De kernramp in Fukushima schudde niet alleen de aarde, maar ook het hele kernenergiedebat stevig door elkaar. Drie jaar later blijft daar maar weinig meer van over. Het einde van het nucleaire tijdperk is nog niet in zicht.
Fukushima staat sinds drie jaar in de geschiedenisboeken ingeschreven als de plek waar ’s werelds grootste kernramp na Tsjernobyl plaatsvond. Op 11 maart 2011 stuurde een gigantische zeebeving een nog gigantischere tsunami richting het Japanse vasteland. De kerncentrale van Fukushima Daiichi raakte daarbij zwaar beschadigd en kreeg af te rekenen met een meltdown in drie van de zes reactoren. Meer dan 150.000 mensen werden uit hun huizen geëvacueerd.
De impact op mens en natuur is drie jaar na de ramp nog steeds niet helemaal duidelijk, maar de impact op het kernenergiedebat was wel onmiddellijk erna zichtbaar. Nationale regeringen reageerden meteen op de immense bezorgdheden van hun inwoners. Zo besliste Duitsland na de ramp om de zeventien Duitse kerncentrales uiterlijk in 2022 te gaan sluiten. Ook kernenergieland bij uitstek Japan kondigde niet lang daarna aan dat de energiepolitiek van het land herbekeken moest worden. In september 2012 nam ze de beslissing om kerncentrales gefaseerd te gaan sluiten, zodat tegen 2040 de energiebehoefte geheel geleverd zou worden door hernieuwbare en conventionele fossiele energiecentrales. Al lijkt de huidige pro-nucleaire regering daarop te willen terugkomen, omdat ze naar eigen zeggen anders de Kyoto-norm niet zal halen
‘Zoiets zou bij ons nooit kunnen gebeuren’
Jan Vande Putte, antinucleair activist en stralingsdeskundige bij Greenpeace, vindt dat de wereld onvoldoende heeft geleerd uit het drama in Fukushima. ‘De reactie na de kernramp in Japan is vergelijkbaar met die na Tsjernobyl’, zegt Vande putte aan Knack.be. ‘Toen suste de westerse nucleaire industrie de eigen bevolking door te beweren dat er in Tsjernobyl oud Sovjetmateriaal werd gebruikt en dat bij ons een dergelijke nucleaire ramp nooit zou kunnen gebeuren. Ook na de kernramp in Fukushima haastte de industrie in het Westen zich met te zeggen dat er in Japan al langer problemen waren. En opnieuw: dat zoiets bij ons nooit zou kunnen gebeuren.’
Vande Putte wijst ook met een beschuldigende vinger naar de nucleaire regulatoren. ‘Een Japans rapport uit 2012 stelt expliciet dat een gebrek aan onafhankelijkheid van de nucleaire regulator de voornaamste reden is voor de kernramp in Fukushima. Ook in België neemt het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle de risico’s niet ernstig genoeg. Ook al zegt ze dat de risico’s zo goed als onwaarschijnlijk zijn, er bestaat bij ons wel degelijk de kans dat bijvoorbeeld een vliegtuig zich in een kerncentrale boort, hetzij door een technisch probleem, hetzij door een terreuraanslag’, meent Vande Putte die een en ander wijt aan het feit dat mensen uit de nucleaire industrie de regulator bevolken. ‘Zo is de directeur van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle de voormalige directeur van de kerncentrale van Doel.’
Dat de veiligheid van een kerncentrale volledige afhangt van de mate van onafhankelijkheid van dergelijke instanties baart de Greenpeace-activist duidelijk zorgen. Al zijn er ook wel hoopvolle signalen. ‘In Frankrijk begint de Autorité de Sûreté Nucléaire zich steeds bewuster te worden van haar verantwoordelijkheid. De autoriteit evolueert, weliswaar op een bescheiden manier, in de goede richting terwijl dat in België minder het geval is’, zegt Vande Putte.
Scheurtjes in België
Ook in ons land schort er volgens Greenpeace heel wat aan het energiebeleid van de federale overheid terwijl de risico’s voor de Belgische bevolking niet minder groot zijn. ‘Een ramp zoals die in Fukushima zou in België veel desastreuzere gevolgen hebben door de bevolkingsdichtheid’, aldus Vande Putte.
In België worden de kernreactoren Doel 1 en Doel 2 volgend jaar gesloten. Verschillende organisaties en partijen eisen dat de kernreactoren Tihange 1 en 2 en Doel 3 ook gesloten worden. In plaats daarvan besliste de federale overheid om Tihange 1 nog tot 2025 open te houden, maar liefst 20 jaar langer dan zijn ontwerpleeftijd. Daarnaast vertonen de reactorvatwanden van Doel 3 en Tihange 2 scheurtjes op duizenden plaatsen.
Europa moet nu kiezen voor 45 % hernieuwbare energie tegen 2030, vindt Greenpeace. Maar volgens de milieuorganisatie blokkeert de Europese nucleaire industrie, die grote winsten maakt, de transitie naar een hernieuwbare energietoekomst. ‘Tijdens de EU-top in Brussel op 20 en 21 maart zal het gaan over de 2030-doelstellingen op vlak van hernieuwbare energie, klimaat en energie-efficiëntie. Het is absoluut noodzakelijk dat onze leiders strenge maatregelen nemen om ons op weg te brengen naar een duurzame toekomst en de bevolking niet langer blootstellen aan zulke risico’s’, aldus de organisatie.
‘Verkiezingsprogramma N-VA noopt tot waakzaamheid’
Ook zou er een onmiddellijke oplossing bestaan om de stroomproductie te vrijwaren, beweren experts. Zon- en windenergie kan gecombineerd worden met moderne gasturbines, die bestaan maar stilliggen. Die kunnen de leemtes van hernieuwbare bronnen opvangen. Er kunnen enorme energiebesparingen gebeuren via isolatie en het stoppen van stroomverspilling. Een stroomtekort is ondenkbaar.
Maar de verkiezingen in mei beloven weinig goeds. ‘Het verkiezingsprogramma van de N-VA noopt ons tot meer waakzaamheid. De partij van Bart De Wever schaart zich achter de kernuitstap, maar niet vóór 2065. Als de N-VA aan de macht komt, zal de partij de levensduur van alle reactoren in ons land met tien jaar verlengen, om ze daarna te vervangen door nieuwe. Dat is totaal onverantwoord’, besluit Greenpeace.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier