Vrouwen met borstkanker nodeloos bang gemaakt voor gebruik van hun arm

© iStock

Na de verwijdering van een borsttumor krijgen vrouwen vaak te horen dat ze moeten oppassen – ‘geen zware gewichten meer tillen’ – met de arm aan de geopereerde zijde. Ze worden nodeloos bang gemaakt, want het risico op een ‘dikke arm’ wordt er echt niet groter door.

Een dikke arm is een gevreesd verschijnsel na een borstkankeroperatie. Die dikke arm ontstaat door de opstapeling van vocht dat normaal via het lymfesysteem afgevoerd wordt. Dat systeem wordt bij de verwijdering van een borsttumor vaak doelbewust onderbroken om het risico op uitzaaiing te beperken.

Als kankercellen zich van de oorspronkelijke tumor losmaken en door het lichaam gaan zwerven, doen ze dat via de bloedsomloop, maar ook via het vocht dat overal in ons lichaam tussen de cellen in zit. Het zorgt voor de aanvoer van voedingsstoffen en de afvoer van afval. Het stroomt langzaam en wordt via steeds grotere lymfekanalen naar een halsader gevoerd, waar het in de bloeds-omloop terechtkomt en ook naar de nieren en lever stroomt voor zuivering.

Vrouwen met borstkanker nodeloos bang gemaakt voor gebruik van hun arm

Bij borstkanker controleren artsen steeds de lymfeknopen die het dichtst bij de tumor zitten op de aanwezigheid van kankercellen . Ze noemen ze schildwachtknopen, omdat ze de eerste nestelplaatsen zijn voor de uitzwermende kankercellen. Door ze weg te halen, beperken ze het risico op uitzaaiingen. Tegelijk ontregelt dat de afvoer van het intercellulaire vocht, dat zich na verloop van tijd kan opstapelen en tot lymfoedeem kan leiden.

De zwelling kan erg verschillend zijn. Soms beperkt ze zich tot de hand, maar ze kan zich ook naar het bovenlichaam uitbreiden. Heel wat vrouwen vinden de zwelling storend, omdat ze zo zichtbaar is. Andere klachten zijn een hardere en drogere huid, gevoelsstoornissen, een verminderde beweeglijkheid en pijn.

Niet iedereen krijgt een dikke arm

Lymfevaten kunnen beschadigd raken door bestraling, maar het risico op lymfoedeem hangt vooral samen met het aantal lymfeknopen dat weggenomen wordt. Bij een uitgebreide (oksel)ruiming is dat ongeveer 1 op de 5, maar slechts bij 1 op de 20 is er sprake van ernstig oedeem. Worden er geen lymfeknopen weggenomen, dan verkleint het risico tot 1 op de 16. Het risico is het grootst bij een combinatie van bestraling en verwijdering van lymfeknopen. Wie getroffen zal worden en hoe ernstig de klachten zullen zijn, is erg moeilijk te voorspellen. We weten alleen dat overgewicht wat extra risico veroorzaakt.

Het is een goed idee om je al voor de behandeling grondig te informeren over lymfoedeem, zodat je het snel herkent en onmiddellijk kunt ingrijpen om erger te voorkomen, zoals een aftakeling van de huid en het ontstaan van wondjes of een onomkeerbare beschadiging van de lymfevaten. De behandeling bestaat doorgaans uit een combinatie van drukkledij, zwachtelen, oefeningen en lymfedrainage (manueel of pneumatisch met een drukmouw of een drukgolfapparaat).

Goedbedoeld maar fout

In brochures en op websites voor vrouwen die geopereerd zijn voor borstkanker lees je nog steeds zaken als: ‘Vermijd overbelasting van uw arm.’ ‘Til niet meer dan 5 kilogram.’ ‘Vermijd zware handtassen of tassen met schouderriemen.’ ‘Vermijd krachtige, herhalende bewegingen tegen een weerstand (zoals schrobben, duwen, trekken).’ ‘Je mag 30 minuten strijken. Neem dan een pauze.’ ‘Sport niet overdadig.’

De waarschuwingen tegen zware inspanningen zijn goedbedoeld, maar fout.

Kortom, vrouwen worden na een borstkankeroperatie bang gemaakt voor het gebruik van hun arm, en dat is fout. Het grote gevaar is dat ze de arm net te weinig gaan gebruiken, waardoor de spieren in de arm en de schouder langzaam wegsmelten. Het gevolg is dat ze de arm nog nauwelijks kunnen gebruiken, omdat de spieren te zwak geworden zijn. In het ergste geval verliezen ze als het ware één van hun armen, alsof ze gehandicapt zijn, alsof ze slechts met één arm geboren werden. Je hebt niet veel fantasie nodig om je te realiseren welke impact dat op een leven kan hebben.

Het erge is dat het helemaal niet hoeft. De waarschuwingen tegen zware inspanningen zijn goedbedoeld, maar fout. Lange tijd ging men ervan uit dat de druk van de spieren mee de oorzaak was van een dikke arm, maar talrijke onderzoeken tonen aan dat dat niet het geval is. Zelfs krachttraining met gewichten mag gerust en kan zonder nadelige effecten. De bewijzen ervoor stapelen zich systematisch op. Vrouwen die een (kracht)trainingsprogramma volgen, lopen niet meer of minder risico op het ontwikkelen van een dikke arm.

Ervaren therapeut

Na een operatie voor borstkanker doen vrouwen er dus goed aan hun beide armen te gebruiken, maar wel op een verstandige wijze en volgens de gezonde principes die voor alle vormen van inspanning gelden. Ons lichaam kan veel aan, op voorwaarde dat het eraan aangepast is. Lees: door voldoende te bewegen en de spieren te trainen zodat ze kunnen doen waarvoor ze dienen.

Ga wel niet op eigen houtje te werk, maar laat je begeleiden. Neem even de tijd om op zoek te gaan naar een ervaren therapeut. Wees niet tevreden met de eerste de beste en wat oefeningen in een groepje. Een goede therapeut stippelt een individueel plan voor je uit, met duidelijke doelen en tussenstappen om ze te bereiken. Daartoe behoren onder meer het mobiliseren en soepel maken van je arm en schouder, rekoefeningen om het lymfevocht in beweging te houden en oefeningen die je spieren sterker maken. Dat laatste kan bijvoorbeeld door met gewichten te werken.

Laat je vooral niet ontmoedigen of wijsmaken dat je iets niet meer kunt of mag doen. Je hebt het recht je dromen te realiseren, maar let ook op dat je jezelf niet overschat.

Start altijd rustig en voorzichtig, zeker als je voor de ingreep weinig of niet fysiek actief was. Laat de arm je gids zijn. Voelt hij zwaar, moe of wat vervelend aan, stop dan en laat hem rusten. Elk ander signaal in je hand, schouder en bovenlichaam, zoals zwellingen, veranderingen van de huid, de stevigheid van je weefsels…, kan eveneens een reden zijn om het wat rustiger aan te doen of te stoppen. Bespreek zulke signalen met de therapeut en overleg wat je in zulke omstandigheden het best doet.

Aangenaam gevoel

Laat je vooral niet ontmoedigen of wijsmaken dat je iets niet meer kunt of mag doen. Je hebt het recht je dromen te realiseren, maar let ook op dat je jezelf niet overschat. Droom je er bijvoorbeeld van ooit nog een lange voettocht te maken? Begin dan met kleine wandelingen in de buurt. Wandel zo lang je je goed voelt, maar kijk erop toe dat je weer thuis bent voor de vermoeidheid toeslaat. Maak de wandelingen vervolgens stelselmatig langer en zwaarder.

Draag eventueel een rugzakje met wat extra gewicht mee, al is het alleen maar om jezelf te testen. Forceer niet: wat telt, is de langdurige en blijvende verbetering. Bewegen hoort je een aangenaam gevoel te geven van groeiend vertrouwen in eigen kracht, het gevoel dat je het leven en alles wat op je afkomt beter aankunt. Voel je dat, dan zit je gebeiteld.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content