Verbetert lichttherapie de stemming in donkere dagen?

De dagen kleuren somber en grijs. Werkt lichttherapie tegen een bedrukte stemming?

In Umeâ, een stad in het noorden van Zweden, werden de bushaltes uitgerust met sterke lampen om winterdepressie te voorkomen. In de winter heeft deze regio slechts 4 tot 5 uur daglicht. Ook bij ons kleuren de dagen somber en grijs. Werkt lichttherapie tegen een bedrukte stemming?

De Amerikanen spreken van een Seasonal Affective Disorder, afgekort ‘SAD’, een term die de lading beter dekt. Volgens de jongste theorieën is SAD te wijten aan een verstoring van de biologische klok in onze hypothalamus en van het slaaphormoon melatonine. De afscheiding van melatonine wordt geremd door licht en gestimuleerd door de duisternis, zodat we makkelijker in slaap kunnen vallen. Daarom hebben mensen die in ploegendiensten werken of regelmatig naar een andere tijdzone reizen vaak last van slaapproblemen.

Vandaar de gedachte dat lichttherapieën een gunstige invloed kunnen hebben op de vervelende gevolgen van dit soort onderbrekingen van ons natuurlijke ritme. SAD zou ook op die manier behandeld kunnen worden. De remmende werking van licht (2 uur lang 2500 lux of een half uur 10000 lux) op de afscheiding van melatonine is al wetenschappelijk aangetoond. Ook bestaan er aanwijzingen dat mensen met een jetlag of met onregelmatige werktijden er baat bij kunnen hebben. Het nut van lichttherapieën voor de behandeling van stemmingsstoornissen blijft daarentegen sterk omstreden.

Rimpeling wordt depressie

Volgens professor Georges Hougardy van het CHU in Luik heeft de somberte alvast niks met depressie te maken en is de term winterdepressie zeker een brug te ver. De minste rimpeling in ons humeur wordt meteen opgeblazen tot een ‘depressie’ waarvoor sommigen onmiddellijk naar de apotheek hollen, zo meent hij.

Onschuldige stemmingswisselingen worden vaak voor het gemak toegeschreven aan het sombere weer waar we zo graag over klagen. Door te denken dat onze somberheid te maken heeft met het vallen van de bladeren of met een gebrek aan daglicht helpen we onszelf alleen maar van de regen in de drop. Het is druilerig buiten, dus zit ik niet lekker in m’n vel, redeneren we dan.

Psychiater dr. Denis Jacques van UZ Mont-Godinne (UCL) bekijkt de zaak van de andere kant. Volgens hem zijn er inderdaad mensen die zeggen dat hun stemming omslaat bij het lengen of korten van de dagen en het wisselen van de seizoenen, met traditioneel een neiging om langer te slapen en meer zoetigheden te eten in de donkere tijd van het jaar. Statistisch doet dit fenomeen zich vooral in Scandinavië voor en kom je het in de warmere landen minder tegen. Afgezien van iemands lichtgevoeligheid, die individueel dus wel kan verschillen, moeten we ons echter de vraag durven stellen of we goed voor onszelf zorgen. We staan er nooit eens bij stil of het jachtige tempo van de huidige maatschappij wel zo gezond voor ons is. Als je een maand lang onvoldoende slaapt, slecht eet en niet naar je lichaam luistert, krijg je automatisch last van depressiviteitsverschijnselen.

Wetenschappelijk onderzoek

De recentst gepubliceerde systematische review over lichttherapie is een rapport uit 2007 van het SBU, de Swedish Council on Technology Assessment in Health Care (http://www.sbu.se). Het is een update van een rapport dat hetzelfde instituut in 2004 over depressie maakte. Dit rapport omvat een hoofdstuk over SAD die naar verluidt 1 to 10% van de bevolking zou treffen. Omdat de aandoening geassocieerd wordt met de korte donkere dagen van het jaar, ontstond ooit het idee dat een blootstelling aan licht er een gunstig effect zou kunnen op hebben. Talrijke studies hebben dit onderzocht waarbij gebruik gemaakt werd van diverse soorten licht, met verschillende intensiteit en blootstellingsduur, toegediend op verschillende momenten van de dag.

Het SBU doorworstelde deze literatuur en zocht uit of lichttherapie beter was dan placebo. Het Zweedse instituut vond 6 studies van voldoende kwaliteit om die vraag te beantwoorden. Het antwoord bleek niet helemaal eenduidig. Wanneer de graad van depressie geëvalueerd werd voor de lichtbehandeling, en opnieuw na verloop van 3 weken, dan bleek ze een relatief beperkt effect te hebben.

Nadien verdween dit gunstig effect echter. Wanneer de lichtbehandeling slechts als een succes beschouwd werd indien ze de depressie-score minstens halveerde, dan was er geen effect merkbaar. Het rapport besluit dat lichttherapie op zijn best een klein, en dan nog slechts tijdelijk, effect heeft op Seasonal Affective Disorder.

Marleen Finoulst (Bodytalk) en Hans Van Brabandt (www.cebam.be)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content