Gulrez Shah Azhar

‘Landen moeten zich snel voorbereiden op miljoenen klimaatvluchtelingen’

Gulrez Shah Azhar Gezondheidswetenschapper Pardee Rand Graduate School in Californië

Het aantal mensen op de vlucht voor een veranderend klimaat zal tegen het midden van deze eeuw mogelijk stijgen tot honderden miljoenen. Reden genoeg voor regeringen en de internationale gemeenschap om onmiddellijk te beginnen met plannen volgens Gulrez Shah Azhar, gezondheidswetenschapper aan de Pardee Rand Graduate School in Californië.

Bosbranden in het zuiden van Californië hebben duizenden inwoners uit hun huizen verdreven. De orkanen die eerder dit jaar Texas en Florida teisterden, joegen nog meer mensen op de vlucht, deden autosnelwegen dichtslibben en vulden hotels tot de nok. Een video van de massale vlucht uit Florida wierp op sociale media de vraag op: wat als de naburige staten landen waren die de vluchtelingen onderdak zouden weigerden?

Miljoenen mensen

Experts gaan ervan uit dat de klimaatverandering tegen het midden van deze eeuw 150 tot 300 miljoen mensen op de vlucht zal jagen. Als die groep een land zou vormen, zou het het vierde meest bevolkte land in de wereld zijn, met een bevolking ter grootte van de Verenigde Staten.

Landen moeten zich snel voorbereiden op miljoenen klimaatvluchtelingen.

Toch is geen enkel land of de internationale gemeenschap voorbereid op die nieuwe klasse ‘klimaatmigranten’.

Als arts en gezondheidsonderzoeker in India zag ik met eigen ogen hoe belangrijk goede monitoring en waarschuwingssystemen zijn. Afgaande op mijn huidige onderzoek naar de gezondheidsimpact van hittegolven in ontwikkelingslanden, geloof ik dat er veel meer gedaan moet worden op het nationale, regionale en internationale niveau om met klimaatmigranten om te gaan.

Klimaatvluchtelingen zijn er al

Klimaatmigratie is al een feit. De verwoestijning van Mexico doet elk jaar honderdduizenden mensen verhuizen. Stormen hebben duizenden inwoners van Tuvalu in de Pacific en Puerto Rico in de Caraïben doen vluchten. En de aanhoudende droogte in Syrië wordt als een van de oorzaken gezien voor de burgeroorlog en de migratie die daaruit voortkwam.

Tussen 2008 en 2015 deden extreem weer en een veranderend klimaat gemiddeld 26,4 miljoen mensen per jaar vluchten, stellen de Verenigde Naties. De wetenschappelijke kennis over de klimaatverandering leert ons dat dat cijfer zal stijgen.

Met elke graad temperatuurstijging stijgt de capaciteit van lucht om vocht vast te houden met 7 procent, waardoor de kans op ernstige stormen toeneemt. Het zeeniveau kan met een meter stijgen tegen 2100 en zal kustgebieden blank zetten.

De eilanden in de Grote Oceaan zijn extreem kwetsbaar, net als honderden steden in de Verenigde Staten en overal ter wereld, waaronder Amsterdam, Hamburg, Lissabon en Bombay. Stijgende temperaturen kunnen het westen van Azië ongastvrij maken voor menselijk leven. Op dezelfde dag dat Irma over Florida raasde, deden zware regens een derde van Bangladesh en delen van Oost-India overstromen, waarbij duizenden mensen omkwamen.

Iedereen op de planeet zal in meer of mindere mate te maken krijgen met de gevolgen van de klimaatverandering, maar arme mensen in ontwikkelingslanden zullen het zwaarst getroffen worden. Extreem weer en tropische ziekten zullen de hoogste tol eisen. En de mensen die nu al ondervoed zijn en en in povere huizen wonen lopen het meeste risico klimaatmigrant te worden.

Het probleem erkennen

Vandaag heeft de internationale gemeenschap het bestaan van klimaatmigranten nog niet universeel erkend, laat staan dat ze het eens is over een definitie van de term klimaatvluchteling.

Volgens de huidige internationale wetgeving worden klimaatmigranten niet wettelijk erkend als vluchteling. Daardoor vallen ze niet onder de bescherming die bijvoorbeeld politieke vluchtelingen genieten. En er bestaan geen internationale akkoorden om de miljoenen mensen te helpen die elk jaar verdreven worden door natuurrampen.

De rechten van vluchtelingen en de plicht van landen om die te verdedigen, werd voor het eerst gedefinieerd in de Vluchtelingenconventie van 1951, die in 1967 werd uitgebreid. Dat was dus lang voor het duidelijk werd dat de klimaatverandering een drijvende kracht zou worden achter migratie.

Onder de conventie wordt een vluchteling omschreven als iemand die ‘niet terug kan of wil keren naar zijn of haar land door een goed onderbouwde angst daar vervolgd te worden vanwege ras, religie, nationaliteit, lidmaatschap van een bepaalde sociale groep of politieke opinie’. De conventie verplicht landen om de toegang te garanderen tot rechtbanken, identiteits- en reisdocumenten en naturalisatie mogelijk te maken.

Ze verbiedt landen ook vluchtelingen te discrimineren, ze uit te wijzen of ze met geweld terug te doen keren naar hun land van herkomst. De vluchtelingen hebben het recht op onderwijs, op het belijden van hun religie en op bijstand.

Conventie uitbreiden

Overheden en organisaties zoals de Verenigde Naties moeten overwegen om de internationale wetgeving aan te passen en een wettelijke status in te stellen voor klimaatvluchtelingen. Die hervormingen moeten rekening houden met het concept van ‘klimaatgerechtigheid’: de erkenning dat de klimaatverandering een ethische en sociale dimensie heeft. Rijke landen hebben immers het meeste bijgedragen aan de klimaatverandering, terwijl arme landen het zwaarste te lijden hebben onder de gevolgen.

Sommige waarnemers suggereren dat de rijke landen daardoor de verantwoordelijkheid hebben om meer vluchtelingen op te vangen. Ze kunnen ook bijdragen aan een fonds dat de opvang en huisvesting van tijdelijke en permanente klimaatvluchtelingen financiert.

In het Klimaatakkoord van Parijs wordt niet over klimaatvluchtelingen gesproken. Er zijn wel gesprekken geweest en enkele organisaties en regeringen hebben initiatieven genomen, zoals inspanningen om een coördinatiemechanisme te creëren of een speciale rapporteur bij de VN aan te stellen.

Mensen die nu al ondervoed zijn en en in povere huizen wonen lopen het meeste risico klimaatmigrant te worden.

Het is moeilijk om een klimaatvluchteling- of migrant duidelijk te definiëren. Dat is misschien een van de grootste uitdagingen voor ontwikkelingslanden.

De geschiedenis heeft geleerd dat de bestemmingslanden op verschillende manieren reageren op een golf van migratie. Dat gaat van migranten verwelkomen tot ze in kampen opvangen of hulp weigeren. Sommige landen zijn selectief in wie ze opvangen: ze kiezen vooral jonge en productieve vluchtelingen ten nadele van kinderen, ouderen of zwakkere mensen. Een duidelijk internationaal kader kan verwarring vermijden en minimumstandaarden opleggen.

Korte termijn

Internationale akkoorden afsluiten kan jaren in beslag nemen. Daarom moeten de grote G20-landen, zoals de Verenigde Staten, de Europese Unie, China, Rusland, India en Australië zich beraden op stappen op kortere termijn. De Verenigde Staten zouden een tijdelijke beschermde status kunnen toekennen aan klimaatmigranten die nu al in het land zijn.

Programma’s van de overheid en niet-gouvernementele organisaties zouden meer middelen moeten vrijmaken voor hulporganisaties die vluchtelingen van natuurrampen helpen.

Alle landen die de VN-vluchtelingenconventie niet hebben ondertekend, zouden ernstig moeten overwegen om dat te doen. Daar horen ook veel ontwikkelingslanden in Zuid-Azië en het Midden-Oosten bij, die zelf erg kwetsbaar zijn voor de klimaatverandering en al een grote vluchtelingenpopulatie hebben.

Aangezien de kans groot is dat getroffen mensen in die landen zullen migreren naar buurlanden, is het cruciaal dat alle landen in die regio’s zich houden aan een gemeenschappelijk beleidskader voor de omgang met vluchtelingen.

De schaal van de uitdaging is groter dan ooit. Tegen het midden van deze eeuw zal de klimaatverandering meer vluchtelingen hebben veroorzaakt dan de Tweede Wereldoorlog in de vorige eeuw, die in Europa zo’n 60 miljoen mensen op de vlucht joeg.

De vluchtelingencrisis die Europa al sinds 2015 in haar greep houdt, draait rond iets meer dan een miljoen vluchtelingen en migranten. Omgaan met veel grotere stromen van mensen lijkt een bijna onoplosbaar probleem, en dat is precies waarom de internationale gemeenschap snel mogelijk moet starten met de aanpak ervan.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content