De arrestatie van de beide voorzitters en een tiental parlementariërs van de Democratische Volkspartij (HDP) in Turkije kwam voor velen niet als een verassing. Al geruime tijd doet de regering onder leiding van president Erdogan er alles aan om de pro-Koerdische partij dwars te liggen.
In mei werd de immuniteit van de volksvertegenwoordigers reeds opgeheven, en in de afgelopen weken werden tientallen aan de HDP gelieerde burgermeesters uit hun functie ontheven en gearresteerd. De regering beschuldigt de partij ervan nauwe banden te onderhouden met de Koerdische PKK, welke door Ankara als een terroristische organisatie beschouwd wordt. Partijleden vermoeden echter dat er mogelijk andere motieven in het spel zijn.
In een reactie op de arrestatie van de HDP co-voorzitters Selahattin Demirtas en Figen Yüksedag en tien andere parlementsleden schrijft vice co-voorzitter Hisyar Ozsoy dat de partij sinds de historische verkiezingsoverwinning in juni 2015 het doelwit is geweest van Erdogan’s ‘autoritaire beleid’.
‘De reden hiervoor is onze principiële oppositie tegen zijn doel om in Turkije een presidentieel systeem te introduceren,’ stelt Ozsoy. ‘Onze zetels in het parlement vormen het grootste obstakel voor de nodige grondwettelijke wijzigingen.’
Een historische overwinning
Sinds er in de nasleep van de mislukte couppoging van 15 juli een noodtoestand werd uitgeroepen in Turkije zijn tienduizenden ambtenaren, leraren, politie-, en legerpersoneel gearresteerd en gevangengezet. Honderdzeventig verschillende mediaorganisaties zijn gesloten en meer dan honderddertig journalisten zitten inmiddels achter tralies.
De islamitische prediker Fetüllah Gülen en zijn volgelingen worden door de Turkse regering verantwoordelijk gehouden voor de couppoging, maar de grootschalige zuiveringen treffen iedereen die in het verleden kritiek heeft geuit op de regering van Erdogans Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP). De HDP heeft zich vanaf het eerste moment nadrukkelijk uitgesproken tegen de couppoging, maar desalniettemin wordt de noodtoestand door de regering aangegrepen om de partij en haar politieke verwanten te vervolgen.
‘Iedereen die de Turkse politiek volgt heeft dit al lang zien aankomen,’ betoogt Umut Ozkirimli, Professor Politicologie verbonden aan het Center for Middle Eastern Studies van de Universiteit van Lund in Zweden.
‘Ten eerste wilde [de AKP] de voornaamste bedreiging van hun macht uitschakelen. De populariteit van Demirtas verontrustte hen. Dit is iets wat al langer in de planning stond en het is een manier om de uitslagen van de verkiezingen van juni [2015] nietig te verklaren,’ aldus Ozkirimli.
Al sinds het voorjaar van 2015 vormde de groeiende populariteit van de HDP een spaak in het wiel van Erdogan’s ambities om een presidentieel systeem te introduceren. De vredesonderhandelingen tussen de AKP en de gevangen leider van de PKK, Abdullah Öcalan, tussen 2013 en 2015 waarbij HDP-parlementariërs als tussenpersonen optraden leverden niet het gewenste resultaat op. In plaats van de AKP, waren het juist de pro-Koerdische HDP en de nationalistische partijen die de electorale vruchten plukten.
Hierop besloot Erdogan het over een andere boeg te gooien. In plaats van toenadering te zoeken tot het Koerdische electoraat richtte Erdogan zich tot zijn nationalistisch georiënteerde achterban en ontketende een felle aanval op de HDP in de hoop de partij bij de parlementsverkiezingen in juni onder de extreem hoge kiesdrempel van 10 procent te houden.
Het mocht niet baten, de HDP boekte een historische overwinning en kwam met 13 procent van de stemmen het parlement binnen. De AKP verloor hiermee haar absolute meerderheid en de plannen voor het invoeren van het presidentieel systeem werden noodgedwongen op de lange baan geschoven.
Erdogan liet het hier echter niet bij zitten. Hij riep nieuwe verkiezingen uit, liet het vredesproces met de PKK ontrafelen en ontketende een extreem gewelddadige onderdrukking van alle vormen van Koerdisch verzet in het oosten van het land. Honderdduizenden mensen werden uit hun huizen verdreven, en hele wijken werden door het Turkse leger platgebombardeerd. Dit alles heeft ertoe bijgedragen dat Erdogan inmiddels steviger in het zadel zit dan ooit tevoren.
Het einde van de democratie
Hoe moet dit nu verder? Is de volgende stap dat de HDP ontbonden wordt? Ozkirimli betwijfelt het. “Ik denk niet dat [Erdogan] dat nodig heeft. Als hij wil kan hij dit per direct doen, maar hij heeft de partij inmiddels zo goed als buitenspel gezet.”
Er zijn nog een paar kleine verzetshaarden; linkse en liberale media die wegens hun kritiek op Erdogan en de AKP vermoedelijk binnen niet al te lange tijd gesloten zullen worden. En dan is het op naar de grote finale: een referendum waarin het volk zal bepalen of ze al dan niet het presidentieel systeem in zullen voeren. De plannen hiervoor liggen al op tafel, en de AKP heeft zich in het parlement verzekerd van de steun van nationalistische MHP. Samen hebben de partijen genoeg zetels om de grondwetswijziging via een referendum aan het volk voor te leggen.
Wat professor Ozkirimli nog het meest verbaast aan de recente gebeurtenissen is niet het feit Erdogan koste wat het kost alle macht naar zich toe wil trekken, maar het relatieve gemak waarmee hij dit doet. Nationalisten en conservatieven juichen hem toe, de Koerden zijn lamgeslagen en gemuilkorfd en de seculiere middenklasse die ten tijde van de Gezi-protesten nog massaal de straat op ging is ‘verdeeld, angstig, wanhopig en gelooft niet langer dat er nog iets kan veranderen.’
Voor vice co-voorzitter van de HDP Hisyar Ozsoy bestaat er weinig twijfel wat dit allemaal betekent, en behelst de arrestatie van de oppositieleiders niets minder dan ‘het einde van de democratie in Turkije.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
