Terwijl de Amerikaanse strijdkrachten een speciale werkgroep hebben opgezet die moet uitmaken hoe men Islamitische Staat “psychologisch” kan raken, als verschillend van met bombardementen, wordt in Irak al enkele weken een realityshow uitgezonden die precies dat beoogt. IS-gevangenen worden geconfronteerd met hun slachtoffers.
De uitzending heet “In de greep van de wet”.
Iemand wordt voorgesteld als een “IS-terrorist”. Er wordt uitgelegd welk bewijsmateriaal er tegen de beschuldigde werd gevonden. Die beteuterde, gegeneerde, bange beschuldigde wordt in een knalgeel pak, en met handboeien om, naar de plaats of naar meerdere plaatsen van zijn misdrijven gebracht. In een interview bekent hij de daden (waarvoor hij volgens de redactie van het programma in principe veroordeeld is, al is de strafmaat soms nog niet bepaald). Na de bekentenis volgt op de plaats van de aanslag, als emotioneel hoogtepunt van de uitzending, een confrontatie met zijn slachtoffers, of met nabestaanden van die slachtoffers.
De dader in kwestie wordt dan de huid vol gescholden, wordt bedreigd (genre: “Ik scheur je aan stukken”, “Ik hoop dat je snel terechtgesteld zult worden”), maar tot echt geweld komt het niet – de gevangene wordt beschermd door soldaten. Hij betuigt, vaak met tranen in de ogen, spijt voor zijn daden, voegt soms toe dat hij zijn executie accepteert.
Dat is de formule. Elke vrijdag gaat een uitzending op antenne, op staatsomroep Iraqiyya TV. Er kijken volgens het Duitse weekblad Der Spiegel 9 miljoen Irakezen. Tot dusver zijn de “deelnemers” vooral uit hoofdstad Bagdad afkomstig, waar ze autobommen lieten ontploffen of heel doelgericht specifieke mensen, vijanden van Islamitische Staat, “uitschakelden”.
Martelingen?
Mensenrechtenorganisaties weten niet waar te beginnen met hun kritiek op de uitzending. Het rechtssysteem in Irak kent een grote willekeur. Wie garandeert dat de veroordeling, als die er al is (want daar is volgens Human Rights Watch grote twijfel over), bonafide was? Wie garandeert dat de beschuldigde een advocaat ter beschikking had, en dat de veroordeling niet gebaseerd is op bekentenissen die verkregen werden na foltering? Wie garandeert dat de dader vrijwillig aan de uitzending meewerkt en vrijuit kan praten?
Er zit ongetwijfeld een grote dosis propaganda in de uitzending. Medewerkers zeggen dat de inkeer die de daders tonen, anderen ervan kan weerhouden toe te treden tot IS. De uitzending herleidt geduchte, gevreesde tegenstanders tot hoopjes ellende.
De motivatie voor concrete gruweldaden laat te wensen over, in die zin dat er geen ideologische bevlogenheid uit blijkt. “Ik kreeg het bevel”, aldus een van de gevangenen, “mijn familie werd bedreigd, dus ik deed wat ze me vroegen”. “We moesten chaos en terreur zaaien”, aldus een andere, “dat was de opdracht”.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De staatstelevisie zendt ook een satire uit over islamisme, en een tweede realityshow, waarin journalisten het leger van nabij volgen.
Of dat alles de inspanningen ondermijnt van IS, dat vrij stabiel een derde van het grondgebied van Irak in handen heeft, is de vraag.
‘Onbegrip is slecht voor het leger’
Maandag onthulde The New York Times dat het Amerikaanse leger ook dringend op zoek is naar manieren om IS “psychologisch” en “ideologisch” te treffen, naast militair. Generaal Michael K. Nagata, hoofd van de Amerikaanse Special Forces in het Midden-Oosten, heeft een rapport besteld dat duidelijk zou moeten maken waar IS kwetsbaar is. “We begrijpen de beweging niet”, aldus de generaal tijdens overleg met experten, “en zolang we ze niet begrijpen, zullen we ze niet verslaan”.
Zo is het voor de Amerikaanse topmilitairen niet duidelijk wat nu de hoogste prioriteit is voor IS: grondgebied veroveren of ideologische impact maximaliseren. Ook wil de Amerikaanse legerleiding, nog altijd volgens The New York Times, die zich onder meer baseert op de notulen van de vergadering tussen experten en generaal Nagata, weten hoe IS met uiteindelijk zo weinig volgelingen zo’n gigantisch grondgebied en zoveel bewoners blijft controleren. Dit “ongrijpbare vermogen” moet volgens de experten toe te schrijven zijn aan “psychologische tactieken, zoals het terroriseren van de bevolking, religieuze en sektarische verhaallijnen, economische controle”. Maar hoe het precies zit, moet over enkele maanden duidelijk worden als ze hun rapport overhandigen.
Het Amerikaanse leger zal dan niet noodzakelijk een ideologische strijd gaan voeren (laat staan met reality-tv), maar het kan beter zijn doelwitten kiezen als het weet hoe het relatief belang van religie, economie, stamaanhorigheid etc. speelt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier