Zibar Omar

‘Geweld in Koerdistan doet Turkije afglijden naar burgeroorlog’

Zibar Omar Arabist en Koerdistan-kenner

‘Het buitensporig geweld dat het Turkse leger hanteert in de Koerdische steden, is een aanval op de democratische waarden. Toch blijft het in de gangen van de officiële Europese diplomatie muisstil’, schrijft Zibar Omar.

Geweld in Koerdistan doet Turkije afglijden naar burgeroorlog

Sinds augustus verleden jaar is het Turkse leger bezig met grootscheepse militaire operaties in het zuidoosten van Turkije (Koerdistan). Met deze operaties zijn veel diepgeslagen wonden langs de Koerdisch-Turkse scheidingslijnen terug open, waarbij de gemoederen het kookpunt hebben bereikt. Het wordt steeds duidelijker dat Turkije steeds meer afglijdt in een burgeroorlog. Naast de belegering van steden, vallen de basisvoorzieningen en administraties stil, worden opposanten gearresteerd en vallen er burgerslachtoffers.

Deze oorlogspolitiek van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan wordt echter door zijn aanhangers beschouwd als een heldendaad waartegen geen kritiek wordt geduld. Dat hebben een duizendtal internationale en Turkse academici, onder wie de bekende Amerikaanse taalkundige en politicoloog Noam Chomsky ondervonden. Want ze hebben samen een petitie voor de vrede ondertekend, waarin de oorlog in Koerdistan wordt veroordeeld. Daaraan heeft Erdogan zich blauw geërgerd. Hij heeft hen van verraad en onwetendheid beschuldigd. Met deze uitspraak werd een jacht geopend op deze academici. In die zin werden ze door de bekende Turkse extreemrechtse crimineel Sedat Perker met de dood bedreigd. Bovendien werden 37 ondertekenaars op basis van wetsartikel 302 van het strafwetboek beschuldigd van “het aantasten van de territoriale integriteit van Turkije”. Krachtens dit artikel werd zelfs de Koerdische leider Abdullah Ocalan tot levenslang veroordeeld.

Koerden dwarsbomen ambities Erdogan

Voorzitter van de pro-Koerdische democratische volkspartij HDP, Selahattin Demirtas.
Voorzitter van de pro-Koerdische democratische volkspartij HDP, Selahattin Demirtas.© AFP

Het is algemeen gekend dat deze koers van de regeringspartij van Rechtvaardigheid en Ontwikkeling AKP werd bepaald door het verkiezingsverlies van 1 juni verleden jaar waarbij miljoenen Koerden voor de Democratische Partij voor Volkeren HDP stemden. Daarbij was het plan van Erdogan mislukt om zijn machtspositie in het land te versterken. Sindsdien kan hij het niet verkroppen dat de Koerden zijn ambities gedwarsboomd hebben. Binnen deze context is deze oorlog te begrijpen als een collectieve strafmaatregel tegen de Koerdische kiezers en de HDP.

Daarnaast is dit eveneens een aanval op de democratische waarden en die krachtig moet worden veroordeeld door de Europese Unie die het vluchtelingenverdrag met Turkije heeft afgesloten en onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de EU voert. Toch zijn de gangen van de officiële Europese diplomatie muisstil. Het komt erop neer dat de EU met zijn stilzwijgen de meedogenloze schendingen van Erdogan tegen Koerden passief tolereert.

Buitensporig geweld

De sentimenten in Koerdistan lopen steeds meer op, vooral door het gebruik van buitensporig geweld door het Turkse leger, alsmede door het feit dat Turkse soldaten op de muren van de Koerdische huizen schrijven: ” wees trots dat je Turk bent”. Dit doet de Koerden denken aan de hardnekkige repressie en assimilatiepolitiek van Ankara tegenover de Koerdische identiteit doorheen de moderne geschiedenis van de Turkse staat. Zo is het te zien dat alle gevoelige snaren bij de Koerden zijn geraakt.

Als gevolg hiervan hebben Koerdische organisaties in de Koerdische stad Diyarbakir de autonomie uitgeroepen. De Koerdische autonomie was echter een van de geheime afspraken die tijdens het vredesproces tussen de Turkse regering en de PKK-leider Ocalan werden gemaakt. Dat had in ruil moeten zijn voor de Koerdische steun aan de grondwetswijzigingen van Erdogan om zijn gewenste presidentssysteem in te voeren. Maar de ongunstige houding van de AKP ten aanzien van het Koerdische verzet in Kobani was een deuk in de geloofwaardigheid van Erdogan bij de Koerden. Dat zorgde ervoor dat ze voor de HDP stemden met bedoeling om Erdogan te kortwieken.

Turks nationalisme

Wat problematisch is, is dat de Turkse openbare opinie zeer gevoelig is voor het Turkse nationalisme. De AKP heeft er gretig gebruik van gemaakt door een polariserende en nationalistische propaganda tegen de Koerdische nationale beweging, onder meer de HDP te voeren. Dat resulteerde in het oplaaien van anti-Koerdische gevoelens in het land. Het gevolg daarvan was dat de Turken bij de vervroegde verkiezingen van 1 november verleden jaar een carte blanche aan Erdogan gaven om zijn oorlog tegen de Koerdische beweging verder te zetten.

Turkije moet beseffen dat dit probleem niet meer met wapens kan opgelost worden. De onderhandelingstafel is de beste weg om een compromis te bewerkstelligen met de Koerden

Ondanks de bloedige oorlog waarbij volgens mensenrechtenorganisaties meer dan een veertigtal kinderen om het leven zijn gekomen, blijft de Turkse straat onverschillig. Integendeel, veel Turkse jongeren hebben zich aangemeld bij het Turkse leger om mee te gaan vechten, onder wie de Belgische Turk Ahmet Altun.

Deze etnische spanningen in Turkije zijn nu nog uitvergroot door het ontstaan van nieuwe machtsverhoudingen in de regio als gevolg van de Syrische burgeroorlog, waarbij de Koerden hun machtspositie als Westerse partner in de strijd tegen de terreurorganisatie Islamitische Staat hebben versterkt en een eigen zelfbestuur in Syrië aan de grens met Turkije hebben opgericht.

Onderhandelingstafel

Deze oorlog in Koerdistan toont aan dat Turkije nog steeds niet bereid is om serieuze toegevingen aan de Koerden te doen en dat het op de Koerdische politieke eisen met vuur en ijzer reageert. Deze houding wordt eveneens gedeeld door de grote meerderheid van de Turken. Dat is ondanks het feit dat de geschiedenis ons nochtans heeft laten zien dat deze repressieve politiek tegenover de Koerden niks anders dan nefaste gevolgen en ellende voor iedereen in het land oplevert en dat de Koerdische nationale beweging zich hardnekkig blijft verzetten zolang hun eisen niet ingewilligd worden.

Turkse president Tayyip Erdogan
Turkse president Tayyip Erdogan© Reuters

Getuige daarvan is het hardnekkige verzet van de Koerdische steden die sinds augustus verleden jaar het hoofd bieden aan het Turkse leger. Hoewel de regeringspartij zich sterk maakte dat het een kwestie van een week zou zijn om de orde in het zuidoosten van het land te herstellen. We zijn ondertussen enkele weken en zelfs maanden verder en het Koerdische verzet is nog steeds overeind.

Zo te zien is de verstandverhouding tussen de Koerden en de Turken sterk gepolariseerd waardoor de opgekropte haat zijn hoofd opsteekt. Turkije zal verder in een burgeroorlog afglijden als Turkse politici en de openbare opinie niet anders naar de Koerdische kwestie begint te kijken. Ze moeten beseffen dat dit probleem niet meer met wapens kan opgelost worden en dat de onderhandelingstafel de beste weg is om een compromis te bewerkstelligen met de Koerdische beweging. Maar dit is geen gemakkelijke opgave en vraagt in ieder geval politieke moed alsook zelfopoffering. Het lijkt nochtans dat Erdogan die geenszins in petto heeft, maar wel een hoog gehalte aan eigenbelang en machtslust.

Zibar Omar, Arabist en Koerdistan-kenner

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content