Norbert Hofer, de kandidaat van de extreemrechtse FPÖ, maakt een behoorlijke kans om komende zondag president van Oostenrijk te worden.
Hofer is een 45-jarige luchtvaartingenieur die vindt dat ‘de mosliminvasie moet stoppen’ en dat er ‘geen plaats is voor de islam in Oostenrijk’. In het openbaar loopt hij geregeld met een pistool rond, en hij begrijpt dat andere Oostenrijkers hetzelfde doen. ‘In onzekere tijden is het normaal dat mensen zich willen verdedigen’, luidt het.
Hofer verbaasde vriend en vijand door in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen afgetekend als eerste te eindigen, met 35 procent van de stemmen. In de tweede ronde is zijn tegenkandidaat de 72-jarige economieprofessor en ecologist Alexander Van der Bellen. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog zal de Oostenrijkse president geen sociaal- of christendemocraat zijn.
De keurig geklede, altijd beheerste Hofer probeert te breken met het traditionele discours van de FPÖ. Na het vertrek van boegbeeld Jörg Haider, in 2005, verviel de FPÖ in een heel scherp antimigrantendiscours, maar dat kon de kiezer te weinig smaken. Hofer was een van de architecten van een nieuw partijprofiel dat de partij minder omstreden moest maken. Niet dat Hofer daar altijd in slaagde. Zo liet hij in het partijprogramma opnemen dat Oostenrijk tot de Duitse ‘volks- en cultuurgemeenschap’ behoort. Critici trokken onmiddellijk een parallel met de nazi’s, die in 1938 Oostenrijk annexeerden en integreerden in een soort Groot-Duitsland.
Hofer legde vormelijk nieuwe klemtonen. Hij koos voor een zachtere retoriek, en inhoudelijk concentreerde hij zich op sociale problemen en voerde hij campagne tegen TTIP, het vrijhandelsverdrag dat de EU en de Verenigde Staten willen sluiten.
De FPÖ-kandidaat spint het meeste garen bij de vluchtelingencrisis, die de Oostenrijkse politiek domineert. Oostenrijk volgde aanvankelijk het Duitse voorbeeld. De sociaaldemocratische kanselier Werner Faymann (SPÖ) zei in navolging van Angela Merkel dat Oostenrijk vluchtelingen welkom zou heten. Het land ontving 90.000 Syriërs, verhoudingsgewijs het grootste aantal van alle EU-landen.
Toen de publieke opinie zich van dat beleid afkeerde, steeg de FPÖ als een komeet in de peilingen. Vervolgens besloot de regering de oppositie een handje te helpen. De meer centrumrechtse ÖVP drong aan op een harder migratiebeleid, de linkse coalitiepartner SPÖ weigerde. Tot Faymann alsnog besloot om de Oostenrijkse grenzen de facto liet sluiten. De centrumlinkse SPÖ raakte vervolgens intern verdeeld over het nieuwe migratiebeleid, waarna Faymann ontslag moest nemen. Volgens analisten heeft de koerswijziging van de regering de ideeën van Hofer gelegitimeerd en meer aanvaardbaar gemaakt. Resultaat: de twee regeringspartijen werden afgestraft in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen.
Volgens peilingen zal die uitdraaien op een spannende tweestrijd tussen Hofer en Van der Bellen. Zo beloven deze presidentsverkiezingen de belangrijkste uit de Oostenrijkse geschiedenis te worden. Meestal wordt het presidentschap er beschouwd als een louter ceremoniële functie, maar Hofer heeft al aangekondigd dat hij veel actiever zal optreden en de regering zal ontslaan als die geen strenger migratiebeleid wil voeren.
Jelle Dehaen
‘In Oostenrijk heeft de islam geen plaats.’
