bed, in Japan en China raken de gemoederen steeds meer verhit. In november nog stelde de Chinese regering eenzijdig een luchtverdedigingszone in boven het gebied, dat meteen werd genegeerd door Japan en Zuid-Korea.
De vrees groeit dan ook dat het dispuut in de nabije toekomst wel eens zou kunnen ontaarden in een oorlog tussen beide wereldmachten. Holslag sluit dat niet uit, al zijn er verschillende factoren die spelen.
China en Japan (respectievelijk de tweede en derde grootste economie van de wereld, nvdr.) zijn economisch sterk van elkaar afhankelijk, benadrukt hij. ‘Een militair conflict zou hun economische voorspoed kunnen doen ontsporen. Toch zijn er veel onzekerheden in dit verhaal.’
‘Ten eerste dringt de tijd voor Japan. Als China zo kan blijven investeren in de uitbreiding van zijn militaire capaciteiten, dan zullen de Japanners zich moeten neerleggen bij de soevereiniteit van Chinezen. Voor Tokio geldt dus: de strijd aangaan of leven met de dominantie van Peking. Daarnaast is het risico op een escalatie nooit ver weg: het kleinste conflict op zee of in de lucht kan de situatie snel doen ontaarden. Bovendien nemen zowel president Xi in China als premier Abe in Japan een steeds hardere houding aan tegenover de andere.’
Verenigde Staten
Ten vierde wordt volgens Holslag ook de rol van de VS in dit verhaal mogelijk overschat. ‘Japan is alvast bezorgd om de betrouwbaarheid van de Amerikaanse partner. Voor Washington is Japan niet belangrijk genoeg om zich te mengen in een militair conflict met China.’
‘Momenteel is de aanwezigheid en dus de dominantie van de VS in de regio echter nog te groot,’ aldus Holslag. ‘China heeft zeker nog enkele jaren nodig om die te doorbreken.’
Oorlogsdreiging
Professor Holslag sluit een oorlog tussen China en Japan in de komende jaren dus niet uit. ‘Het conflict zal zeker niet uitdoven en als de economische onzekerheid toeneemt, dan is het risico op een gewapend treffen in Azië in de komende jaren zeker reëel.’
‘In dat opzicht is de vergelijking van Abe met het uitbreken van de Wereldoorlog I nog niet zo vergezocht: ook toen was de economische voorspoed aan het dalen en bestond er grote nervositeit over de kentering in de machtsverhoudingen.’
De Senkaku-eilanden (Diaoyu) in de Oost-Chinese Zee
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier