Heimwee op vakantie? Overwin het met deze 10 tips

Vakantie, de mooiste tijd van het jaar? Niet voor zij die last hebben van heimwee. Wat is heimwee precies en wat kan je er tegen doen?

Over heimwee is nog veel onbekend. Aangezien het niet erkend is als mentale stoornis, is er bitter weinig onderzoek naar gedaan wordt. Het is een natuurlijke reactie op het verlaten van een vertrouwde omgeving, waarbij het er zelfs niet toe doet hoe ver je van huis vandaan bent. Het is de verandering die je parten speelt.

Kleine rouw

Margaret Stroebe, hoogleraar klinische psychologie aan de Universiteit Utrecht, is gespecialiseerd in rouw en ziet heimwee als een kleinere vorm daarvan. ‘Mini-grief’, of kleine rouw, noemt ze het. Ze doet al 15 jaar onderzoek naar heimwee. ‘Bij rouw mis je iemand en de rol die diegene in je leven speelde. Bij heimwee gaat het niet alleen om mensen, maar ook om voedsel, muziek, de routines van thuis…’ Dat zegt ze in een interview met NRC Handelsblad.

Het verlangen naar een plaats wordt ook wel kattenheimwee genoemd, het verlangen naar mensen hondenheimwee. Bij langer vertrek van thuis zou het heftige verlangen naar de vertrouwde oude omgeving na tien tot vijftien maanden moeten verdwijnen. ‘Toen ik eind jaren 90 lesgaf op het University College Utrecht hadden we een studente die op nog geen 15 kilometer afstand was opgegroeid. Er waren ook meisjes uit Rusland, maar toch was zij degene met heimwee. We lieten haar pendelen zodat ze geleidelijk kon wennen. Dat was niet volgens de College-regels, maar wel verstandig. Tegen het tweede jaar ging het goed met haar’, aldus Stroebe. Op vakantie verdwijnt het heimwee-gevoel meestal al na een paar dagen.

Verliefdheid

Ad Vingerhoets, hoogleraar emoties en welzijn en heimwee-onderzoeker aan de Universiteit van Tilburg, deelt heimwee onder in aanpassingsproblemen in een nieuwe omgeving enerzijds en de moeilijkheid van thuis los te laten anderzijds.

Het eerste is volgens hem gemakkelijk te overkomen door nieuwe vrienden te maken of deel te nemen aan nieuwe activiteiten. In het tweede geval, waarbij je het oude vertrouwde niet kunt loslaten, is het veel moeilijker om heimwee te bestrijden. ‘Heimwee is net zo onbedwingbaar en obsessief als verliefdheid. Het is net zo moeilijk uit te leggen waarom je juist die ene persoon zo aantrekkelijk vindt als waarom je zo graag naar huis wilt. En zoals je bij verliefdheid je geliefde door een roze bril ziet, zo idealiseer je bij heimwee datgene wat je achterliet. Het is niet te beredeneren’, meent Vingerhoets.

Dodelijke ziekte

Heimwee werd voor het eerst vastgesteld bij militairen. Sommige troepen kwamen helemaal tot stilstand door heimwee, en het vormde de belangrijkste reden om te deserteren. Heimwee werd in het begin van de negentiende eeuw zelfs als dodelijke ziekte gezien. Het zou de weefsels van het lichaam zo beschadigen, dat de soldaten overleden. Pas veel later kwam het besef dat heimwee enkel de dood kon betekenen als je de hand aan jezelf sloeg.

De stoornis is dus niet leeftijdsgebonden. Iedereen kan er last van hebben, al zijn neurotische, angstige en rigide mensen met een lage status en weinig zelfvertrouwen er meer toe geneigd volgens Stroebe. Toch is er maar een minderheid voor wie heimwee echt een serieus probleem vormt. De groep mensen bij wie dat wel zo is, durft helemaal niet uit logeren of op vakantie. ‘Als ik zou moeten gokken, zou ik zeggen: niet meer dan 5 à 10 procent van de mensen’, stelt Stroebe.

Die mensen zijn bang, ongelukkig, bezorgd, kunnen niet eten of slapen en hebben het moeilijk om zich te concentreren als ze toch van huis gaan. Ze kunnen last hebben van hoofdpijn, misselijkheid, overgeven, maag- en darmklachten, hyperventilatie en nog allerlei kwalen. Bepaalde studies leggen zelfs een verband tussen heimwee en hartproblemen, diabetes en internetverslaving en ook bedplassen komt soms voor bij een erg gemis van thuis.

Naar huis

Vroeger was terug naar huis keren de enige oplossing voor heimwee. Ondertussen is het idee dat er niks tegen heimwee te doen is veranderd. ‘De antiheimweeprogramma’s hebben veel invloed gehad. Die zijn er onder meer op gericht om mensen actief te laten zijn zodat ze zich beter voelen, om mensen meer gevoel van controle te geven, om het piekeren van ‘was ik maar thuis’ onder controle te krijgen’, zegt Stroebe.

Dat het noodzakelijk is om heimwee serieus te nemen en aan te pakken, blijkt uit verschillende verhalen uit het verleden. Rond 1900 waren veel meisjes in dienst bij een ander gezin. Die meisjes werden soms zo verscheurd door heimwee, dat ze geen andere uitweg zagen dan het kind waar ze op moesten passen te vermoorden. Dan zou er voor hen geen reden zijn om in het gezin te moeten blijven en konden de jonge meisjes terugkeren naar hun eigen familie. Douwe Draaisme beschrijft zo’n waargebeurd verhaal in zijn boek ‘De Heimweefabriek’. (MD)