Ode aan de vrouwen van de Beat Generation

De Antwerpse schrijver-muzikant Michaël Brijs bracht le tout Anvers in het getouw voor een ode aan de vrouwen van de beat generation die deze avond te beleven valt.

De voorstelling ‘Beat The Hippo’s’ is volgens de initiatiefnemers vooral géén jazz-opera. Maar wat is het dan wel? Michiel Leen trok Michaël Brijs aan de mouw.

In eerste instantie wilde Brijs aan de slag met het cultverhaal ‘And the Hippos were boiled in their tanks,’ een gezamenlijk schrijfsel van beat-auteurs William S. Burroughs en Jack Kerouac uit 1945. Algauw begon Brijs af te wijken van dat oorspronkelijke idee. En nog geen klein beetje ook.

“‘Hippo’s’ is een jeudzonde van Burroughs en Kerouac, waarin ze in het reine proberen te komen met de moord op David Kammerer, een meeloper uit hun entourage die vermoord werd door een gezamenlijke vriend van beide schrijvers. Met het verhaal ‘And the Hippos were boiled in their tanks’ wilde ze die gebeurtenis van zich af schrijven. Voor ‘Beat The Hippos’ stelde ik me twee vrouwelijke schrijvers voor, die samen een verhaal schrijven over een moord. ”

Naarmate het project vorderde, verdwenen de concrete historische details naar de achtergrond, net als de verwijzingen naar het originele boekwerk. De ‘Hippo’s uit de titel duiken nog wel in de voorstelling op. “De nijlpaarden zijn zo’n sterk symbool, voor de kracht van de onderdrukker, voor beestachtige lust… “, volgens Brijs

Verdwenen vrouwen

In de legendevorming rond de beat generation kwamen vrouwen jarenlang amper voor – uit het plaatje weggepoetst, of afgeserveerd door beatcoryfeeën als Allen Ginsberg. Voor een verteller bieden die onderbelichte schrijftsers echter meer perspectieven dan de intussen overbekende verhalen over de harde kern rond Kerouac, Burroughs, Ginsberg en Cassady.

Brijs focuste voor op het oeuvre van twee dichteressen wier werk een duidelijk beatstempel draagt. Elise Cowen en Lenore Kendell. Cowen is een tragische figuur, die al op jonge leeftijd zelfmoord pleegde in 1962. Van haar poëzie is slechts een klein deel bewaard: Cowens ouders vonden het raadzaam het merendeel van haar poëzie te vernietigen, waarschijnlijk omwille van de biseksuele verlangens die uit de teksten spraken. De themasong van de voorstelling is gebaseerd op een tekst van Cowen. Lenore Kendal frappeert door haar apocalyptische beeldspraak. Ze vat het leven van New Yorkse drugsverslaafden en marginalen in straffe beelden. Kendal is, samen met Ginsberg en Burroughs, een van de laatste Amerikaanse auteurs geweest wier werk expliciet gecensureerd werd.”

Was er een merkelijk verschil tussen de poëzie van de mannelijke beat-auteurs en de vrouwen die Brijs hier voor het voetlicht haalt? “In de eerste plaats worden ze tot de beats gerekend, omdat ze duidelijk tot de entourage van de bekende beat-auteurs behoorden,” zegt Brijs. Maar daarmee is de kous niet af. “Figuren als Cowen en Kandel hielden er bovendien dezelfde rebelse, vrijgevochten levensstijl op na als hun mannelijke evenknieën. Uit hun werk spreekt vaak eenzelfde maatschappijkritiek. Maar bij de vrouwelijke beats komt daar ook een uitgesproken verzet tegen het patriarchaat bij. Beatschrijver Gregory Corso vatte dat samen in de boutade dat het voor mannen nog redelijk eenvoudig was om te rebelleren. Rebelse vrouwen werden in de jaren ’50 vaak rechtsreeks verwezen naar de psychiatrie.”

Met heel Antwerpen…

‘Beat the Hippos’ is het werk van verschillende culturele partners. Le tout Anvers lijkt wel zijn steentje aan de productie te hebben bijgedragen. De fundamenten werden gelegd in de Arenbergschouwburg, waar Brijs’ band Valerie Solanas lange tijd kind aan huis was. DeBuren en De Studio sprongen al snel op de kar. Repetities gingen door in de theaterzaal Monty. “Deze productie stond of viel met de goodwill van de betrokken huizen om mee te stappen in een creatief project met bescheiden middelen. Gelukkig zijn er heel wat huizen in het Antwerpse die dergelijke experimenten een warm hart toedragen.”

Cut-up

‘Not a jazz opera,’ prijkt op de flyer. Het originele idee voor de voorstelling heeft intussen verschillende cut-ups ondergaan, erkent Brijs. “Deze thematiek verdraagt geen brave, theatrale vertaling,” vindt Brijs. “We wilden geen verhaaltje vertellen over de beats, geen schoolvoorstelling maken. En dus zijn we onze eigen voorstelling dan maar met de grove borstel te lijf gegaan. Je moet ook geen kenner zijn om mee te zijn met onze voorstelling. Het was niet onze ambitie om een muzikaal hoorcollege over de beat generation te geven. We willen de sfeer van die tijd, van die generatie oproepen.”

Kan die beatstijl een 21^e eeuws publiek nog bekoren? De Beats zijn intussen toch erg nadrukkelijk tot de geschiedenis gaan behoren. Brijs vreest niet. “Het wordt een macabere trip, maar ook een feest. Wij gaan er alles aan doen om het publiek te overrompelen. De grote bijdrage van de beats aan het poëzielandschap is hun nadruk op het spoken word. En dat zie je tot op vandaag doorleven in hiphop, popmuziek… Het zal altijd iets van een subcultuur blijven. Maar beat is zeker niet passé.”

Vrijdag 7 februari 2014 om 20.00, De Studio, Maarschalk Gerardstraat 4 te 2000 Antwerpen.

Michiel Leen