De Griekse tragedie: wat nu?

Wat ook de uitslag van het referendum wordt, het Griekse dossier gaat nog maanden wegen op de eurozone, zegt professor Herman Matthijs (VUB en UGent)

Griekenland gaat zondag in een referendum beslissen over wat er moet gebeuren met de euro / het Griekse reddingsplan. Dat het Griekse parlement tot het besluit komt om daarover een referendum te houden, is alleen maar democratisch te noemen. Maar dat eerste minister Alexis Tsipras oproept om tegen te stemmen, vormt wel een gigantisch politiek probleem voor de eurozone. Maar over wat gaan de Grieken zondag stemmen? Want er is geen deal met Europa. In feite gaat dit referendum over het Griekse lidmaatschap van de eurozone en de Europese Unie (EU).

Wat zijn de alternatieven na de uitslag van aanstaande zondag?

Stel dat de Grieken ‘ja’ zeggen, dan mag Tsipras zijn ontslag indienen en is er een politieke crisis.

Wat als de Grieken ‘neen’ zeggen?

Als de Grieken afhaken in de eurozone, gaan ze dan ook uit de EU? Heel wat landen zijn een lidstaat van de EU, doch behoren niet tot de eurozone (bijvoorbeeld Denemarken, Zweden, Verenigd Koninkrijk). Gezien het feit dat de Grieken slechts 1,8 miljard euro betalen aan het EU-budget en daar zeer veel meer voor terugkrijgen, zou het verlaten van de EU een nieuwe ramp zijn voor de schatkist te Athene.

Hier zijn er twee mogelijkheden, namelijk: dat Griekenland een nieuwe zwaar gedevalueerde munt invoert of dat men de euro behoudt buiten de eurozone. Het eerste is vrij logisch, doch het zal een klap van formaat zijn voor het land om verder te gaan met een waardeloze munt waar niemand vertrouwen in heeft. De tweede mogelijkheid heeft het voordeel van het behoud van de euro voor de Grieken, maar men zal geen steun meer krijgen van de Europese Centrale Bank (ECB) en de eurozone. De laatste jaren zijn er diverse EU-begrotingsregels ontstaan ( sixpack, two pack en het fiscal compact treaty ) waarvan de naleving door de lidstaten niet altijd opportuun gebeuren. Maar een belangrijk deel van deze regels zijn ook van toepassing op de niet-euro landen binnen de EU. Ook hiermee dient Athene rekening te houden.

Wat betreft het scenario dat Griekenland ook de EU verlaat, zijn er theoretisch ook twee mogelijkheden. Ten eerste een nieuwe munt met weinig waarde. Daarnaast kan Griekenland, buiten de EU, toch nog de euro gebruiken. Dat is vandaag al het geval voor landen als Montenegro, Monaco en Vaticaanstad.

Maar wat is er überhaupt politiek mogelijk voor de eurozone en bij uitbreiding voor de EU? Want het is wel op te merken dat de Griekse regering helemaal alleen staat met zijn standpunten in de actuele discussie en dat niet alleen tegenover de eurozone, maar ook het IMF.

Als Griekenland zijn lening aan het IMF niet meer terugbetaalt, wat dan met het lidmaatschap van Griekenland in deze instelling?

Wie kan Griekenland nog wel redden? Griekenland naar de EFTA (European Free Trade Association) is uitgesloten omdat deze rijkere landen geen interesse hebben in het oplossen van de Griekse problemen. Maar deze landen hebben ook steunprogramma’s voor dat land en via de EFTA zou Griekenland lid kunnen blijven van de EER (Europese Economische Ruimte, nvdr.) interne markt. Maar ook deze piste lijkt niet realistisch.

