Studenten van de Humboldtuniversiteit in Berlijn hebben de aanval ingezet op de Nederlandse integratiewetenschapper Ruud Koopmans omdat hij stemming zou maken tegen moslims.
Professor sociologie en migratie Ruud Koopmans (55) ligt onder vuur aan de Humboldtuniversiteit in Berlijn. De wetenschapper, die sinds 2007 ook leiding geeft aan de onderzoeksafdeling Migratie, Integratie en Transnationalisatie van het sociaalwetenschappelijk instituut WZB in Berlijn, is het mikpunt geworden van de studentenvertegenwoordiging. Die zette in een mail aan alle medewerkers van de vakgroep een frontale aanval in op Koopmans werk en optredens in de pers. Hij zou op basis van niet-representatieve gegevens ‘hoogst twijfelachtige resultaten’ publiceren en die gebruiken om stemming te maken tegen moslims. De studenten noemen het werk van hun professor ‘gevaarlijk naïef’ en stellen dat het blijk geeft van een ‘onbeschrijfelijke arrogantie en blindheid voor de maatschappelijke werkelijkheid’.
De kritiek spitst zich toe op twee publicaties uit 2015 over religieus fundamentalisme en discriminatie op de arbeidsmarkt. In het eerste onderzoek concludeert Koopmans op basis van 9000 respondenten dat liefst 44 % van de West-Europese moslims als fundamentalistisch moet worden aangemerkt. Bovendien vindt hij een sterk verband tussen religieus – niet alleen islamitisch – fundamentalisme en vijandbeelden, in het geval van moslims homofobie, antisemitisme en antiwesterse opvattingen. De tweede studie relativeert het discriminatoire karakter van de arbeidsmarkt ten opzichte van immigranten. Assimilatie – ofwel taalkennis, begrip van gebruiken en contacten in de autochtone gemeenschap – zou de belangrijkste drempels voor succes wegnemen.
Meer nog dan zijn conclusies zijn het de mediaoptredens van de professor die zijn studenten ertoe hebben gebracht voor de aanval te kiezen, zo blijkt. Want daarin gaat de nuance nogal eens verloren, vindt de studentenvertegenwoordiging. ‘Bovendien gaan rechtspopulisten op die manier met de conclusies aan de haal, en dat drukt groepen die sowieso kwetsbaar zijn nog verder in de verdrukking’, zegt studentenvertegenwoordiger Sascha- Christopher Geschke.
Maar de universiteit is geen ivoren toren, zegt Koopmans daarop. ‘En om bevindingen te vertalen naar media en beleid is het noodzakelijk om over de grenzen van je onderzoek heen te kijken.’ Volgens de socioloog geeft de affaire blijk van een verstikkende politieke correctheid, waarin discussie vrijwel onmogelijk is geworden.
Volgens Koopmans zijn de kwetsbaarheid van minderheden en de toenemende vreemdelingenhaat geen redenen om uiterst behoedzaam met conclusies om te springen. Juist die krampachtige voorzichtigheid voedt de opkomst van het rechtspopulisme, denkt hij. ‘Types als Wilders en Le Pen hebben hun succes te danken aan het idee dat er een elitair kartel bestaat dat het niet over problemen wil hebben.’ Landen als Nederland, Frankrijk en Groot-Brittannië laten volgens Koopmans juist zien hoe de discussie over immigratie en islam ontspoort als je te lang weigert haar te voeren. Dan worden rechtspopulisten met hun ‘mateloze neiging tot overdrijving’ dominant in het debat, omdat gevestigde partijen hun geloofwaardigheid hebben verspeeld.
Volgens de migratiewetenschapper moeten politici en academici zorgen over immigratie en islam serieus nemen, en helpt het niet om na iedere aanslag door moslimterroristen te benadrukken dat het geweld niets met religie te maken heeft. Dat het slechts verwarde eenlingen zijn, of dat de oorzaak ligt in sociaaleconomische achterstelling of discriminatie. Want die verklaringen zijn helemaal niet toereikend, stelt Koopmans, en staan bovendien een noodzakelijke hervorming van de islam in de weg.
Koopmans zal dit najaar in discussie gaan met de studenten aan de Humboldt. Hij is niet van plan om zijn toon te matigen en zal ze vertellen dat juist een blinde focus op uitsluiting en discriminatie onderdeel van het probleem is. Koopmans: ‘Daardoor komen moslims, als je het cru wilt stellen, namelijk vast te zitten in een vorm van zelfbeklag. En dan gebeurt er niets.’
Saskia Jonker en Joris Kooiman
‘Een blinde focus op uitsluiting en discriminatie zet moslims aan tot zelfbeklag.’
