Iraans ‘game of thrones’ zet druk op relaties met het Westen

Hassan Rouhani © Reuters
Willem De Maeseneer
Willem De Maeseneer Freelance journalist

Door mensen met de dubbele Iraans-Amerikaanse nationaliteit met opvallende willekeur te arresteren, vechten conservatieve Iraanse machtshebbers een binnenlandse politieke machtsstrijd uit op internationaal niveau.

Afgelopen dinsdag veroordeelde een Iraanse rechtbank Siamak Namazi en zijn 80-jarige vader Baquer Namazi allebei tot tien jaar cel wegens spionage en samenwerking met de Verenigde Staten. Beiden zijn Amerikaanse burgers met de Iraanse nationaliteit. Hun arrestatie is de laatste in een reeks van incidenten waarbij Iraniërs die banden hebben met het Westen opgepakt en vervolgd worden. Conservatieve hardliners binnen het regime proberen op die manier hun greep te verstevigen op hun land, in de nasleep van het historisch nucleair akkoord met het Westen.

“Voor mijn vader is dit zo goed als een doodstraf”, wanhoopt Babak, de jongste zoon van het gezin Namazi, in een oproep op sociale media om zijn vader en broer vrij te krijgen. Vader Baquer, een voormalig UNICEF-ambassadeur, is hoogbejaard en heeft hartproblemen. Zoon Siamak, een zakenman, was een uitgesproken voorstander van de verbeterde relaties tussen de V.S. en Iran.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Sinds de nucleaire deal begin dit jaar, waardoor het land zijn atoomprogramma afbouwt in ruil voor verlichting van economische sancties, zijn verschillende Iraniërs met dubbele Westerse nationaliteiten aangehouden. Waarnemers zien het als pogingen van de Iraanse Justitie en de veiligheidsdiensten om de verbeterde diplomatieke relaties met het Westen te dwarsbomen.

Politieke machtsstrijd

De Iraanse politiek wordt immers verscheurd in een strijd tussen conservatieven en hervormingsgezinden. De gematigde Iraanse president Rouhani is een van die hervormers. Met het nucelair akkoord zette hij de deur open voor openheid en internationale investeringen – tot groot ongenoegen van de opperste leider Ayatollah Khamenei, die meermaals duidelijk gemaakt heeft dat hij de banden met Amerika in geen geval wil aanhalen. Hij waarschuwde de Iraniërs zelfs dat de V.S. het akkoord zou gebruiken om ‘de Iraanse samenleving te vergiftigen’.

Ayatollah Ali Khamenei, de 'geestelijke leider van Iran'
Ayatollah Ali Khamenei, de ‘geestelijke leider van Iran’© Reuters

Heel wat machtige Iraanse instellingen scharen zich aan de kant van Ayatollah Khamenei, zoals het elitekorps van de Revolutionaire Garde. Toen Iran doorheen de jaren ’80 en ’90 volledig geïsoleerd kwam te liggen door zware internationale sancties, nam het elitekorps belangrijke posities in de Iraanse economie en infrastructuur in. Nu Rouhani de private sector wil uitbouwen met buitenlandse aannemers, dreigen zij hun aanzien en macht te verliezen.

‘Wat overbleef van de reguliere economie was in hun handen en door de sancties was – en is – er ook een enorme zwarte markt in Iran. Deze overheidsinstanties zaten in de beste posities om smokkelroutes te organiseren. Dat maakte hen zeer rijk. Ze willen die verkregen macht en rijkdom niet loslaten’, zegt Irankenner Marc Botenga. Net daarom zagen de hardliners van het regime voortdurend de poten van onder Rouhani’s stoel.

Haat-liefdeverhouding

Omdat buitenlandse investeringen een cruciaal element zijn in het economische plan van Rouhani, zet de interne machtsstrijd heel wat druk op de diplomatieke relaties met het Westen – en dan vooral met de VS. Economisch is er duidelijke toenadering: Boeing verkocht onlangs honderden vliegtuigen aan Teheran, de VS is een belangrijke afzetmarkt geworden voor Iraanse olie, en Amerikaanse bedrijven krijgen voet aan de grond in Iran.

Maar tegelijkertijd doet Iran erg zijn best om het vuur in de Amerikaanse relaties op te poken. Begin dit jaar hield Iran een boot met matrozen van de Amerikaanse Navy vast in de Perzische Golf, nadat het schip per ongeluk in Iraanse wateren belandt was. In Jemen strijden Iraanse bondgenoten tegen een coalitie van onder meer Saoedi-Arabië en de V.S. Deze week lanceerde de Iraanse justitie nog een anti-Amerikaanse propagandavideo waarin ze opschept met een buitgemaakte Amerikaanse drone en enkele van de gevangenen – waaronder Siamak Namazi – tentoonstelt.

De waarschuwingen en arrestaties zijn het ministerie van Buitenlandse Zaken in de VS niet ontgaan. In een persbericht stelde het ‘erg bezorgd’ te zijn over het vonnis van de Namazi’s. Volgens het ministerie zijn vader en zoon volledig onterecht beschuldigd, en het vraagt dan ook om ‘de onmiddellijke vrijlating van alle Amerikaanse burgers die onterecht worden vastgehouden in Iran.’ Op een persconferentie sprak woordvoerder Mark Toner nog duidelijker taal: ‘Hun hele gedrag in de regio is totaal niet constructief en getuigt van weinig respect voor de V.S.’

Amerikaanse en Iraanse verkiezingen zetten druk op de ketel

Nieuwe maatregelen en sancties blijven voorlopig uit, omdat het nucleair akkoord voor open communicatielijnen gezorgd heeft tussen beide landen. Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken John Kerry en zijn Iraanse tegenhanger Javad Zarif hebben een goede werkrelatie opgebouwd. Door hun tussenkomst was bijvoorbeeld het incident met de Amerikaanse Navy-boot in Iraanse wateren snel opgelost.

Javad Zarif
Javad Zarif© Belga

Maar de nakende Amerikaanse verkiezingen zorgen voor onzekerheid. Als Donald Trump in november wint zullen de verwezenlijkingen van de nucleaire deal waarschijnlijk teniet gedaan worden. Hij heeft het akkoord meermaals ‘de slechtste deal ooit’ genoemd, terwijl Hillary Clinton als voormalig minister van Buitenlandse Zaken mee aan de wieg stond van het akkoord. Toch kondigde zij ook al aan streng te zullen zijn voor Teheran omwille van zijn vermeende steun aan terrorisme.

Ook Iran zelf maakt zich klaar voor verkiezingen, in mei 2017. Voor Rouhani komen de arrestaties zeer ongelegen, want die zullen ongetwijfeld Iraniërs met dubbele nationaliteit en buitenlandse investeerders afschrikken. Rouhani had het nucleair akkoord nochtans aan zijn achterban verkocht als een manier om de geïsoleerde Iraanse samenleving terug te brengen in de internationale gemeenschap.

De harde lijn van de conservatieven wordt zo een tactiek in een steeds venijniger binnenlandse politieke strijd die de buitenlandrelaties op de helling zet. Ondertussen blijven vader en zoon Namazi gevangen in een geopolitiek steekspel. Zoals Babak Namazi in zijn oproep zegt: ‘De enige misdaad van mijn broer was dat hij zich uitsprak tegen de sancties.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content