Herman Matthijs (UGent, VUB)

De Senaat: hervormd, maar toch nog een probleem

Waar gaat het heen met de Senatus Belgica, vraagt professor Herman Matthijs zich af. ‘De hervorming zal zeker zorgen voor vele interne twisten binnen de partijen die op verlies staan’

In de aanloop van de verkiezingen van juni 2010 hebben diverse Vlaamse politieke partijen gepleit voor de afschaffing van de Senaat. Een van de argumenten is steeds het gegeven dat deze parlementaire assemblée geen echte taak heeft. Maar de Franstalige politieke partijen zien een mogelijke afschaffing van deze instelling niet zitten. Trouwens, als de Senaat zou moeten verdwijnen dan moet die instelling zichzelf met een twee derde meerderheid opheffen. Er is geen garantie dat die vereiste ooit wordt behaald.

Evolutie Bij de parlementsverkiezingen in 1991 koos men voor de laatste keer in de oude samenstelling van de Senaat. Dit hield in dat er 106 Senatoren rechtstreeks werden verkozen met daarnaast nog 52 Senatoren verkozen door de provincieraden. Deze twee groepen duidden dan nog eens 26 gecoöpteerden aan. Zodoende kwam men op 184 Senatoren met daarenboven de prinselijke fractie van de meerderjarige wettelijke kinderen van het staatshoofd.

Vanaf de verkiezingen van 1995 kent de Senaat 40 rechtstreeks verkozen leden in twee kiesgebieden. Dit systeem heeft het voordeel dat de gekende namen hier honderden duizenden stemmen kunnen halen. Daarnaast is er een confederaal karakter ontstaan door de creatie van 21 Senatoren die worden aangeduid door de drie Parlementen van de Gemeenschappen. Het idee van de gecoöpteerden is blijven bestaan en dit net zoals de Koninklijke fractie alsook de Sentoren van rechtswege.

Het grootste probleem voor de hedendaagse Senaat zijn de bevoegdheden. Bij de institutionele hervorming van 1995 heeft men de politieke parlementaire macht met betrekking tot de goedkeuring van de begroting, alsook de rekening, in monopolie gegeven aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Inderdaad: het elementaire in een democratie is de financiële bevoegdheid van een Parlement. Want zonder die budgettaire bevoegdheden is een Parlement machteloos in zijn werkzaamheden.

De huidige bevoegdheden van de Senaat zijn te beperkt om zich als parlementaire instelling te uiten. Bovendien is de federale regering alleen gehouden om een meerderheid te bezitten in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.

De rol van de Senaat als bezinningskamer, het zogenaamde evocatierecht, is bepaald geen succes te noemen.

Nieuwe kieswijze

Elk federaal of confederaal land kent een tweekamerstelsel op nationaal vlak. Voorbeelden daarvan zijn de Verenigde Staten, Australië, Brazilië, Oostenrijk, de Zwitserse confederatie, Rusland, India, de Duitse Bondsrepubliek enzovoort.

In nogal wat van deze landen is de Senaat, of de vergelijkbare instelling daarvan, samengesteld door de deelstaten.

De traditionele tripartite heeft recent de samenstelling en de bevoegdheden van de Senaat gewijzigd. Het is ongetwijfeld historisch dat de rechtstreekse en de prinselijke senatoren verdwijnen vanaf de volgende federale verkiezingen. Voortaan is er een verkiezing minder voor de onderdanen van dit land. Want de Senaat wordt in de toekomst bemand door leden uit de Parlementen van de deelstaten en tien gecoöpteerden.

Opmerkelijk is wel dat de verdeling van de gecoöpteerden over de politieke partijen heen gebeurd, op basis van het aantal behaalde stemmen in de Kamerverkiezing. Dat het beruchte dossier BHV nog niet volledig gesplitst is, bewijst de regel dat de stemmen in Halle-Vilvoorde voor de Kamer meetellen bij de verdeling van de gecoöpteerden tussen de Franstalige politieke partijen.

Dat de deelstaten een belangrijke rol gaan spelen in de Senaat, is logisch voor een federaal land. Maar de vraag stelt zich dan hoe het zit met de bevoegdheden van deze parlementaire assemblée. Het was al pover gesteld met de desbetreffende bevoegdheden en het wordt nog minder. Als het de stelling is dat de deelstaten betrokken moeten worden bij een staatshervorming dan is dit een normale theorie voor elk federaal land. Maar dan kan men ook de regel invoeren dat een dergelijke hervorming de rechtstreekse goedkeuring nodig heeft van het Vlaams Parlement en de andere assemblées der deelstaten.

Politieke gevolgen Desalniettemin heeft de hervorming van de Senaat belangrijke gevolgen voor de politieke partijen alsook voor de begroting. Voortaan zijn er buiten de Europese verkiezingen enkel nog provinciale kiesomschrijvingen voor de Parlementen. Dat is wel een breuk met het verleden. Bye bye dus met de populaire politici die honderden duizenden stemmen behalen. Door het afschaffen van de 40 rechtstreekse Senatoren zullen de partijen integendeel op zoek moeten gaan naar plaatsen bij andere verkiezingen. Dat er dus op federaal vlak 40 plaatsen van parlementsleden worden gesaneerd, zal zeker zorgen voor vele interne twisten binnen de partijen die op verlies staan.

Voortaan wenst men ook de verkiezingen samen te laten vallen. Dat gegeven druist volledig in tegen een federaal systeem. Regionale verkiezingen hebben een andere dynamiek dan federale etc. Maar de meeste politieke partijen in dit land kunnen niet werken met een federaal systeem van aparte verkiezingen. Echter: in de Bondsrepubliek valt de federale regering toch ook niet uiteen als er verkiezingen zijn in de deelstaten?

In de toekomst vallen de wedden van de 50 Senatoren ten laste van hun regionaal Parlement en dat zorgt sowieso voor een budgettaire besparing op federaal vlak. De zowat 70 miljoen euro dotatie aan de begroting van de Senaat kan serieus verminderd worden.

Een nog onbeantwoorde vraag is wat de politiek gaat doen met de meer dan 10 miljoen euro dotatie aan de Senaat voor de financiering der politieke partijen. Gaat die financiële stroom verdwijnen als bijdrage aan ’s lands sanering der openbare financiën?

Dan is er nog de goed gespijsde pensioenkas van de Senaat. Wat gaat daarmede gebeuren? Tenslotte is er nog het personeelsbestand van deze parlementaire vergadering. Dat weegt wel op de begroting en het is maar de vraag of de andere Parlementen zo happig gaan zijn om dit personeel over te nemen.

Conclusie

De hervorming van de Senaat is zeker historisch te noemen, doch diverse problemen gaan zich zeker nog stellen bij de uitvoering van deze politieke beslissing. Desalniettemin blijft zich de vraag stellen wat het nut is van het rechthouden van een parlementaire assemblée die amper over bevoegdheden beschikt? Of is de afschaffing van de Senaat een der onderwerpen van de zevende staatshervorming?

Herman Matthijs

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content