Drie dagen nadat een Boeing 777 van Malaysia Airlines met 239 mensen aan boord van de radar verdween en ondanks een grootschalige zoekactie, is er nog altijd geen enkel spoor van het toestel. Het blijft een mysterie wat er met het vliegtuig is gebeurd. Luchtvaartspecialist Luk De Wilde: ‘De vraag is niet of, maar wel wanneer deze verdwijning wordt opgelost’.
Vlucht MH370 was met 239 mensen aan boord op weg van Kuala Lumpur naar Peking toen hij ongeveer drie kwartier na het opstijgen plots van de radar verdween. Drie dagen later is het nog steeds speculeren over wat er is gebeurd met het vliegtuig en dat ondanks een grootschalige zoekactie waaraan bijna honderd boten en vliegtuigen uit negen verschillende landen deelnemen – ook op plaatsen die niet op de vliegroute lagen. Geen enkele van de brokstukken noch het oliespoor dat sindsdien in zee werd aangetroffen, konden aan het vliegtuig gelinkt worden. Daardoor liggen nog altijd verschillende opties op tafel, van een ongeluk tot kwaad opzet.
Tien vragen over de mysterieuze verdwijning.
1. Hoe kan een Boeing 777 met 239 mensen aan boord zonder enig spoor verdwijnen? Worden vliegtuigen tijdens hun vlucht dan niet onophoudelijk gemonitord?
Hoe zo’n groot toestel plots spoorloos kan verdwijnen, is natuurlijk dé vraag die iedereen bezighoudt. Er is geen mens op aarde die daar momenteel het antwoord op heeft.
‘Er zijn twee belangrijke systemen waarmee vliegtuigen gelokaliseerd kunnen worden,’ legt luchtvaartspecialist Luk De Wilde uit. ‘Enerzijds is er de Emergency Locator Transmitter, een soort van noodbaken waarmee elk vliegtuig is uitgerust. Dat geeft signalen door die door satellieten worden opgevangen.’
‘Daarnaast is er het Aircraft Communication Addressing and Reporting System (ACARS), waarmee luchtvaartmaatschappijen hun eigen vliegtuigen monitoren tijdens de vlucht. Het wordt frequent gebruikt in de moderne luchtvaart.’
‘Vreemd is dat er tot dusver geen aanwijzingen zijn dat het vliegtuig via deze systemen is getraceerd.’
2. Waarom heeft de piloot geen noodsignaal uitgestuurd?
Dat kan verschillende verklaringen hebben. Een mogelijk scenario is dat de piloot gewoon daartoe de kans niet heeft gekregen, bijvoorbeeld doordat het vliegtuig in de lucht is onploft of uiteengevallen. Een andere mogelijkheid is dat hij bewust geen alarm heeft geslagen, hetzij in een wanhoopsdaad hetzij omdat het vliegtuig gekaapt is.
Wat we wel weten, is dat de piloot voldoende ervaring had – hij is 53 jaar, werkte sinds 1981 voor Malaysia Airlines en had al meer dan 18.000 vluchturen achter de rug – en dat Malaysia Airlines een uitstekende reputatie heeft. Er zijn ook geen redenen om aan te nemen dat er explosieven aan boord waren.
3. Volgens radargegevens hebben de piloten mogelijk rechtsomkeert gemaakt net vóór het toestel van de radar verdween. Kan dat onopgemerkt?
Ook dat kan normaal gezien opgevolgd worden door middel van de verschillende monitoringsystemen, waarvan in de eerste vraag sprake. Volgens het Maleisische leger week het toestel in westelijke richting van zijn route af vlak voor het van de radar verdween. Normaal gesproken moet de – in dit geval ervaren – gezagvoerder zo’n koerswijziging melden, en dat is niet gebeurd.
Ook dat kan de hypothese voeden dat het vliegtuig is gekaapt, maar dan nog blijft het vreemd dat dit drie dagen later nog niet is opgemerkt. Een Boeing 777 zet je immers niet zomaar onopgemerkt op de grond.
4. Een van de scenario’s die circuleren, is een wanhoopsdaad van de piloot. Is het al eerder voorgevallen dat de piloot van een vliegtuig met honderden passagiers zijn toestel doelbewust laat crashen?
Er zijn twee voorbeelden van vliegtuigongelukken uit het verleden waarbij het vermoeden bestaat dat de piloot zelfmoord wilde plegen. In oktober 1999 stortte een Boeing 767 van EgyptAir neer in de Atlantische Oceaan tijdens een vlucht van Los Angeles naar Caïro. Niemand van de 217 inzittenden overleefde de crash. Het vliegtuig had plots een scherpe duikvlucht gemaakt, maar de Egyptische autoriteiten weigeren te geloven in een wanhoopsdaad van de piloot.
Twee jaar eerder, in december 1997, waren 104 mensen om het leven gekomen bij de crash van een SilkAir-toestel in Indonesië. De Indonesische onderzoekers kwamen niet tot een verklaring, de Amerikaanse gaan uit van zelfmoord.
5. Een kaping of een terroristische aanslag is nog niet uitgesloten. Waarom is die actie dan niet opgeëist?
‘In het verleden is reeds meermaals gebleken, dat terreurdaden meestal alleen worden opgeëist als ze een succes zijn,’ zegt hoogleraar Internationale Politiek (UGent) Rik Coolsaet. ‘Mislukt de aanslag, dan zal niemand hem opeisen.’