Ten slotte komen we bij het geopolitiek aspect van Griekenland – zijn enige waarde. Want stel dat Rusland of de Chinezen Griekenland ter hulp snellen. Dan hebben de EU en de NAVO een enorm probleem met hun verdediging en geopolitiek beleid. Laat ons ook niet vergeten dat de EU zich al zwaar overspeeld heeft in het dossier-Oekraïne. Het zal dan ook niet lang duren eer de ‘US Secretary of the Treasury’ (minister van Financiën, nvdr.) zich met deze Griekse zaak zal gaan bezighouden.

Bestuur

Griekenland wordt al tientallen jaren slecht bestuurd , zowel door de socialistische PASOK als door de christendemocratische Nea Demokratia (ND). We kunnen alleen maar vaststellen dat de Griekse burger daar het slachtoffer van geworden is. Maar ook Europa treft hier een grote verantwoordelijkheid. Inderdaad, waarom is er zo weinig efficiënts gebeurd met de honderden miljarden euro’s uit de EU-begroting ten voordele van de Griekse economie en dat sinds 1981?

Het communistisch-stalinistische kartel van Syriza heeft nu ook bewezen dat ze helemaal geen realiteitszin heeft inzake het bestuur van een land. Trouwens de samenstelling van deze Griekse regering – uiterst links met uiterst rechts – was ook geen solide basis om een land uit de problemen te halen.

In essentie is het Griekse probleem van zijn overheidsbegroting er één waar al veel bedrijven, gezinnen en besturen over zijn gestruikeld, namelijk: meer uitgeven dan men ontvangt.

Indien Griekenland failliet gaat, dan is het waarschijnlijk de eerste maal in de geschiedenis dat dit gebeurt met een gebied zonder een eigen munt. Want de bekende voorbeelden, zoals Argentinië, hebben steeds een eigen munt gehad.

Gevolgen

Een Grieks vertrek uit de euro en de EU kan de poort open zetten voor een volgend vertrek. Als dat zou bewaarheid worden, dan bewijst dat onmiddellijk dat er meer dan iets fundamenteel verkeerd zit binnen de EU-integratie. Maar Griekenland stelt maar 2 procent voor de EU-economie en kost het land geld aan de andere landen.

Men kan er ook niet naast kijken dat deze al zo lang aanslepende zaak geen positief gegeven vormt voor de volledige eurozone. Die eurozone krijgt zijn economie maar niet op dreef en wordt daardoor een moeilijk verkoopbaar product bij de burgers. Inderdaad, de niet-eurolanden binnen de EU, de EFTA-landen en Noord Amerika doen het economisch veel beter.

Conclusie

Als Griekenland op zichzelf verder wil gaan dan staat het land voor een uiterst moeilijke situatie en zeker met een schuld van 180 procent van het bbp. Maar ook Europa treft schuld, want waarom is dit land ooit toegelaten tot de eurozone? Hierbij dient aan toegevoegd te worden dat er nog landen in de huidige eurozone zijn, die daar feitelijk niet in thuis horen.

Het Griekse dossier laat ook zien dat de Europese budgettaire regels een probleem vormen voor meerdere landen. Men heeft landen samengevoegd in één systeem dat wil werken volgens de Duitse theorie van weinig schulden, geen tekorten, weinig inflatie, lage rente en een sterke munt zonder devaluaties. Maar een niet onbelangrijk deel van de huidige eurozone heeft tientallen jaren geleefd in het omgekeerde economische systeem.

Van groot belang in de aanloop van dit historisch referendum is de houding van de ECB. Draait zij de geldkraan toe of blijft die open? Dit mes op de keel kan er misschien toe leiden dat de kiezers zondag ‘ja’ stemmen.

Maar wat ook de uitslag wordt, het Griekse dossier gaat nog maanden wegen op de eurozone. Bij een ‘ja’ komt er een politiek crisis in Griekenland en dat opent nog niet de weg naar een akkoord. Als er een ‘ neen ‘ uit de bus komt, dan komt er een ellenlange discussie op gang van hoe Griekenland uit die eurozone moet en of het ook uit de EU moet vertrekken. Sowieso wordt de zomer 2015 er een van een EU- / Griekse eurotragedie.