Hoe welkom is John Banvilles nieuwe Philip Marlowe?

Raymond Chandlers wereldberoemde privédetective Philip Marlowe keert terug dankzij John Banville/Benjamin Black. Maar niet iedereen is er even enthousiast over.

De Ierse schrijver en Booker Prize-winnaar John Banville (66) gaat een misdaadroman schrijven met Philip Marlowe als centrale figuur. Banville schrijft onder het pseudoniem Benjamin Black al een jaar of vijf thrillers rond patholoog Quirke met als decor Dublin in de jaren vijftig.

De feiten
Quirke is een eenzaat die graag naar de fles grijpt en, zonder dat het eigenlijk zijn zaken zijn, in een misdaadaffaire belandt. De reeks met Quirke, zo meldde de BBC recent, wordt bewerkt tot een tv-serie. Eerder al had uitgeverij Henry Holt, een imprint van Macmillan, in een persbericht gemeld dat Banville van de erven Chandler ‘gumshoe’ Phil Marlowe mocht reanimeren. Wie vragende partij was, is niet meteen duidelijk. Banville, die de roman schrijft als Benjamin Black, liet weten dat hij helemaal niet van plan is Chandler na te apen, maar wel in de geest van de in 1959 overleden schrijver te werken. De roman zal spelen in de jaren veertig en Bay City als setting hebben. Ook Chandler gebruikte deze fictieve stad om Los Angeles uit te beelden. De titel van Blacks Marlowe is nog niet bekend. Intussen wordt de reanimatie van Chandlers held zowel toegejuicht als afgekeurd.

De aanklacht
Het zwaarste geschut komt van recensent Malcolm Jones die in The Daily Beast ronduit zegt dat we op het graf van Marlowe ‘Do Not Disturb’ moeten hangen. Zo kan hij tenminste genieten van zijn ‘Big Sleep’. Jones geeft wel toe dat Banville/Black talent en stijl heeft en de correcte man zou kunnen zijn voor de job. Het probleem is wel dat er helemaal geen job is. ‘Literaire grafroof is helemaal geen job. Ook niet voor mensen met talent. Het resultaat is nooit goed.’ Dode helden laten verrijzen is niet nieuw en hij geeft voorbeelden: Sherlock Holmes, James Bond, Sam Spade, Scarlett O’Hara, de Corleones, Peter Pan. Het felst fulmineert hij tegen de drie jaar geleden overleden Robert B. Parker. Die schreef een aantal populaire hard-boiled romans rond privédetective Spenser. Maar vooral: hij voltooide ‘Poodle Springs’, het manuscript van Chandlers laatste en onafgewerkte Marlowe, en publiceerde later een nieuw Marlowe-avontuur dat een vervolg was op ‘The Big Sleep’.

Allemaal afschuwelijk en belachelijk volgens Malcolm Jones, die meteen ook de meeste verfilmingen niet veel zaaks vindt. En wat Benjamin Black zal schrijven kan niet meer dan tweedehands zijn. Black kent het California van de jaren vijftig niet, hij heeft er alleen maar over gelezen of schilderijen en foto’s van gezien. Chandler wist uit ervaring hoe Los Angeles eruit zag, rook, voelde en klonk. Daarbij is Chandlers levendig proza het resultaat van een persoonlijke belevenis van tijd en plaats: ‘Hoe goed je ook bent, je kan zijn proza niet namaken’. Voor de rest geeft Jones ook de uitgevers nog een mep: die zijn vooral uit op geld verdienen. Wat dat laatste betreft krijgt hij steun van het webmagazine Crimezine dat wel begrijpt dat grote uitgeverijen het moeilijk hebben, maar origineler kunnen doen dan hopen dat toppers uit het verleden hen uit de rode cijfers zullen halen.

De verdediging
Ace Atkins is de auteur van een tiental misdaadromans. Hij schreef o.a. een vervolg op de Spenser-reeks die hard werd aangepakt door Malcolm Jones. Atkins weet niet wat er eigenlijk verkeerd is met sequels. Ironisch vraagt hij of het misschien beter ware geweest als Sir Thomas Malory de middeleeuwse Franse Arthur-verhalen niet in het Engels had bewerkt. Waarom zouden we figuren als James Bond en Philip Marlowe in de diepvriezer steken als hun geestelijke vader er niet meer is? Op die manier zorg je er alleen voor dat fans de nieuwe avonturen van hun helden moeten missen. Hij vindt dat Jones heel bitter schrijft over grafroof en weerlegt dat van sequels nooit iets goeds kan komen.

‘Het verhaal van een seriefiguur kent geen einde. Als hun bedenker sterft, leeft het personage verder in het bewustzijn van de lezers. Het personage is door de auteur gecreëerd met de bedoeling verder te bestaan’, zegt Atkins op zijn beurt in The Daily Beast. Overigens heeft hij in zijn vervolg op Spenser nooit een bestaand personage opnieuw willen uitvinden. Toen Robert B. Parker stierf, was geen deftig einde aan de reeks gekomen en de vele lezers misten dat. Met simpel geldgewin van de kant van de uitgevers heeft dat niets te maken.

Tom Williams die nog maar pas een biografie van Chandler schreef stelt vast dat fans altijd van streek zijn als ze horen dat hun held aan reanimatie toe is. En dat is riskant. Maar de erven Chandler hebben met Banville/Black zeker een goede keuze gemaakt. ‘Ik ben voorzichtig optimistisch’, liet Tom Williams in The Guardian horen. Hij vindt zijn Quirke-romans heel goed en net als bij Chandler is bij Black karaktertekening belangrijker dan de plot. Uiteindelijk zal de nieuwe Marlowe op twee zaken beoordeeld worden. Krijgt Banville greep op het Los Angeles van Chandler en zal hij in dezelfde toonaard spreken?

Het verdict The proof of the pudding is in the eating. Uitgesteld tot een nog nader te bepalen datum dit jaar, als de nieuwe Marlowe uitkomt dus. Op de lijst van nieuwe aanbiedingen van uitgever Henry Holt vond ik de roman vreemd genoeg nog niet. Ook niet op de web van Banville of Black.

Fred Braeckman