Moordende nazi-vrouwen deden niet onder voor Hitlers mannen

© Coverafbeelding Het Spectrum

Nazi-vrouwen waren even wreed en beestachtig als de mannen, zo blijkt uit ‘Hitlers furiën’ van de Amerikaanse historica Wendy Lower.

Ook nazi-vrouwen waren medeplichtig aan de Holocaust: als getuigen, maar ook als daders. De Amerikaanse historica Wendy Lower schreef er met ‘Hitlers furiën’ een hallucinant en pijnlijk boek over.

Een half miljoen Duitse vrouwen trok tijdens de nazi-periode naar het militair veroverde Oosten. Naar landen en streken als Polen, Oekraïne, Wit-Rusland, Litouwen, Letland. Het ‘Wilde Oosten’ moest de plaats bij uitstek worden voor Lebensraum, het paradijs dat alle kansen bood. Maar het was ook vijandig terrein waar inferieure en bedreigende rassen woonden. Het terrein waar de ergste misdaden van het Derde Rijk werden begaan.

Genocide

Veel van de Duitse vrouwen die er heen trokken waren verpleegsters, onderwijzeressen, secretaressen. ‘Gewone’ Duitse, jonge vrouwen die carrière wilden maken, avontuur wilden beleven, meer geld verdienen. Sommigen volgden ook hun man naar het Oosten. Ze hadden allen hun deel aan de genocide, zo maakt Wendy Lower duidelijk. De verpleegsters die mentaal zieke ‘patiënten’ met een spuit doodden, secretaressen die lijsten maakten van Joden die moesten worden geëxecuteerd. Vaak hadden de secretaressen heel wat macht. Ze konden een leven sparen of rekken omdat een Joodse vrouw bijvoorbeeld haar persoonlijke kapster was. Of omdat een trui die ze moest breien nog niet af was.

Nekschot

Lower volgt van nabij dertien Duitse vrouwen. Onder hen Erna Petri, de vrouw van een SS-officier die haar man naar Polen was gevolgd en daar in een luxueus landhuis kon wonen. Ze was 23 en moeder van twee kinderen. Terug van het winkelen zag ze op het domein zes jonge uitgehongerde kinderen. Ze wist meteen dat het Joden waren, ontsnapt uit een transporttrein op weg naar een kamp. Ze liet de zes binnen, gaf ze te eten en vermoordde ze daarna met een nekschot in het bos. Petri was na de oorlog een van de weinige vrouwen die werd veroordeeld voor het doodschieten van Joden.

Schietschijf

Toen in Oekraïne een getto werd geliquideerd, verscheen secretaresse Johanna Altvater (22) er in rijbroek. Ze liep een gebouw binnen dat als hospitaal diende, bekeek een aantal kinderen en nam er een op. Daarna ging ze naar het balkon en gooide het kindje van drie hoog op straat. Er volgden nog een paar kinderen. Fräulein ‘Hanna’ had de ‘onsmakelijke gewoonte’, zoals een waarnemer het formuleerde, kinderen met snoep te lokken en als ze naar haar toekwamen en hun mond openden, ze in de mond te schieten met een klein zilveren pistool. Liesel Willhaus, de vrouw van een kampcommandant, gebruikte Joden vanuit haar villa als schietschijf. Dat gebeurde met gasten en haar eigen kind als toeschouwer.

Ostrausch

‘Hitlers furiën’ is geen opeenstapeling van gruwel. Wendy Lower toont ons hoe een toekomstig nazi-Duitsland eruit ging zien: steeds gewelddadiger. Ook jonge vrouwen met een karakteristieke vooroorlogse geschiedenis gingen naar het Oosten en raakten betrokken bij de misdaden van de Holocaust. En laat het duidelijk zijn: geen van de vrouwen in het boek was verplicht om moorden te plegen. Een weigering om Joden te vermoorden zou geen straf als gevolg hebben gehad, aldus Lower.

Joden helpen was helemaal iets anders. Lower vraagt zich uiteraard af waarom vrouwen moordden. En dan heeft ze het niet over beruchte kampbewaaksters als Ilse Koch en Irma Grese. Het gaat grotendeels om dezelfde redenen dat mannen moordden: de geest en de aantrekkingskracht van het nazisme, de brutale mentaliteit, de gewelddadigheid tegen Joden. Ook de Ostrausch, de ‘roes van het Oosten’, met zijn wetteloosheid en de permanente aanwezigheid van SS’ers.

Dans ontsprongen

Na de oorlog ontkenden de meeste vrouwen alle verantwoordelijkheid. Maar weinig vrouwen zijn gerechtelijk vervolgd, laat staan veroordeeld. Getuigenissen van overlevenden werden niet sterk genoeg geacht. In Oostenrijk waren de rechters meestal mild. In de DDR was men in vergelijking met West-Duitsland strenger. Vaak werd aangenomen dat vrouwen niet tot dergelijke wreedheden in staat waren. Wat er verder met hen gebeurde? Ze werden stil opgenomen in het dagelijks leven. Of zoals Lower het samenvat op het einde van haar boek: ‘Het korte antwoord is dat de meesten van hen de dans ontsprongen.’

Fred Braeckman

Wendy Lower, ‘Hitlers furiën’, Spectrum, 397p., 29,99 euro, ISBN 978 90 00 30621 3

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content