Peter James heeft ondertussen al 11 thrillers uit met ‘Dead’ in de titel maar recensent Lukas De Vos vindt ‘Als De Dood’, de 11de in de serie, ondanks de opgefokte spanning toch maar een dooie boel.
Het gras is bij de buren zelden groener. Zelfs al ligt er een verbrande dokter in de greppel van de golflinks, geurend naar “gebarbecued vlees”.
Geforceerd, die bedenking maakte ik na lectuur bij de horrorthriller Want You Dead. Als De Dood (uitgeverij De Fontein), de Nederlandse vertaling van de titel, verlegt het accent van de moordenaar en zijn obsessie naar het slachtoffer. De vrees in plaats van de bedreiging. Misplaatste genderwissel.
Wraakzucht
Peter James rekt tot het uiterste de wraakzucht van een afgedankte geliefde, Bryce Laurent (een man met meer aliassen dan persoonlijkheid) om toch maar de vaart erin te houden. Overdone. Hij geeft hem én een traumatische jeugd én zoveel beroepservaringen mee dat hij een volledig ongeloofwaardig personage wordt: slotenmaker, goochelaar, springstofdeskundige, charmeur, pyrotechnicus, elektronisch specialist – als je twee van die kundes kunt combineren in je leven, ben je al een bijzonder pienter iemand.
Nevenplots overwoekeren bovendien de paranoia van inspecteur Roy Grave. Hij wil gaan trouwen, maar dat wordt zowel in zijn nachtmerries als op het vliegveld voor zijn vertrek op huwelijksreis keer op keer afgeblokt; bovendien hangt hem de terugkeer van zijn verdwenen en na tien jaar officieel doodverklaarde vrouw Sandy (die blijkbaar in Duitsland woont met zijn zoon, van wie hij geen weet heeft) boven het hoofd. Een verfoeide collega uit zijn verleden zou plots opnieuw zijn baas worden?
Bijna lachwekkend
De dood van verschillende politie-agenten dreigt hem zwaar te worden aangerekend. Maar niets van dat alles – het is de gestage maar uiteindelijk irriterende opbouw van de folterlust die Bryce Laurent wil botvieren op zijn ex-vriendin Red Westwood die nogal kunstmatig wordt aangevuld met vaak losse eindjes, zoals de dreiging om de boot op te blazen van Reds ouders, of het witte bestelbusje dat merkwaardig genoeg altijd uit het zicht van de politie blijft, of het zilveren kettinkje dat Red niet af kan doen. James probeert zichzelf voortdurend in perverse haatverbeelding te overtreffen tot het bijna lachwekkend wordt.
Eén constante dreiging is wel erg tastbaar en handig aangewend: de kracht van het vuur: “Je wilde vuur, Red ? Dat krijg je”. Bryce slaagt erin een flatgebouw te doen afbranden, waarbij Roy’s gewaardeerde agente Bella (uiteraard na een dappere daad, ze redt een kind uit de vuurzee) omkomt. Bryce slaagt er, iets minder overtuigend, in om met een kruisboog een politiehelikopter neer te halen. Drie doden. Uiteindelijk zal hij voorspelbaar, na 350 bladzijden, het onderspit delven, met verblinde ogen en door Shakespeariaanse vertragingsmaneuvers, die Roy toelaten de oninneembare veiligheidskamer (met stalen deuren van 15 centimeter dikte) langs dezelfde weg binnen te dringen als de moordenaar deed. Dat plotse inzicht is redelijk gratuïet. Uiteraard zal Bryce vanuit zijn cel achteraf blijven doorcomplotteren – maar die afloop moet u zelf lezen.
Erotisch geachte sms’jes
De grootste zwakte van James is eigenlijk het gebruik van erotisch geachte sms’jes, die Red in betere tijden naar Bryce stuurde, en die te pas en te onpas worden bovengehaald. Ik kan me moeilijk van de indruk ontdoen dat James het wat moeilijk heeft om de psyche van de vrouw te doorgronden. De inhoud van de over twee jaar gespreide berichten (die Bryce onverkort heeft bijgehouden, maar voor de verstandige makelaar die Red is nogal naïef zijn uitgewerkt, het lijkt eerder op de kalverliefde van een opgehitste kapster) is meer een uiting van mannelijke fantasie, dan van een echte femme sans gêne. Zoals het laatste sms’je, “voordat je giftige ouders je geest vergiftigden”: “Ik ben high van jou en wat je met me doet, en ik ben zoooo graag bij je, ook al staren we alleen maar naar elkaar (…) ik aanbid elke centimeter van jou”.
Dat is ongedesemde chicklit. Bakvissengekir voor een volwassen vrouw die als advertentie plaatst: “Vrijgezelle meid, 29, roodharig en smeulend, liefdesleven neergestort en in brand gevlogen, zoekt nieuwe vlam om haar vuur weer te ontsteken. Lol, vriendschap en – wie weet – misschien meer ?” Dat past in de gebroken hartenrubriek van Het Rijk der Vrouw of in romances van Maeve Binchy, maar niet voor een professionele, keiharde zakenvrouw.
Te hard ingespannen
Nee, Peter James heeft zich te hard ingespannen om de spanning op te voeren door een bijna bovennatuurlijke gevallen wraakengel als tegenstander te kiezen. Hij is zichzelf voorbijgevlogen. Misschien heeft hij zich laten meeslepen door zijn filmische verbeelding (hij is ook producer), misschien moet hij afrekenen met zijn verleden als poetsman in het huis van Orson Welles, misschien loogt hij zijn sinds 2005 snel aangroeiende reeks “Dead”-romans teveel uit; er zijn intussen elf thrillers gepubliceerd met Roy Grace, en elke titel draagt het woord “dead” mee (van zijn eersteling, Dead Simple, tot zijn recentste roman You are Dead).
Dat kan de houterige openingsstukken verklaren, de setting is nodig om de vlam in de pan te jagen, om zo te zeggen. Maar even opvallend is dat de stad waarin de misdaden plaatsvinden, Brighton, eigenlijk geen actieve rol speelt in zijn skripts; natuurlijk zijn er wel verwijzingen naar de Viktoriaanse en Edwardiaanse bouwsels, de pier, en de buurgemeente Lewes, maar echt een nieuwe dimensie voegen die niet toe. James laat zich meeslepen door de Überbietung van de actie, die de gevoelens melig, en de diepgang rimpelig maakt.
Opgefokte spanning
Iets meer afstand, iets meer beheersing van de karakterduiding (die het nu moet hebben van overtrokken emoties) zou de binding en de inzichtelijkheid versterken. Nu komt de psychologie schematisch over, omdat ze geput wordt uit dialogen met de psychiater. Gevolg is dat je als lezer geen echte herinneringen aan de personages meedraagt, hooguit aan enkele details van de dreiging en de martelwensen. Noch Roy noch Red noch Bryce zijn volle, ronde personages. Ze dienen het schematisch verloop der dingen, en worden ondergeschikt gemaakt aan een abstrakte (bipolaire) stoornis, en aan verhevigde traumatische ervaringen. Ze zijn daarom onecht. De opgefokte spanning moet het verhaal beheersen. Dat doet ze. Maar ten koste van elke waarachtigheid. Zoals het “groen” op Groenland.
Lukas De Vos
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier