De trend van 2015: hoe werkelijk alles ‘het nieuwe roken’ werd

Hoed u voor familieleden en collega’s die u straks met de jaarwisseling een ‘goede gezondheid’ toewensen. Want ook in dit deel van ons leven lijkt radicalisme te zijn binnen geslopen.

‘Suiker is even verslavend als tabak‘. ‘Zitten is het nieuwe roken‘. ‘Verwerkt vlees is gelijk aan sigaretten‘, … De allesoverheersende angstcultuur kreeg dit jaar ook de gezondheidssector langzaam in haar greep. Met elke nieuwe week leek er wel een nieuwe dieetregel te zijn geboren. Wordt het geen tijd om de hashtag #wijoverdrijveneenbeetje in te voeren?

Het jaaroverzicht van de gezondheidsjournalistiek doet ons huiveren. Dat sigaretten, suiker en industrieel vervaardigd voedsel met onuitspreekbare ingrediënten te vermijden producten zijn, daar zijn we het ondertussen wel over eens. Maar dat we ineens ook ons saignant gebakken biefstukje maar beter laten staan wegens ‘waarschijnlijk’ kankerverwekkend en dat we volledige voedingsgroepen zoals koolhydraten – lees: wit brood, pasta, rijst en aardappelen – uit ons dieet zouden moeten schrappen, viel al veel minder in goede aarde.

Dit jaar werd ook ons zittend leven in verschillende media de verdoemenis in geschreven. Langdurig zitten zou het risico op diabetes en hart- en vaatziekten verhogen. Sommige experts spraken zelfs van ‘het nieuwe roken’. Wie het nog in zijn hoofd haalde om neer te gaan zitten, viel vervolgens hoogstwaarschijnlijk weer van zijn stoel toen hij las dat die ene aardbei in onze yoghurt ook nog eens fake bleek te zijn.

Plastic, het échte gif

Verontrustender waren de berichten over het deel van ons leven waar we minder controle over hebben. Uit een reportage van het vrt-magazine Koppen bleek dat de hoeveelheid fijnstof in Vlaanderen alarmerend hoog is. Niet alleen in de stad, maar ook op het platteland. Maar wie ter compensatie wil gaan uitwaaien aan zee, denkt beter twee keer na. Die frisse zeebries blijkt volgens recent wetenschappelijk onderzoek niet zo fris te zijn.

Ook blijken er in verzorgingsproducten, kleren, plastic verpakkingen en het speelgoed van onze kinderen hormoonverstorende stoffen te zitten. Zelfs het kassabonnetje is niet meer veilig, zo blijkt, want de Bisfenol A in de coating heeft een schadelijk effect op de voortplanting. En dan hebben we het nog niet over kanker, de gevolgen voor onze immuniteit, ADHD en autisme. Fertiliteitsspecialiste Petra De Sutter sprak in Knack zelfs van ‘een groter schandaal dan dat van Volkswagen’. Zij pleit voor een verbod voor dergelijke stoffen en daar schuilt uiteraard een verpletterende verantwoordelijkheid van onze overheden.

Geen wonder dat bepaalde mensen die menen dat ze overal kanker van kunnen krijgen, grip op hun gezondheid proberen te krijgen door zich als een gek op hun voeding te storten. Wat de voorbije jaren met onder meer de ‘De Voedselzandloper’ van Kris Verburgh begon als een aanzet tot een gezonder leven, is in 2015 compleet doorgeslagen in de andere richting: de drang naar het perfecte leven gaat plots gepaard met een voedselextremisme dat veel gemeen heeft met een soort godsdienstfundamentalisme. Suiker, gluten, melk, rood vlees, … u eet het allemaal beter niet te veel of u krijgt de zonden van de wereld over u heen.

De obsessie met gezondheid doet zelfs de meest nuchtere man of vrouw twee keer nadenken over zijn levensstijl. Je kan er niet omheen. De winkelrekken zijn plots gevuld met gluten- en lactosevrije producten, spelt, quinoa, superfoods en alternatieven voor melk en wie nog een wit brood in zijn karretje durft te leggen voelt ongetwijfeld de priemende ogen van geschokte medeshoppers.

Meer nog dan een gezondheidsobsessie is voeding een manier geworden om onze identiteit te vormen. In 2015 gold de stelling ‘Je bent wat je eet’ meer dan ooit. Voeding onderscheidt ons van anderen en geeft zin aan ons leven. Wie een koffie verkeerd bestelt in een hippe koffiebar wil een andere boodschap uitdragen dan wie een pannenkoek met suiker gaat eten in de plaatselijke tearoom.

Instagram, het nieuwe gif

Het is dan ook niet zonder reden dat dit jaar een nieuwe aandoening enige bekendheid kreeg: orthorexia nervosa, een ziekelijke fixatie op gezond eten. De term werd bijna 20 jaar geleden geïntroduceerd door de Amerikaanse arts en zelf patiënt Stephen Bratman, maar mede door sociale media als Facebook en Instagram is het pas dit jaar dat de ziekte een opvallende stijging kende. Orthorexia nervosa-lijders verspreiden de ‘blijde boodschap’ onder invloed van celebrities als Madonna en Gwennyth Paltrow via foto’s van hun strakke buikjes waarop een onappetijtelijk groen sapje prijkt.

Misschien is dat wel het échte gif. Niet de suiker, maar wel de voortdurende ‘propaganda van de puurheid’ die ons via gezonheidsblogs bereikt en waarbij de nieuwe chocolademousse plots een in de blender geshakete avocado met cacaopoeder geworden is.

Hoe entertainend en radicaal de nieuwe voedings- en levensstijltips van dieetgoeroe’s en valse profeten ook zijn, zo saai en gematigd klinkt het wetenschappelijk onderbouwd advies van traditionele voedingsdeskundigen: wie geen gezondheidsproblemen heeft, eet het best allerlei (natuurlijke) voedingswaren die onze grootmoeders kenden en waarvan ze de naam konden uitspreken. En nee, van die paar pralines of glaasjes cava zal u heus niet sterven. Alles draait om de juiste balans. Voeding is niet onze vijand. Het houdt ons evenzeer in leven, weet u nog?

En krijgt u bij de nieuwjaarsdrink in plaats van borrelnoten ineens gojibessen en rauwe cacaobonen bij uw glas ecologische brandewijn aangeboden? Hoed u dan voor het nieuwe geloof. Misschien is het dan wel een goed moment om uw medegasten het volgende goede voornemen voor 2016 voor te schotelen: leef ‘ongezond’, maar met mate!

De redactie wenst u voor 2015 alvast een goede gezondheid toe.