Toch zijn er volgens Coolsaet geen aanwijzingen in die richting. ‘Zelfs al blijft een terreuractie onopgeëist, dan toch wordt er daarna verdachte berichtenwisseling op internet ontdekt, en dat is momenteel niet het geval.’
6. Indien het toch om een kaping zou gaan, blijft de vraag waarom passagiers niet hebben kunnen bellen met familieleden. Bij de aanslagen van 11 september 2001 was dat wel het geval.
Ook hier is een mogelijk verklaring dat de inzittenden de kans niet meer hebben gekregen om hun telefoon aan te zetten en te bellen, als gevolg van bijvoorbeeld een explosie.
De mediaberichten dat enkele familieleden erin geslaagd zijn verbinding te maken met de telefoons van passagiers die aan boord van het vermiste vliegtuig waren, hebben volgens analisten weinig waarde. Zo is een perfect logische verklaring dat het om een gsm gaat die een passagier thuis heeft laten liggen. Bij bepaalde toestellen is het ook zo dat een druk op de beltoets sowieso meteen een beltoon geeft. Vindt het netwerk de telefoon niet, dan wordt het gesprek na een tijdje beëindigd, wat de indruk geeft dat de eigenaar zijn telefoon afdrukt.
7. In hoeverre is het met de superstrenge veiligheidsmaatregelen van tegenwoordig überhaupt nog mogelijk om een vliegtuig te kapen?
‘Normaal gezien is het niet mogelijk, maar het is nooit uit te sluiten, zegt woordvoerder Jan Van der Cruysse van Brussels Airport. ‘Vorig jaar deden circa 19 miljoen passagiers onze luchthaven aan, dat zijn er ongeveer 50.000 per dag. Om maar te zeggen: we moeten redelijk blijven in onze verwachtingen. Na de aanslagen van 11 september 2001 waren passagiers al wat meer bereid tot toegevingen op hun comfort in de luchthaven, maar intussen zijn ze opnieuw een pak ongeduldiger geworden. We kunnen hen ook niet vragen om zich volledig uit te kleden.’
‘Daarnaast zou het doorrekenen aan de passagiers van de kosten die zo’n superstrenge veiligheidsmaatregelen met zich meebrengen, de tickets veel te duur maken. Het is dus zoeken naar een goed evenwicht tussen maximale veiligheid, comfort voor de passagier en betaalbaarheid. Als in het geval van het incident met de Boeing 777 van Malaysia Airlines kwaad opzet in het spel blijkt, dan is het goed denkbaar dat de veiligheidsdiscussie opnieuw hoog zal oplaaien.’
8. Na de verdwijning van het vliegtuig raakte bekend dat twee passagiers met een vals paspoort reisden. Waarom is dit niet geweten vóór deze mensen aan boord gaan?
In Europa is dat alvast perfect mogelijk. Woordvoerster Tine Hollevoet van de federale politie legt uit: ‘Hoe de wetgeving in Maleisië is, weet ik niet, maar hier geldt een minimale controle. EU-onderdanen worden enkel gecontroleerd op de geldigheid en echtheid van het paspoort dat ze gebruiken, de databank van Interpol met alle gestolen paspoorten in de wereld wordt niet systematisch gecontroleerd. Pas wanneer een individu zich verdacht gedraagt of er een andere aanleiding is, kan een douaneagent beslissen om verdere controles uit te voeren.’
Dat geldt bovendien enkel voor Europeanen die zich buiten de Schengenzone begeven: blijft een Europeaan binnen de Schengenzone, dan beschermt het recht op vrijheid van verkeer binnen de Schengenzone hem tegen die controle.
Na een vliegtuigramp wordt echter meteen een grondige controle uitgevoerd van de lijst met passagiers om na te gaan of zij zich effectief aan boord bevonden, zodat er geen foute informatie wordt verspreid. Zo is vermoedelijk snel aan het licht gekomen dat twee inzittenden met een gestolen paspoort reisden.
Van de twee passagiers die een gestolen paspoort gebruikten, is intussen bekend dat het om twee Iraniërs gaat die waarschijnlijk geen link hebben met een terroristische organisatie, maar gewoon asielzoekers waren.
9. Is het aannemelijk dat een vliegtuig in de lucht ontploft zonder dat er brokstukken worden gevonden?
‘In theorie kan dat, maar dan zou het om een zeer krachtige explosie moeten gaan, zodat het hele toestel in minuscule stukjes uiteenspat,’ zegt De Wilde. ‘In dat geval gaan we uit van een terroristische daad. Zulke grote hoeveelheden explosieven kunnen zich volgens mij ook niet in de passagiersruimte hebben bevonden, maar moeten in de bagageruimte hebben gelegen. Ook een ontploffing door een brandstoflek kan, maar dan zouden er brokstukken zijn.’
10. Hoe reëel is de kans dat het vliegtuig nooit teruggevonden wordt en dat de verdwijning voor altijd een mysterie zal blijven?
De vraag is niet of maar vooral wanneer er een spoor gevonden zal worden, meent De Wilde. ‘Ik ga ervan uit dat er uiteindelijk wel iets gevonden zal worden. Dat zullen wellicht voorwerpen zijn, al is het maar een koffer of een stuk metaal, maar dat hoeft niet noodzakelijk een fysiek spoor te zijn. Experts zijn nu al druk bezig met het trachten te reconstrueren van de vlucht en het is niet uitgesloten dat ze reeds informatie in een bepaalde richting hebben. De kans lijkt mij zeer klein dat dit incident voor eeuwig en altijd een mysterie blijft.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier